آشوکا

نام آشوکا از دو بخش آ و شوکا درست شده که در سانسکریت به معنای بی‌اندوه است.

آشوکا در جوانی خویی خشن داشت و به آشوکای درنده معروف بود اما پس از آن خوی وی برگشت، به کیش بودایی گروید و به یک بوداباور مهرورز تبدیل گشت. کوشش‌های آشوکا یاری فراوانی به ریشه دواندن و گسترش بوداگرایی نمود.

آشوکا کارگزاران خود را به دادگری فرمان داد و وارسانی نیز بر آن‌ها گمارد و تا حد امکان بر آزاد ساختن زندانیان فرمان می‌داد. وی کشتار جانوران را نیز محدود ساخت و برای مردم و نیز جانوران بیمارستان ساخت. برای خانواده خویش رسم ویژه‌ای در پیوند با صدقه دادن و برآوردن نیازهای نیازمندان بنیاد نهاد. ارج و احترام به همه دین‌ها را بایسته شمرد و به دیدار مردم دین‌های دیگر می‌شتافت. وی فرمان داد تا گیاهان و میوه‌های دارویی را گرد آورده در سراسر هند بکارند، در راه‌ها باغ‌های انجیر هندی و انبه زار بسازند و در هر ۱۸ میل برای آشامیدنی مردم چاه بزنند و نیز بر سر هر چاه آبشخوری بسازند.

آشوکا مبلغان و مژده ورانی به ایران، سری‌لانکا، سوماترا و حتی یونان فرستاد.

کاخ آشوکا در پاتالی پوترا (Pataliputra) که در حوالی شهر پتنا در ایالت بهار و در شمال شرق هند قراردارد، و ستون‌های یادبود آن در سراسر هند به تقلید از کاخ‌ و ستون‌های هخامنشیان در تخت جمشید ساخته شده‌است. از دیگر نکات مشترک سنگ نوشته‌های داریوش و آشوکا، جملات آغازین این سنگ نویسی‌ها است. مثلاً در کتیبه‌های داریوش چنین آمده‌است: «چنین گوید داریوش شاه» و در کتیبه‌های آشوکا نیز چنین نوشته شده‌است: «چنین گوید آشوکا پادشاه بزرگ». ستون‌های یادگاری وستون‌های فرمانی آشوکا کاملاً شباهت صرف با کارهای داریوش هخامنشی دارد، چنان‌که برخی حتی معتقدند سرستون معروف سارانت (Sarnath) در عصر موریائی‌ها توسط استادان خارجی ساخته شده و طرح و نقشه این ستون‌ها تقلیدی از سرستون‌های تخت جمشید است.

هنر دوره موریای هند باید تحت تأثیر هنر بودایی باشد زیرا آشوکا امپراتور موریای هند که باعث وحدت بخشی بزرگی از شمال هند شد، و هم به آیین بودا گرویده‌بود. اما کاخ آشوکا درپاتالی پوترا (Pataliputra) که در حوالی شهر پتنا در ایالت بهار در شرق هند قرار دارد، به تقلید از کاخ هخامنشیان در تخت جمشید ساخته شده بود و هنر معماری عصر هخامنشی در شکل‌گیری آثار موریایی هند تأثیر قابل اثباتی داشته‌است، هر چند می‌توان گفت نفوذ فرهنگ ایران درعصر چاندرا گوپتا یعنی سرسلسله پادشاهان موریائی از زمان آشوکا یعنی عصر مجد و عظمت این سلسله نیز بیشتر بود.

چاندرا کوپتا پدر بزرگ آشوکا

اسمیت متخصص تاریخ قدیم هند معتقد است امپرتوری چاندرا کوپتا پدر بزرگ آشوکا یک ساتراپ پارسی بود که سال‌ها با دستگاه عظیم امپراتوری هخامنشی آشنایی و مراوده داشت و تحت تأثیر این امپراتوری چنین حکومتی را تأسیس نمود؛ بنابراین او از بومیان هند نبود بلکه چاندرا کوپتا یک پارسی و یک ایرانی بود.

• شیر آشوکا
• نشان ملی هند
• پرچم هند
• آشوکا چاکرا

• بر پایهٔ داده‌هایی در پاشایی، ع. (۱۳۸۰)، هینه‌یانه، شاخه‌ای از آیین بودا، تهران: مؤسسهٔ نگاه معاصر، شابک ۹۷۸۰۰۵۰۴۴۴۴۸۱