گلپر
گُلپَر (Heracleum persicum) گیاهی گلدار، علفی، دوساله و پایا از خانوادهٔ چتریان است. این گیاه در مناطق مختلفی از نیمکره شمالی رویش دارد و همچنین بومی ایران است و در ناحیه‌های نمناک کوهستانی ایران و مناطق پیرامونی از جمله مناطق کوهستانی شهرستان شفت و تالش استان گیلانمی‌روید. همهٔ گونه‌های سردهٔ گلپر معطر هستند و برخی گونه‌ها در آشپزی ایرانی به‌عنوان ادویه کاربرد دارد. در بختیاری کرسم یا کرسو نام دارد و به کباب می‌پاشند و آن را در ترشی می‌ریزند. در مازندران این گیاه (کولیک) نامیده می‌شود و همراه با باقلای پخته به‌عنوان ادویه استفاده می‌شود. گونه‌های دیگری از گلپر (مثل گونه کاندیکانز) در صنعت داروسازی و همچنین طب سنتی کاربرد دارد.
| گلپر | |
|---|---|
| بوته گلپر | |
| رده‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| دسته: | گیاهان گلدار |
| رده: | دولپه‌ای‌ها |
| راسته: | کرفس‌سانان |
| تیره: | چتریان |
| سرده: | گلپر |
| گونه: | H. persicum |
| نام دوبخشی | |
| Heracleum persicum | |
ویژگی‌ها
گلپر گیاهی گلدار، علفی و دوساله از تیرهٔ چتریان با نام علمی Heracleum persicum است. این گیاه دارای دانه‌های بسیار نازک دارای طعم تند و معطر است که می‌توان از تمام بخش‌های آن در صنعت غذا و دارو استفاده کرد. برگ‌های آن با چاک‌های عمیق به شکل پنجه غاز است که این چاک‌ها برگ را به چند نیمه‌برگ تقسیم می‌کند و هر نیمه برگ نوک‌تیز و دندانه‌دار است. ساقه آن را لوله‌ای توخالی تشکیل می‌دهد که پس از برش عرضی شیره سفید رنگی در دیواره آن ظاهر می‌شود در صورت تماس شیره با دست موجب سرخی و زخم شدن پوست و تاول زدن آن می‌شود. میوه آن شکل تخم مرغی کشیده کمی ضخیم و معطر به رنگ سبز تیره به طول ۲٫۵ تا ۵ سانتی‌متر است. گل‌های آن سفید مجتمع به صورت چتر در انتهای ساقه‌های گل‌دهنده در قسمت بالای گیاه ظاهر می‌شود. همهٔ گونه‌های این گیاه معطر هستند و برخی گونه‌ها در آشپزی ایرانی به‌عنوان ادویه و برخی دیگر در صنعت داروسازی کاربرد دارند.
کاربردها
گیاه گلپر از دستهٔ گیاهان دارویی بوده که علاوه بر ارزش خوراکی که دارد در طب سنتی و صنعت داروسازی نیز از آن استفاده‌های فراوانی می‌شود. این گیاه دارای مواد معطر مخصوص و مرکب از صمغ‌های مختلف است. جوانه‌ها، ساقه‌ها و غنچه‌های نورستهٔ آن بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. دانه‌های خشک این گیاه، معطر است که همراه با غذاها و به‌عنوان ادویه مصرف عمومی دارد.
در ایران
این گیاه بومی ایران بوده و در نواحی نمناک کوهستانی آذربایجان جنگل‌های ارسباران (قره داغ) و حاشیه‌های آن، مناطق کوهستانی جنوبی و شرق شهرستان گرمی، نواحی شمالی البرز، ییلاق جواهرده، گچسر، شمیرانات، توچال، غرب ایران در کوه‌های روستای چپقلو واقع در استان زنجان شهرستان خدابنده و کوه‌های بختیاری. همچنین در ارتفاعات شیرکوه یزد می‌روید.
ترکیبات شیمیایی
مواد شیمیایی موجود در گلپر عبارت‌اند از: استات هکسیلیک، استات استیلیک و بوتیرات متیلیک و بوتیرات اتیلیک و اسیدهای مختلف دیگر که بوی تند آن از آن‌هاست. همچنین در گیاه گلپر نوعی اسانس روغنی و فرار نیز وجود دارد که از گرد آن برای معطر ساختن بعضی غذاها استفاده می‌شود.
موارد احتیاطی و منع مصرف
نگارخانه
منابع
- میرحیدر، حسین (۱۳۷۳). معارف گیاهی. ج. ۲. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی. ص. ۴۰۳.
- گزارش صفحه ویکی‌پدیای خان‌کندی
- ↑ Apiaceae
- ↑ Heracleum
- ↑ Bailey, L.H.; Bailey, E.Z.; the staff of the Liberty Hyde Bailey Hortorium (1976). Hortus third: A concise dictionary of plants cultivated in the United States and Canada. New York: Macmillan. ISBN 978-0-02-505470-7.
- ↑ میر حیدر، معارف گیاهی (دوره ۸ جلدی)، ۲: ۴۰۳.
- ↑ «دانشنامهٔ رشد». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۱۴.
- ↑ «Persian Hogweed, Heracleum persicum - Flowers - NatureGate». luontoportti.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۰۹.
- ↑ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3635820/
- ↑ Sayyah, Mohammad; Moaied, Sohrab; Kamalinejad, Mohammad (2005-04-08). "Anticonvulsant activity of Heracleum persicum seed". Journal of Ethnopharmacology. 98 (1–2): 209–211. doi:10.1016/j.jep.2004.12.026. ISSN 0378-8741. PMID 15763386.
- ↑ http://www.idosi.org/mejsr/mejsr5(3)/9.pdf
- ↑ همان.
- ↑ پزشکان بدون مرز