تاریخ آسیا

گزارشی از باستان‌شناس راکش تیواری در لاهورادووا، هندوستان، داده‌های جدید C14 را نشان می‌دهد که بین ۹۰۰۰ تا ۸۰۰۰ پیش از میلاد در ارتباط با برنج است، و باعث می‌شود لاهورادووا اولین مکان جدید نوسنگی در کل آسیای جنوبی باشد.

سایت پیش از تاریخ بیفودی در نزدیکی یزیان در استان هبی، چین، حاوی یادگارهایی از فرهنگ معاصر با فرهنگ‌های سیشان و زینگلونگوا در حدود ۸۰۰۰–۷۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، فرهنگ‌های نوسنگی در شرق کوه‌های تایهانگ است، و شکاف باستان‌شناسی بین دو فرهنگ چینی شمالی را پر می‌کند. مساحت خاکبرداری شده بیش از ۱۲۰۰ متر مربع و مجموعه یافته‌های نوسنگی در محل از دو مرحله تشکیل شده‌است. در حدود ۵۵۰۰ سال پیش از میلاد، فرهنگ حلافین در لبنان، اسرائیل، سوریه، آناتولی و بین‌النهرین شمالی بر اساس کشاورزی دیم ظاهر شد.

در جنوب بین‌النهرین دشتهای آبرفتی سومر و ایلام وجود داشت. از آنجا که بارندگی کمی وجود داشت، سیستم‌های آبیاری لازم به وجود آمده بود. فرهنگ عبید از سال ۵۵۰۰ پیش از میلاد شکوفا شد.

عصر برنز

دوره مس‌سنگی (یا عصر مس) حدود ۴۵۰۰ قبل از میلاد آغاز شد، سپس عصر برنز در حدود ۳۵۰۰ قبل از میلاد آغاز شد و جایگزین فرهنگ‌های نوسنگی شد. تمدن دره سند از نمونه تمدن‌های عصر برنز (۳۳۰۰–۱۳۰۰ پیش از میلاد؛ دوره بالغ ۲۶۰۰–۱۹۰۰ پیش از میلاد) بود که عمدتاً در قسمت غربی شبه قاره هند بود. به نظر می‌رسد که شکل اولیه هندوئیسم در طول این تمدن شکل گرفته‌است. برخی از شهرهای بزرگ این تمدن شامل هاراپا و موهن‌جو دارو هستند که از سطح بالایی از شهرسازی و هنر برخوردار بودند. علت تخریب این مناطق در حدود سال ۱۷۰۰ پیش از میلاد قابل بحث است، اگرچه شواهد نشان می‌دهد که این امر در اثر بلایای طبیعی (به ویژه سیل) ایجاد شده‌است. این دوره نشانگر دوره ودایی در هند است که تقریباً از ۱۵۰۰ تا ۵۰۰ پیش از میلاد به طول انجامید. در این دوره، زبان سانسکریت توسعه یافت و وداها نوشته شدند، سرودهای حماسه ای که حکایت‌های خدایان و جنگ‌ها را روایت می‌کرد که مبنای مذهب ودایی بود که سرانجام پختگی پیدا کرده و به هندوئیسم روی می‌آورد.

خاور نزدیک باستان گهوارهٔ کهن‌ترین تمدن‌ها و دربرگیرندهٔ خاورمیانهٔ کنونی، میان‌رودان (عراق، جنوب باختری ایران، جنوب شرقی ترکیه، شمال شرقی سوریه و کویت کنونی)، مصر باستان، ایران باستان (شامل عیلام و تاریخ ایران)، آناتولی، سرزمین کوهستانی ارمنستان، شام، قبرس و شبه‌جزیره عربستان می‌باشد. مطالعات مربوط به این برهه در زمینه‌های باستان‌شناسی خاور نزدیک و تاریخ باستان انجام می‌پذیرد. در ظاهر تاریخ این جغرافیا سنتاً از هزاره چهارم (پیش از میلاد) و با سومریان آغاز می‌شود اما در واقع آثاری کشف شده در چغامیش (دزفول) نشان از تمدنی بسیار قدیمی تر(۷۰۰۰ سال ق. م) و بسیار قدیمی تر از سومریان و اعصار برنز و آهن را دربرمی‌گیرد.

خاور نزدیک باستان را یکی از نقطه‌های رشد بشری می‌دانند. پیشرفت کشاورزی، قشربندی، پدیداری دولت مرکزگرا، ادیان و جنگ‌های سازماندهی‌شده، نخستین امپراتوری‌ها و … از اینجا آغاز شدند. همچنین این منطقه را مهد اختراع موسیقی، دریانوردی، خط، حقوق، چرخ، اخترشناسی و ریاضیات می‌دانند.

عصر آهن

عصر آهن شاهد استفاده گسترده از ابزارآلات آهنی، سلاح و زره در کل تمدنهای مهم آسیا بود. جامعه‌های کهن تغییرهایی در زمینه کشاورزی، باورها و شیوه‌های هنری نسبت به گذشته یافت. پایان عصر آهن – که زمانش بسته به هر منطقه متفاوت است و نخستین بار در غرب آسیا و با ظهور شاهنشاهی هخامنشی به پایان رسید – را آغاز تاریخ بشر می‌پندارند. آهن که در اعصار سه‌گانه پس از عصر برنز جای می‌گیرد. زمان رخداد این دوره در جاهای گوناگون متفاوت است. به گونه سنتی آغاز این زمان را سده دوازدهم پیش از میلاد در خاور نزدیک باستان، هندوستان باستان و یونان باستان می‌دانند. در دیگر بخش‌های اروپا این دوره دیرتر آغاز گشت. عصر آهن در کرانه‌های مدیترانه با فتوحات امپراتوری روم، در هندوستان با بودایی‌گری و جینیسم، در چین با کنفوسیوس‌گرایی و در شمال اروپا با سده‌های میانی آغازین (پایان قرن هشتم میلادی) به پایان رسید.

خاورمیانه

شاهنشاهی هخامنشی، که توسط کوروش بزرگ تأسیس شد، در طی قرنهای ۶ تا ۴ قبل از میلاد از یونان و ترکیه تا رودخانه ایندوس و آسیای میانه را شامل می‌شد که توسط این حکومت اداره می‌شد. سیاست پارسی شامل تحمل فرهنگ‌های دیگر، یک دولت بسیار متمرکز و تحولات مهم زیرساختی بود. بعداً، در دوره داریوش بزرگ، سرزمینها یکپارچه شدند، بوروکراسی توسعه یافت، اشراف به درجات نظامی منصوب شدند، جمع‌آوری مالیات با دقت سازماندهی شد و جاسوسان برای اطمینان از وفاداری مقامات منطقه استفاده شدند. دین اصلی ایران در این زمان، مزدیسنا بود که توسط فیلسوف و ابر انسان تاریخ زمان زرتشت توسعه یافت و این یک شکل اولیه یکتاپرستی را به منطقه معرفی کرد. این آیین قربانی کردن حیوانات و استفاده از مسمومیت‌ها را در آیین‌ها ممنوع می‌کرد؛ و مفهوم نجات معنوی را از طریق عمل اخلاقی شخصی، یک زمان پایان، و داوری عمومی و خاص با یک بهشت یا جهنم معرفی کرد. این مفاهیم به شدت تحت تأثیر امپراتوران بعدی و توده‌ها قرار می‌گرفت. مهمتر از همه، آیین زرتشت پیشرو مهمی برای مذاهب ابراهیمی مانند مسیحیت، اسلام یا یهودیت شده‌است. امپراتوری پارس در برقراری صلح و ثبات در خاورمیانه موفق بود و تأثیر عمده ای در هنر، سیاست (تأثیرگذاری بر رهبران هلنیستی) و دین داشت.

هند

امپراتوری‌های موریا و گوپتا را عصر طلایی هند می‌نامند و با اختراعات و اکتشافات گسترده‌ای در علم، فناوری، هنر، دین و فلسفه مشخص شده‌اند. مذاهب هندوئیسم و بودیسم، که از زیر قاره هند آغاز شد، تأثیر مهمی در جنوب، شرق و جنوب شرقی آسیا داشتند.

تا سال ۶۰۰ قبل از میلاد، هند به ۱۷ ایالت منطقه ای تقسیم می‌شد که گهگاه میان خود دچار اختلاف می‌شدند. در سال ۳۲۷ پیش از میلاد، اسکندر با دید فتح کل جهان به هند آمد. او از شمال غربی هند عبور کرد و استان باختر را ایجاد کرد اما نتوانست بیشتر حرکت کند زیرا ارتش وی می‌خواست به یونان برگردند. اندکی قبل، سربازان چاندراگوپتا مائوریا شروع به کنترل رودخانه گنگ کردند و به امپراتوری موریا تأسیس شد. امپراتوری موریا (سانسکریت: मौर्य राजवंश، مائوریا ریژاوانا) یک امپراتوری گسترده و قدرتمند در هند باستان بود که از سال ۳۲۱ تا ۱۸۵ قبل از میلاد تحت سلسله مائوریان بود که یکی از بزرگترین امپراتوری‌های جهان در زمان خود به‌شمار می‌آید. دولت توسط چاندراگوپتا مائوریا که یک پادشاه مستبد بود اداره می‌شود، که در درجه اول به ارتش متکی بود تا قدرت خود را تأیید کند. این کشور همچنین از بوروکراسی استفاده می‌کرد و حتی از یک سرویس پستی پشتیبانی می‌کرد. نوه چاندراگپتا، اشوکا، با تسخیر بیشتر هند امروزی، امپراتوری را به شدت گسترش داد. سرانجام او به بودیسم گروید و زندگی مسالمت آمیز را آغاز کرد که در آنجا او دین و روش‌های انسانی را در سراسر هند ترویج کرد. امپراتوری موریا خیلی زود پس از مرگ آشوکا از هم پاشید و توسط مهاجمین کوشان از شمال غربی فتح شد و امپراتوری کوشان را تأسیس کرد.

هند بزرگ عنوانی تاریخی برای حوزه نفوذ فرهنگ هند است که شامل شبه قاره هند و بسیاری مناطق فراتر از آن در جنوب آسیا، آسیای میانه و جنوب شرق آسیا می‌شود. این حوزه فرهنگی عمدتاً متأثر از گسترش آیین هندو و آیین بودا از هند به آسیای جنوب شرقی، آسیای مرکزی و چین از طریق جاده ابریشم از قرون اولیه عصر تاریخی و گسترش سیستم نگارشی هندی مانند خط Pallava از سلسله پالاوا در جنوب هند به آسیای جنوب شرقی و خط Siddhaṃ به شرق آسیا از طریق امپراتوری گوپتا است. گسترش خط و به دنبال آن فرهنگ هندی توسط مسافران و معامله گران دریای بین سده‌های ۵ تا ۱۵ صورت گرفت که با حاکمیت هند بر مناطق اطراف مصادف بود. از سوی غرب، هند بزرگ بیشتر با با ایران بزرگ در هندوکش و پامیر همپوشانی داشته‌است. در عصر اکتشاف، اصطلاح هند بزرگ بیشتر برای مکانهای مبهم اطراف هند مانند ایندیز به کار می‌رفت.

چین کلاسیک

سلسله ژو

از سال ۱۰۲۹ قبل از میلاد، سلسله ژو (چینی: 周朝) تا ۲۵۸ پیش از میلاد در چین وجود داشته، حکومت کرده‌است. سلسله ژو با دادن قدرت به اشراف محلی و تکیه بر وفاداری خود از یک سیستم فئودالی استفاده می‌کرد تا بتواند قلمرو بزرگ خود را کنترل کند. سرانجام، دولت ژو، شهرک نشینان را ترغیب به حرکت به دره رودخانه یانگ تسه کرد و بدین ترتیب پادشاهی میانه چین را ایجاد کرد.

دودمانی بود که پس از دودمان شانگ و پیش از دودمان چه این از سال ۱۰۴۶ پیش از میلاد تا ۲۵۶ پیش از میلاد در چین فرمان راند. مدت فرمانروایی دودمان ژو از همه دیگر دودمانهایی که در آن سرزمین فرمان راندند، بیشتر است؛ با این حال تاریخ فرمانروایی این دودمان کاملاً مشخص نیست. در این دوره، فلسفه چینی گسترش و توسعه یافت و فیلسوفان بزرگی چون کنفسیوس، لائوتزه و شانگ یانگ پیدا شدند. پایتخت فرمانروایان این دودمان هائوجینگ بود.

سلسله شین

شین شی هوانگ (چینی: 始皇帝، Shǐ Huángdì)، که آخرین امپراتور ژو را سرنگون کرد و سلسله شین را تأسیس کرد. سلسله شین (به چینی: 秦朝؛ pinyin: Qín Cháo) اولین سلسله حاکم چینی امپریالیستی بود که از ۲۲۱ تا ۲۰۷ قبل از میلاد به طول انجامید. امپراتور جدید سیستم فئودالی را لغو کرد و بوروکراسی را مستقیماً منصوب کرد که برای قدرت به وی متکی باشد. نیروهای امپراتوری هوانگ هرگونه مقاومت منطقه ای را از بین بردند و با گسترش به سمت دریای جنوبی چین و شمال ویتنام امپراتوری چین را پیش بردند. سازمان بزرگ یک سیستم مالیاتی یکنواخت، سرشماری ملی، تنظیم جاده‌ها، اندازه‌گیری‌های استاندارد، سکه استاندارد و یک زبان رسمی نوشتاری و گفتاری را به ارمغان آورد. اصلاحات بعدی شامل پروژه‌های جدید آبیاری، تشویق تولید ابریشم، و مشهورترین آغاز ساخت دیوار بزرگ چین است - که به منظور نگه داشتن مهاجمان عشایری طراحی شده‌است. با این حال، شی هوانگ به دلیل استبداد خود بدنام بود و کارگران را مجبور به ساختن دیوار، گرفتن مالیات‌های سنگین و مجازات شدید همه کسانی که مخالف او بودند، می‌کرد. او به کنفوسیوس‌ها ظلم کرد و به ارتقاء قانون گرایی، این ایده را که مردم ذاتاً شر هستند، و برای کنترل آنها به یک دولت نیرومند نیاز داشت. قانون گرایی با دیدگاه‌های واقع گرایانه و منطقی تزریق می‌شد و جذابیت‌های مکالمه تحصیل کرده را بیهوده و ناپسند می‌پنداشت و ان را رد می‌کرد. همه این موارد باعث شده پیروان هوانگ با مردم بسیار بد رفتار باشند و شروع به تضعیف حکومت شین شد و جناح‌های مختلف شروع به مبارزه برای کنترل چین کردند.

سلسله‌ای است که پس از دودمان چو و پیش از دودمان هان در چین فرمان راندند. فرمانروایی ایشان از سال ۲۲۱ تا ۲۰۶ پیش از میلاد به طول انجامید. یکپارچگی و اتحاد سرزمینی چین در سال ۲۲۱ پیش از میلاد، در زمان فرمانروایی چین شی هوانگ آغازگر امپراتوری بود که بر تمام چین فرمان می‌راند؛ این امپراتوری تا زمان دودمان چینگ چائو ادامه یافت. ادیان تائوئیسم و کنفوسیانیسم، ادیان غالب مردم در زمان دودمان چین چائو بود. نخست‌وزیر نامدار این امپراتوری لی سی بود.

سلسله هان

سلسله هان (چینی ساده شده: 汉朝؛ چینی سنتی: 漢朝؛ پینین: Hàn Cháo؛ ۲۰۶ پیش از میلاد - ۲۲۰ میلادی) دومین سلسله امپراتوری چین بود، که قبل از سلسله شین و قبل از آن توسط سه پادشاهی (220-265 CE) با گذشت چهار قرن، دوره سلسله هان دوران طلایی در تاریخ چین به حساب می‌آید. امپراتور وو از هان، یکی از بزرگترین امپراتورهای سلسله هان، صلح را در سراسر چین قابل مقایسه با پاکس رومانا دید که صد سال بعد در مدیترانه دیده ظهور می‌کند. تا به امروز، گروه قومی اکثریت چین از خود به عنوان «قوم هان» یاد می‌کنند. سلسله هان هنگامی تأسیس شد که دو دهقان موفق شدند در برابر فرزند ضعیف جانشین شی هوانگ قیام کنند. دولت جدید هان، تمرکز و بوروکراسی شین را حفظ کرد، اما سرکوب‌های قبلی را کاهش داد. آنها قلمرو خود را در کره، ویتنام و آسیای میانه گسترش دادند و یک امپراتوری حتی بزرگتر از شین ایجاد کردند.

دودمان هان که بعد از دودمان چین به قدرت رسید، بین سال‌های ۲۰۶ قبل از میلاد و ۲۲۰ میلادی، حدود ۴۰۰ سال بر چین فرمانروایی می‌کرد. این زمان طولانی یکی از پرتأثیرترین دوره‌ها در تاریخ چین بوده‌است و تا آشوب کلاه‌زردها و دوره سه امپراتوری ادامه پیدا کرد. این امپراتوری همچنین در سال ۱۰۸ ق. م به گوجوسان حمله کرد و امپراتوری گوجوسان یک سال مقاومت کرد و سرانجام سقوط کرد.

اکثر مردم چین، اکنون خود را از قوم هان می‌دانند، که به علت حکومت طولانی این سلسله این قومیت اکثریت مطلق را پیدا کرد.

در این دوره، امپراتوری‌های جهان شرقی از طریق تجارت، مهاجرت و فتوحات مناطق همسایه گسترش یافتند. باروتها از اوایل قرن یازدهم مورد استفاده گسترده‌ای قرار گرفتند و پانصد سال قبل از یوهانس گوتنبرگ، برای چاپ مطبوعات خود از نوع متحرک استفاده می‌کردند. بودیسم، تائوئیسم، کنفوسیسیسم فلسفه‌های غالب خاور دور در قرون وسطی بودند. مارکو پولو نخستین غربی نبود که به شرق سفر کرد و با داستانهای شگفت‌انگیز از این فرهنگ متفاوت بازگشت، اما حکایت‌های او که در اواخر قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم منتشر شد، اولین شرحی بود که به‌طور گسترده در سراسر اروپا خوانده شد.

آسیای غربی (خاورمیانه)

امپراتوری روم

در قرن اول پیش از میلاد، گسترش جمهوری روم کل منطقه مدیترانه شرقی را دربر گرفت. بدین ترتیب و تحت امپراتوری روم، این منطقه با بسیاری از مناطق اروپایی و شمال آفریقا در یک واحد منفرد سیاسی و اقتصادی متحد شد. حتی مناطقی که به‌طور مستقیم به روم ضمیمه نشدند نیز به شدت تحت نفوذ این امپراتوری قرار گرفتند تا برای قرن‌ها یکی از قوی‌ترین نهادهای سیاسی و فرهنگی منطقه را تشکیل دهند. اگر چه در این مناطق فرهنگ لاتین به صورت پراکنده منتشر شده بود، اما رومی‌ها در ادامه روند امپراتوری مقدونیه، به گسترش فرهنگ و زبان یونانی در منطقه پرداختند. شهرستانهای کوچک منطقه خاور میانه، به ویژه اسکندریه، به مراکز شهری بزرگ امپراتوری روم بدل شدند و کل منطقه را به انبار نان امپراتوری، به عنوان تولیدکننده کلیدی محصولات کشاورزی آن بدل کردند. با پذیرش دین مسیحیت از جانب امپراتوری روم، این آیین در خاورمیانه نیز ریشه دوانید و شهرهایی نظیر اسکندریه به مراکز اصلی تحصیلات مسیحی بدل شدند. در قرن پنجم میلادی، مسیحیت رومی بر دیگر مذاهب منطقه خاورمیانه سیطره یافت و آنان را به شدت سرکوب کرد. در این زمان، زبان یونانی به زبان رسمی منطقه تبدیل شد، اگر چه زبان‌هایی مانند سریانی‌ها و عبری همچنان وجود داشتند.

دوره خلفای اسلامی

از قرن هفتم، قدرت جدیدی در خاورمیانه شروع به رشد کرد. در حالیکه امپراتوری روم شرقی و امپراتوری ایرانی ساسانی بر اثر دو قرن جنگ در جریان جنگ‌های ایران و روم تضعیف شده بودند، مسلمانان قدرت جدید و تازه‌نفسی را در منطقه پایه‌گذاری کردند. طی یک سری فتوحات سریع و غافل گیرکننده، ارتش‌های عربی توانستند با تکیه بر انگیزه‌های اسلامی، رهبری خلفای ماهر و فرماندهان نظامی زبر دست مانند خالد ابن ولید، بسیاری از خاورمیانه را به اشغال درآورند. بدین ترتیب بیش از نیمی از سرزمین‌های امپراتوری روم شرقی و تقریباً تمامی سرزمین‌های امپراتوری ایران به تصرف اعراب درآمد. این لشکر کشی‌ها در آسیای صغیر توسط باقی‌مانده امپراتوری روم شرقی و با کمک بلغاری‌ها متوقف شد.

ترک‌ها، صلیبیون و مغول‌ها

تسلط اعراب در اواسط قرن ۱۱ میلادی به صورت ناگهانی با ورود ترکان سلجوقی پایان یافت. اقوامی که از سرزمین‌های مادری خود در آسیای مرکزی به سوی جنوب مهاجرت کرده و ایران، عراق (تسخیر بغداد در ۱۰۵۵)، سوریه، فلسطین و حجاز را را فتح کردند. هرچند امپراتوری مسیحی بیزانس بخش‌های گسترده‌ای از اراضی خود را در قرن هفتم از دست داده بود، اما به عنوان یک قدرت نظامی و اقتصادی به حیات خود ادامه داد و از گسترش و نفوذ بیشتر اعراب در اروپا جلوگیری کرد. با این حال شکست ارتش امپراتوری بیزانس از سلجوقی‌ها در قرن ۱۱ و اقامت در آناتولی نقطه پایانی بود بر نفوذ امپراتوری بیزانس در منطقه. سلجوقیان طی ۲۰۰ سال آینده بر بیشتر منطقه خاورمیانه حکومت کردند، اما امپراتوری آن‌ها خیلی زودی به تعدادی سلطان‌نشین تقسیم شد.

عصر عثمانی

ترک‌های ساکن منطقه آسیای صغیر که با تشکیل حکومت سلجوقی در ایران و بخش‌های عظیمی از خاورمیانه راه برای مهاجرت هر چه بیشتر آن‌ها از منطقه آسیای مرکزی به این منطقه یعنی مناطق آزاد شده از دست امپراتوری بیزانس فراهم شده بود به نبرد با این امپراتوری و سرپیچی از دستورهای حکومت سلجوقی پرداختند و کم‌کم پس از مدتی امپراتوری عثمانی به نام پایه‌گذار آن یعنی عثمان رئیس قبیله قایی ایجاد شد این حکومت بنابر روحیه جنگجویی افراد قبایل ترک به تصرف تدریجی قلمرو بیزانس پرداخته و کم‌کم به امپراتوری ای بزرگ مبدل شد که نام آن تا مدت‌ها بر دل دشمنان هراس می‌افکند امپراتوران عثمانی خود را موظف می‌دانستند که بر عنصر اسلام تکیه کرده و به نوعی خود را مأمور گسترش اسلام در جهان می‌دانستند. توسعه طلبی این امپراتوری در مواقعی باعث برخورد آن با دول ایران و بیشتر از آن با دول اروپایی از قبیل روسیه و اتریش گردید.

آسیای مرکزی

امپراتوری مغول

آسیای جنوبی / شبه قاره هند

هند

آسیای شرقی

چین

سلسله سوئی

سلسله تانگ

سلسله‌های لیائو، سونگ و جین

سلسله یوان

ژاپن

دوره آسوکا

دوره نارا

دوره هین

کشور کره

مینگ چین

جامعه و اقتصاد

منافع خارجی

آسیای میانه: بازی بزرگ، روسیه در مقابل انگلیس

چینگ چین

جنگ تریاک

• تاریخ آسیای باستان
• تاریخ آسیای مرکزی
• تاریخ آسیای جنوب شرقی
• آسیای ماقبل تاریخ

مذاهب

تاریخ اقتصاد