حساب کاربری
​
زمان تقریبی مطالعه: 4 دقیقه
لینک کوتاه

ابط‌الجوزا

ستاره‌ای در صورت فلکی شکارچی

اِبط‌الجوزا یا شبان‌شانه (در پارسی میانه: بَشْن) (به انگلیسی: Betelgeuse) یا الفای شکارچی ( Orionis به اختصار alpha Ori یا Ori) نخستین ستارهٔ پرنور صورت فلکی شکارچی و به‌طور میانگین دهمین ستارهٔ درخشان آسمان شب است.

شبان‌شانه
Red circle.svg

ابط‌الجوزا واقع در صورت فلکی شکارچی (دایرهٔ سرخ)
اطلاعات رصدی
مبدأ J2000.0      اعتدال J2000.0
صورت فلکی شکارچی
آوا ‎/ˈbɛtəldʒuːz, ˈbiːtəl-, -dʒuːs/‎
بُعد 05 55 10.30536
میل ‏25.4304″24′‎+07°
مشخصات
مرحلهٔ تکامل ابرغول سرخ
نوع طیف M1–M2 Ia–ab
قدر ظاهری (V) +0.50(0.0–1.6)
قدر ظاهری (J) −3.00
قدر ظاهری (K) −4.05
شاخص رنگ U−B +2.06
شاخص رنگ B−V +1.85
نوع متغیر SRc
اخترسنجی
سرعت شعاعی (Rv)۲۱٫۹۱ ک.م./ث
حرکت خاص (μ) بعد: ۷۰۰۱۲۶۴۲۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۲۶٫۴۲±۰٫۲۵ mas/yr
میل: ۷۰۰۰۹۶۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۹٫۶۰±۰٫۱۲ mas/yr
اختلاف‌منظر (π)۴٫۵۱ ± ۰٫۸۰ mas
فاصلهحدود ۷۰۰ سال نوری
(حدود ۲۲۰ پارسک)
قدر مطلق (MV)−۵٫۸۵
جزئیات
جرم۷۰۰۱۱۱۶۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۱۱٫۶+۵٫۰
−۳٫۹ M☉
شعاع۷۰۰۲۸۸۷۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۸۸۷±۲۰۳, ۷۰۰۲۹۵۵۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۹۵۵±۲۱۷ R☉
درخشندگی۷۰۰۴۹۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۹۰,۰۰۰ – ۷۰۰۵۱۵۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۱۵۰,۰۰۰ L☉
گرانش سطحی (log g)−۰٫۵ cgs
درجه حرارت۷۰۰۳۳۵۹۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۳,۵۹۰ کلوین
فلزینگی [Fe/H]۰٫۰۵ dex
چرخش۷۰۰۱۳۶۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۳۶±۸ years
سرعت چرخش (v sin i)۷۰۰۰۵۴۷۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۵٫۴۷±۰٫۲۵ ک.م./ث
سن۸٫۰–۸٫۵ میلیون سال
نام‌گذاری‌های دیگر
Betelgeuse, α Ori, 58 Ori, HR 2061, BD+7°1055, HD 39801, FK5 224, HIP 27989, SAO 113271, GC 7451, CCDM J05552+0724AP, AAVSO 0549+07
ارجاعات پایگاه‌های داده
سیمباداطلاعات


این ستاره، یک اَبَرغول سرخ متغیر با دوره‌ای چندصد روزه است. ابط‌الجوزا ستارهٔ غول‌پیکری است که قطر آن در حدود یک میلیارد و شش صد میلیون کیلومتر است، یعنی تقریباً بیش از هزار و صد برابر قطر خورشید که یک میلیون و سیصد هزار کیلومتر است.

ستارهٔ شبان‌شانه به قدری بزرگ است که اگر به جای خورشید در مرکز منظومهٔ خورشیدی قرار گیرد، تا دو سوم مدار مشتری را اشغال می‌کند. شبان‌شانه پس از خورشید دومین قطر ظاهری بزرگ را دارد.

واژهٔ ابط‌الجوزا عربی است و معنی واژگانی آن «زیر بغل میانی» است.

مجموعه‌ای از پنج ستاره که بالاتر از شبان‌شانه قرار دارند، «ستارگان گرز» هستند که نمایان‌گر گرزی در دست راست شکارچی‌اند. قدر ظاهری این پنج ستاره کم‌تر از شبان‌شانه است.

این ستاره به مرگ خود نزدیک است و در آینده با یک انفجار ابرنواختری به یک ستارهٔ نوترونی، یا شاید یک سیاه‌چاله تبدیل خواهد شد.طول عمر آن ممکن است تا حدود ۱۰۰ هزار سال دیگر ادامه یابد. در صورت انفجار، این ستاره از دیدگاه زمینیان به قدر (روشنایی) ۱۰- خواهد رسید یعنی ۲۵۰ بار روشن‌تر از سیارهٔ ناهید و ۲٬۵۰۰ بار درخشان‌تر از ستارهٔ شباهنگ. به عبارتی روشنی آن پس از انفجار قابل مقایسه با ماه شب چهارده خواهد بود.

از زمان آغاز نخستین داده‌گیری‌های اخترشناسانه، برای اخترفیزیکدان‌ها مسجل شده بود که شبان‌شانه یک غول سرخ است و در حال طی کردن مراحل پایانی عمر خود می‌باشد. اما پیش‌بینی دقیق زمان انفجار آن عملاً امری غیرممکن است. شواهد اخیر اما نشان می‌دهند که ممکن است روند انفجار این ستاره از هم‌اکنون آغاز شده باشد.

انفجار ابرنواختری اگر چه پایان راه بخش قابل توجهی از ستارگان می‌باشد اما از آنجا که سن انسان‌ها در مقابل زمان تحول ستارگان بسیار کوچک و ناچیز است، دیدن یک انفجار ابرنواختری اتفاقی بسیار بسیار نادر و کم‌احتمال به حساب می‌آید. برای مثال قدیمی ترین ابرنواختر ثبت‌شده در تاریخ به ۱۰۵۴ میلادی برمی‌گردد که در دست‌نوشته‌های چینی آثاری از آن به چشم می‌خورد که طبق آخرین تحقیقات همان سحابی خرچنگ است چرا که سن این سحابی حدود هزار سال برآورد می شود. ( crab nebula ) . انفجار سوپرنوا برای ستارگانی رخ می دهد که جرمشان حداقل ۱۰ برابر جرم خورشید باشد و علت این انفجار، در هم ریزی ( collapsing ) هسته ستاره است.

ستارهٔ شبان‌شانه با فاصلهٔ ۶۲۵ سال نوری یکی از نزدیک‌ترین ستارگان به زمین به حساب می‌آید و این خود باعث می‌شود تا انفجار احتمالی آن از دید ناظر زمینی بسیار پرنور باشد. تخمین زده می‌شود شبان‌شانه در صورت انفجار به مدت چندین روز، درخشندگی‌ای معادل چند برابر قرص کامل ماه داشته باشد به صورتی که آن را حتی در طول روز نیز می‌توان مشاهده کرد. لازم است ذکر شود که انفجار احتمالی شبان‌شانه هیچ خطری برای حیات روی زمین به همراه ندارد؛ بنابراین فقط باید گوش به زنگ نشست و امیدوار بود که بتوانیم این پدیدهٔ هیجان‌انگیز را در طول عمر انسانی خود ببینیم!
هم‌سنجی سیاره‌های منظومه خورشیدی با تعدادی از ستاره‌های مشهور:
الف:
زمین (۴) > ناهید (۳) > مریخ (۲) > تیر (۱)
ب:
مشتری (۸) > زحل (۷) > اورانوس(۶) > نپتون (۵) > زمین (بدون شماره)
پ:
شباهنگ (۱۱) > خورشید (۱۰) > ولف ۳۵۹ (۹) > مشتری (بدون شماره)
ت:
دبران (۱۴) > نگهبان شمال (۱۳) > رأس پیکر پسین (۱۲) > شباهنگ (بدون شماره)
ث:
ابط‌الجوزا (۱۷) >قلب عقرب (۱۶) > پای شکارچی (۱۵) > دبران (بدون شماره)
ج:
وی‌وای سگ بزرگ (۲۰) >وی‌وی قیفاووس (۱۹) > مو قیفاووس (۱۸) > ابط‌الجوزا (بدون شماره)

جستارهای وابسته

  • فهرست ستارگان نامزد ابرنواختر

منابع

  1. ↑ «راز دانش: چرا درخشش ستارهٔ شبان‌شانه به سرعت افت می‌کند؟». 2020. BBC News فارسی. Accessed January 19 2020. [۱].
  2. ↑ بشن خانهٔ ششم ماه است و پروفسور هنینگ آن را با ابط‌الجوزا برابر دانسته‌است. منبع: بهار، مهرداد، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: چاپ سوم ۱۳۷۸ خ. واژهٔ بَشن در پارسی میانه به معنای نوک، قله و یال است. (فرهنگ پهلوی، د. اِن. مک‌کنزی، لندن ۱۹۷۱.)
  3. ↑ "فهرست روشن‌ترین ستارگان". ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد. 2018-11-30.
  4. ↑
  5. ↑ "Merriam-Webster Dictionary: Betelgeuse". Retrieved 23 April 2018.
  6. ↑
  7. ↑ Keenan, Philip C.; McNeil, Raymond C. (1989). "The Perkins catalog of revised MK types for the cooler stars". Astrophysical Journal Supplement Series. 71: 245. Bibcode:1989ApJS...71..245K. doi:10.1086/191373.
  8. ↑ Nicolet, B. (1978). "Catalogue of Homogeneous Data in the UBV Photoelectric Photometric System". Astronomy & Astrophysics. 34: 1–49. Bibcode:1978A&AS...34....1N.
  9. ↑ "Alpha Orionis". Variable Star Index. Retrieved 2020-02-20.
  10. ↑ Ducati, J. R. (2002). "VizieR Online Data Catalog: Catalogue of Stellar Photometry in Johnson's 11-color system". CDS/ADC Collection of Electronic Catalogues. 2237. Bibcode:2002yCat.2237....0D.
  11. ↑ Samus, N. N.; Durlevich, O. V.; et al. (2009). "VizieR Online Data Catalog: General Catalogue of Variable Stars (Samus+ 2007-2013)". VizieR On-line Data Catalog: B/GCVS. Originally Published in: 2009yCat....102025S. 1: B/gcvs. Bibcode:2009yCat....102025S.
  12. ↑ Famaey, B.; Jorissen, A.; Luri, X.; Mayor, M.; Udry, S.; Dejonghe, H.; Turon, C. (2005). "Local kinematics of K and M giants from CORAVEL/Hipparcos/Tycho-2 data. Revisiting the concept of superclusters". Astronomy and Astrophysics. 430: 165–186. arXiv:astro-ph/0409579. Bibcode:2005A&A...430..165F. doi:10.1051/0004-6361:20041272.
  13. ↑
  14. ↑ Lambert, D. L.; Brown, J. A.; Hinkle, K. H.; Johnson, H. R. (September 1984). "Carbon, nitrogen and oxygem abundances in Betelgeuse". ApJ (به انگلیسی). 284: 223–237. Bibcode:1984ApJ...284..223L. doi:10.1086/162401. ISSN 0004-637X.
  15. ↑
  16. ↑ Dolan, Michelle M.; Mathews, Grant J.; Lam, Doan Duc; Lan, Nguyen Quynh; Herczeg, Gregory J.; Dearborn, David S. P. (2017). "Evolutionary Tracks for Betelgeuse". The Astrophysical Journal. 819 (1): 7. arXiv:1406.3143v2. Bibcode:2016ApJ...819....7D. doi:10.3847/0004-637X/819/1/7.
  17. ↑
  18. ↑ Lobel, Alex; Dupree, Andrea K. (2000). "Modeling the Variable Chromosphere of α Orionis". The Astrophysical Journal. 545 (1): 454–74. Bibcode:2000ApJ...545..454L. doi:10.1086/317784.
  19. ↑ Ramírez, Solange V.; Sellgren, K.; Carr, John S.; Balachandran, Suchitra C.; et al. (July 2000). "Stellar Iron Abundances at the Galactic Center". The Astrophysical Journal. 537 (1): 205–20. arXiv:astro-ph/0002062. Bibcode:2000ApJ...537..205R. doi:10.1086/309022.
  20. ↑ Kervella, Pierre; Decin, Leen; Richards, Anita M. S.; Harper, Graham M.; McDonald, Iain; O'Gorman, Eamon; Montargès, Miguel; Homan, Ward; Ohnaka, Keiichi (2018). "The close circumstellar environment of Betelgeuse. V. Rotation velocity and molecular envelope properties from ALMA". Astronomy and Astrophysics. 609: A67. arXiv:1711.07983. Bibcode:2018A&A...609A..67K. doi:10.1051/0004-6361/201731761.
  21. ↑ روزنامهٔ شرق بازدید ۱۴ آوریل ۲۰۰۷.
  22. ↑ باشگاه نجومی سهیل بایگانی‌شده در ۲۹ مارس ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine، بازدید ۱۴ آوریل ۲۰۰۷.
  23. ↑ «شیراز». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ اوت ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۱۵ آوریل ۲۰۰۷.
  24. ↑ مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Betelgeuze». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای هلندی، بازبینی‌شده در ۱۳ آوریل ۲۰۰۷.
  25. ↑ «nationalgeographic (ترجمه توسط یزدان بابازاده)». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۳۰ دسامبر ۲۰۱۹.
آخرین نظرات
  • بعد
  • اعتدال
  • شکارچی
  • بعد
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.