هوری‌ها
هوریانی‌ها یا هوری‌ها یا هوریت‌ها (Hurrians) مردم باستانی شمال میان رودان از کوه‌های زاگرس تا سوریه بودند، که در هزاره سوم پیش از میلاد در این منطقه ظهور یافتند. اطلاعات بسیار کمی از هوریانی‌ها نسبت به سایر تمدن‌های خاور نزدیک در دست می‌باشد. لیکن این تمدن از مهم‌ترین و تأثیر گذارترین تمدن‌های کهن خاور نزدیک می‌باشد.به نظر می‌رسد مهاجرین هندو آریایی از شمال شرق این منطقه به آن وارد شده و پس از تضعیف دولت‌های سامی در سده پانزدهم پیش از میلاد از طریق حکومت میتانی در شمال میانرودان به قدرت سیاسی دست یافتند.
شیر اورکیش از تمدن هوریانی | |
| نام دیگر | هوریانی‌ها |
|---|---|
| موقعیت | خاورمیانه |
| منطقه | میانرودان |
| نوع | قوم، کشور |
| محدوده | شمال میانرودان |
| تاریخ | |
| ساخته‌شده | هزاره سوم پیش از میلاد |
| رهاشده | حدود هزاره یکم پیش از میلاد |
| دوره‌ها | بسیارکهن |
| فرهنگ‌ها | هوریان، میتانی |
| اطلاعات بیشتر | |
| باستان‌شناسان | گلب، اسپیسر و دیگران |
| وضعیت | مستحیل در سایر تمدن‌ها |
| مالکیت | ایران، عراق، سوریه، ترکیه |
| دسترسی عمومی | ناشناخته |
ساکنان باستانی هزارهٔ سوم پیش از میلاد
بخشی از خاک ماد در ربع سوم هزارهٔ سوم پیش از میلاد جزو منطقه‌ای است که منابع کتبی بر آن پرتو افکنده سخن کفته‌اند. از آثاری که به زبان سومری و اکدی در دست است چنین مستفاد می‌گردد که در کوهپایه‌های غربی زاگرس و آنجایی‌که بعدها مادغربی را تشکیل می‌داد قبایل هوریان و لولوبیان و کوتیان و قبایل دیگری که با عیلامیان قرابت داشتنذ، زندگی می‌کردند.
تمدن هوری‌ها در هزاره سوم در آناتولی شرقی نیز در سایه پادشاهی میتانی وجود داشت و آن‌ها بزرگ‌ترین و بانفوذترین ملت پادشاهی میتانی محسوب می‌شدند. هوری‌ها عملاً در هزاره دوم ق.م. در همه قسمت‌های میانرودان باستانی ساکن گشتند و نقش اساسی در تاریخ هیتیان بازی کردند و این سرزمین‌ها معروف بود به سرزمین هوری‌ها. بسیاری از آیین‌های هوری در آناتولی هیتی یافت شد. با بسط سرزمین‌شان، هوریان در اواخر قرن ۱۵ پ.م. رقیبی شدند برای بابل و مصر.
هوریان احتمالاً پیش از پیشتر در آسیای مقدم پدیدار شده‌اند.
زبان
زبان هوری، که اینک از میان رفته، نه زبان هندواروپایی بود و نه زبان سامی، بلکه زبانی خاص بوده، لیکن ممکن است که با زبان‌های گرجی و قفقازی خویشاوند باشد. این موضوع بیشتر از الواح میخی به دست آمده از خاتوشا Hattusha، پایتخت هیتیان، که تمدن‌اش بیشتر از هوریان تأثیر پذیرفته بود، دانسته و تشخیص داده شده‌است. هوریان فاقد یک امپراتوری بودند اما بیشتر جمعیت پادشاهی نیرومند میتانی (۱۴۰۰–۱۵۵۰ پ. م) را هوریان تشکیل می‌دادند.
زبان مردمان کاسی نیز احتمالاً به زبان‌های هوری اورارتویی مرتبط بوده‌است.
آثار و تمدن هوریان
قبایلی که به زبان هوریانی سخن می‌گفتند در هزارهٔ دوم پ.م. در میانرودان شمالی و تا حدی در سوریه در سراسر فلات ارمنستان پراکنده بودند. اینان تا اواسط هزارهٔ یکم پ.م. در کنار قبایلی که منشأ دیگر داشتند باقی ماندند. زبان هوریان با اورارتوییان خویشاوندی نزدیک داشت. نبشته‌ای به خط اکدی و به زبان هوریانی از شخصی به نام تیشاری پادشاه اورکیش و ناوار از ربع سوم هزارهٔ سوم پیش از میلاد در دست است. محل اورکیش مشخص نیست و مورد بحث می‌باشد. ولی ناوار مسلماً مکانی است که بعدها نامار یا نامرو خوانده شد.
در مشرق دجله و خاک آشور در هزارهٔ سوم پ.م. وجود هوریان ثابت شده‌است و در هزاره دوم پ.م. نیز ایشان در ناحیه کرکوک شهری در اقلیم کردستان عراق امروزی می‌زیسته‌اند. مدارک متقنی دربارهٔ نفوذ هوریان به نقاط شرقی‌تر در دست نیست. گرچه بعضی‌ها حدس زده‌اند نواحی آذربایجان و زنجان تا هزارهٔ یکم پ.م. ویژگی‌های هوریان را واجد بوده‌اند. برخی از هوریان احتمالأ از زمان قدیم در ناحیه دریاچه ارومیه (غربی) می‌زیسته‌اند و بخشی نیز شاید پس از استعمار آنجا توسط اورارتو در پایان قرن نهم و آغاز قرن هشتم پیش از میلاد، به آن نواحی کوچانده شده باشند.
پانویس
- ↑ گرنات ویلهلم، هورین‌ها، ترجمه شده به انگلیسی توسط جنیفر بارنز، 1989
- ↑ تاریخ میان رودان، دانشنامه بریتانیکا
- ↑ "history of Mesopotamia". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2021-12-16.
- ↑ Arnaud Fournet (June 2011). "The Kassite Language In a Comparative Perspective with Hurrian and Urartean". The Macro-Comparative Journal. ۲ (۱): ۱–۱۹.
- ↑ چناکه از برخی نام‌های امکنه و اشخاص بر می‌آید
- ↑ ظاهراً ماتینیان که در آثار هرودوت و دیگر مؤلفان باستانی ذکری از ایشان رفته همان هوریان بوده‌اند
- ↑ اینکه محل اورکیش را در بادی امر در مشرق دجله ذکر کرده بودند مورد اعتراض اکالاگان قرار گرفت و وی نقطهٔ مزبور را در میانرودان می‌داند
- ↑ در درّهٔ رود دیاله
- ↑ از روی اسامی خاص اشخاص
- ↑ آراپخای باستانی Arrapxa
- ↑ دیاکونوف، ای. م. (۱۳۴۵). تاریخ ماد -ترجمه کریم کشاورز. بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
منابع
- ای.م. دیاکونوف. تاریخ ماد. شابک ۹۶۴-۴۴۵-۱۰۶-۶
- مرتضی راوندی: تاریخ اجتماعی ایران. (جلد ۱) - ۱۵۹–۱۶۰
- https://web.archive.org/web/20150701005402/http://www.allaboutturkey.com/urartu.htm
- تاریخ میان رودان، دانشنامه بریتانیکا