ابن فوطی

نام کامل ابن فوطی بدین گونه است: کمال الدین عبدالرزاق احمد بن محمد صابونی معروف به ابن فوطی؛ وی اصالتاً ایرانی و از اهالی مرو خراسان است.

او در ۲۵ ژوئن ۱۲۴۴ میلادی همزمان با ۵ تیر ۶۲۳ شمسی در محله خاتونیه، بغداد متولد شد.

وی از این جهت که با دربار عباسی مرتبط بود، پس از سقوط عباسیان توسط مغول اسیر شد ولی با شفاعت خواجه نصیر طوسی از زندان آزاد گشت. وی در آثار خویش از اخلاق و دانش و منش نیک خواجه نصیر بسیار یاد می‌کند. ابن فوطی در زمان ارتباط با عباسیان و نیز مغولان سنی شده، یا تقیه می‌کرد یا مذهب تسنن داشت و بعدها بر اثر ارتباط با عالمان شیعه مستبصر گشته و شیعه شده‌است. (الحقائق الراهنه، آقا بزرگ تهرانی، صص۱۱۳–۱۱۶)

ابن فوطی مدتی خازن مدرسه مستنصریه بغداد و زمانی کتابدار رصدخانه مراغه بود و چندی در خدمت رشید الدین فضل‌الله همدانی اشتغال داشت.

ابن فوطی زبان فارسی را کاملاً می‌دانست و اشعاری نیز به فارسی دارد. معروف‌ترین کتاب وی مجمع الآداب فی معجم الالقاب در پنجاه جلد است که تنها یک جلد (جلد چهارم) آن باقی‌مانده‌است؛ ولی تلخیص این کتاب ۵۰ جلدی در دست است و توسط مصطفی جواد چاپ شده‌است. همچنین دیگر اثر وی که الحوادث الجامعه نام دارد در تهران چاپ شده‌است.

وی عاقبت در سال ۷۲۳ ق در بغداد درگذشت.

• اعلام، زرکلی، ج۴، ص۱۲۴
• مقدمهٔ دیوان عبدالواسع جبلی، ص دوازده
• الحوادث الجامعه، مقدمه، ترجمهٔ آیتی، انجمن مفاخر، تهران، ۱۳۸۳
• طبقات الاعلام، بخش الحقائق الراهنه آقابزرگ تهرانی، صص۱۱۳–۱۱۶، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ هـ.ق.