زمان تقریبی مطالعه: 9 دقیقه
 

پتنی




پَتَّنی، شهری بندری و استانی مسلمان‌نشین به همین نام در جنوب‌ تایلند است. نام پتنی ریشه مالایایی (پتنی۲) دارد.
[۱] Christie, C J, A Modern History of Southeast Asia: Decolonization, Nationalism and Separatism, London, ۱۹۹۶، ج۱، ص۱۷۳.
این نام در متون فارسی «پطانی» آمده است.
[۲] محمدربیع‌ بن ‌محمدابراهیم، سفینۀ سلیمانی، ج۱، ص۲۱۶، به کوشش عباس فاروقی، تهران، ۱۳۵۶ش.



۱ - معرفی اجمالی


استان پتنی با حدود ۹۴۰‘۱ کم‌ ۲ وسعت و ۶۰۰‘۶۶۰ تن جمعیت (۱۳۸۳ش/۲۰۰۴م) در جنوب تایلند، نزدیک مرزهای مالزی و در کنار خلیج تایلند بر کرانۀ شرقی شبه جزیرۀ مالاکا واقع است.
[۳] The World Gazetteer, wwwworld-gazetteercom.
[۴] The Columbia Encyclopedia, ۲۰۰۱.
پتنی سرزمینی کوهستانی است و بجز باریکه‌ای از زمین‌های هموار ساحلی دیگر اراضی آن را رشته کوه سانکالاخیری پوشانده است.
[۵] Pattani, Wikipeddia, wwwwikipediaorg/wiki/Pattani.
[۶] .EI۱

پتنی سرزمینی حاصل‌خیز است که انواع میوه، کافور، عود، صندل، جوز، رزین، نارگیل و انواع ادویه در آن به عمل می‌آید دارای معادن قلع و نمک است. مردمان این استان از نژاد مالایی هستند و بیش‌تر آن‌ها مسلمان‌اند.
[۷] The Columbia Encyclopedia, ۲۰۰۱.
مرکز این استان شهر بندری پتنی است که در °۶ و´۵۲ عرض شمالی و °۱۰۱ و´۱۶ طول شرقی در دهانۀ رودخانۀ پتنی بر کرانه‌های خلیج تایلند واقع است و حدود ۴۰۰‘۴۸ تن (۱۳۸۳ش/۲۰۰۴م) جمعیت دارد.
[۸] Britannica, ج۹، ص۲۰۲ micropaedia, ۱۹۸۹.
[۹] فهرست، Britannica Atlas, Chicago, ۱۹۹۶، ج۱، ص۱۳۳.
[۱۰] The World Gazetteer, wwwworld-gazetteercom.


۲ - پیشینۀ تاریخی


از گذشته‌های دور سرزمین پتنی آگاهی‌های روشنی در دست نیست، اما بنا بر روایات محلی که در دو اثر مکتوب به نام‌های «حکایت پتنی» و سجاره کراجان ملایو پتنی۷ مضبوط است، دیرینگی این سرزمین به ۰۰۰‘۲ سال پیش می‌رسد.
[۱۱] Christie, C J, A Modern History of Southeast Asia: Decolonization, Nationalism and Separatism, London, ۱۹۹۶، ج۱، ص۲۵۳.
لیانگ ـ شو مورخ چینی در سدۀ ۷م از دولتی به نام «لنگ ـ یا «هسیو۸» در سدۀ ۲م یاد کرده است که امروزه آن را سرزمین پتنی دانسته‌اند و نام پادشاهی پتنی نخستین‌بار در سدۀ ۷ق/۱۳م در سالنامه‌های پادشاهی لیگو یاد شده است.
[۱۲] Hall, D G E, A History of South،East Asia, London, ۱۹۶۴، ج۱، ص۳۰.
[۱۳] Miller, H, The Story of Malaysia, London, ۱۹۶۵، ج۱، ص۲۵.
[۱۴] Archéologie Patani, France diplomatie, www.
پادشاهی پتنی یک دولت مالایایی بود که قلمرو آن تقریباً با استان‌های امروزی پتنی، یالا و نریتوات ۱۰ تایلند منطبق است. در سدۀ ۵ق/۱۱م اسلام به این پادشاهی راه یافت. پیش از ورود اسلام به پتنی این سرزمین بخشی از پادشاهی هندو ـ بودایی سری ویجایا بود.
[۱۵] iplomatieFr/culture/france/archeologie/patain/notes/ notes Html

در نیمۀ نخست سدۀ ۹ق/۱۵م پتنی تحت استیلای پادشاهی تایی «ایوتهیا۱۱» قرار گرفت؛ اما دیری نگذشت که منصور شاه جانشین نخستین سلطان مالاکا، آنجا را به قلمرو خود افزود
[۱۶] Sarkar, H B, Cultural Relations Between India and Southeast Asian Countries, New Delhi, ۱۹۸۵، ج۱، ص۶۹.
[۱۷] Bashe, J, Thailand: Land of the Free, London, ۱۹۷۱، ج۱، ص۲۴۷.
[۱۸] iplomatieFr/culture/france/archeologie/patain/notes/ notes Html


۳ - ورود اروپایی‌ها به پتنی


در ۹۱۷ق/۱۵۱۱م پرتغالی‌ها بر پادشاهی مالاکا چیره شدند و شماری از بازرگانان مسلمان و چینی مالاکا برای ادامۀ فعالیت خود در پتنی اقامت گزیدند و به این ترتیب بر رونق تجاری پتنی افزوده شد
[۱۹] iplomatieFr/culture/france/archeologie/patain/notes/ notes Html
در همین اوان کشور سیام که همواره مدعی تسلط بر سراسر شبه جزیرۀ مالاکا بود، در ازای دریافت اسلحه از پرتغالی‌ها به آن‌ها اجازه داد که مرکز تجاری در پتنی دایر کنند.
[۲۰] Syamananda, R, A History of Thailand, Bangkok, ۱۹۸۱، ج۱، ص۴۳.
[۲۱] Hall, D G E, A History of South،East Asia, London, ۱۹۶۴، ج۱، ص۱۷۲.
پرتغالی‌ها با احداث کارگاه‌های تولیدی و افزایش تجارت خود با چین از طریق این بندر بر رونق پتنی افزودند.
[۲۲] Hall, D G E, A History of South،East Asia, London, ۱۹۶۴، ج۱، ص۲۲۴.

در نیمۀ دوم سدۀ ۱۰ق/۱۶م حکومت پتنی در جهت انحصارات تجاری گام برداشت که این وضعیت به بروز کشمکش‌هایی انجامید که تا ۹۹۲ق/۱۵۸۴م با پیروزی گروهی از بازرگانان و به دست گرفتن قدرت توسط آنان ادامه داشت.
[۲۳] Archéologie Patani, France diplomatie, www.
در پی برقراری روابط بازرگانی میان کشور سیام و تجار هلندی، در ۱۰۱۱ق/۱۶۰۲م هلندی‌ها کارخانه‌ای تولیدی در پتنی برپا ساختند و با وجود مخالف پرتغالی‌ها، توانستند با بهره‌گیری از روابط دوستانۀ خود با حکومت پتنی به فعالیت خود ادامه دهند.
[۲۴] Hall, D G E, A History of South،East Asia, London, ۱۹۶۴، ج۱، ص۳۳۵.
در زمان سلطنت پراساتونگ در سیام، حکومت پتنی با گسترش و نفوذ آن کشور در پتنی به مخالفت برخاست و اعلام استقلال کرد. کوشش نیروهای سیامی برای چیرگی بر پتنی در سال‌های ۱۶۳۲و۱۶۳۴م ناموفق بود، اما در ۱۶۳۶م سرانجام آن کشور توانست با کمک هلندی‌ها بر پتنی استیلا یابد.
[۲۵] Syamananda, R, A History of Thailand, Bangkok, ۱۹۸۱، ج۱، ص۶۹.

پس از این تاریخ به تدریج اهمیت خود را از دست داد، اما با این وجود پس از آن‌که از ۱۰۶۴ق/۱۶۵۴م انگلیسی‌ها در کامبوج و سیام نفوذ کردند، دولت پتنی در برابر آن‌ها پایداری کرد.
[۲۶] Syamananda, R, A History of Thailand, Bangkok, ۱۹۸۱، ج۱، ص۷۳.
[۲۷] عباس فاروقی، تعلیقات بر سفینۀ سلیمانی، ج۱، ص۳۲۴-۳۲۵، (نک‌: هم‌، محمد ربیع).


۴ - گزارش محمدحسین‌بیک از شهر


در ۱۰۹۶-۱۰۹۸ق/۱۶۸۵-۱۶۸۷م محمدحسین‌بیک که از جانب شاه‌سلیمان صفوی به عنوان سفیر به دربار سیام گسیل شده بود، بر سر راه خود از پتنی دیدار کرد. او پتنی را شهر و ناحیه‌ای آباد وصف کرده که همه نوع میوۀ گرمسیری در آن به عمل می‌آمده، و بر آن سرزمین زنی فرمانروایی می‌کرده است و مردمان آن مسلمان و شافعی مذهب بوده‌اند.
[۲۸] محمدربیع‌ بن ‌محمدابراهیم، سفینۀ سلیمانی، ج۱، ص۲۱۶، به کوشش عباس فاروقی، تهران، ۱۳۵۶ش.
[۲۹] عباس فاروقی، تعلیقات بر سفینۀ سلیمانی، ج۱، ص۳۲۴-۳۲۵، (نک‌: هم‌، محمد ربیع).


۵ - تسلط پادشاهی سیام


پتنی در سراسر سده‌های ۱۱و۱۲ق/۱۷و۱۸م از سوی همسایگان غیرمسلمان خود مورد تهدید قرار داشت و رو به اضمحلال گذاشت، تا آن‌که در اواخر سدۀ ۱۸م پادشاهی سیام آن را برای همیشه به قلمرو خود افزود. پادشاهی سیام در وهلۀ نخست پتنی را تحت‌الحمایۀ خود قرار داد، اما در اوایل سدۀ ۱۳ق/۱۹م به منظور تضعیف هرچه بیش‌تر آن، این سرزمین را به ۷ بخش کوچک‌تر تقسیم کرد.
[۳۰] Christie, C J, A Modern History of Southeast Asia: Decolonization, Nationalism and Separatism, London, ۱۹۹۶، ج۱، ص۱۷۴-۱۷۵.
کوشش دولت سیام برای تثبیت استیلای خود بر پتنی از جمله رسمیت بخشیدن به زبان سیامی در آن باعث بروز واکنش‌هایی از سوی مردم مالایایی تبار پتنی شد که به انقلاب ۱۳۰۲ش/۱۹۲۳م منجر گردید. گرایش‌های سیاسی مسلمانان پتنی بر اثر انقلاب‌هایی که در ۱۹۳۲م در سیام روی داد، تقویت شد. در زمان جنگ جهانی دوم با اشغال سرزمین‌های جنوب‌شرقی آسیا توسط ژاپنی‌ها و ضمیمه شدن کشور تایلند (سیام) به ژاپن، این امکان را به رهبران مسلمان پتنی داد که پس از شکست ژاپن در ۱۳۲۴ش/۱۹۵۴م خواسته‌های خود مبنی بر اعطای حق تعیین سرنوشت به مردم پتنی را پی گیرند.
[۳۱] Christie, C J, A Modern History of Southeast Asia: Decolonization, Nationalism and Separatism, London, ۱۹۹۶، ج۱، ص۱۷۳.
[۳۲] Christie, C J, A Modern History of Southeast Asia: Decolonization, Nationalism and Separatism, London, ۱۹۹۶، ج۱، ص۱۷۵-۱۸۰.


۶ - -فهرست منابع


(۱) فاروقی، عباس، تعلیقات بر سفینۀ سلیمانی (نک‌: هم‌، محمد ربیع).
(۲) محمدربیع‌ بن ‌محمدابراهیم، سفینۀ سلیمانی، به کوشش عباس فاروقی، تهران، ۱۳۵۶ش.
(۳) Archéologie Patani, France diplomatie, www؛
(۴) iplomatieFr/culture/france/archeologie/patain/notes/ notes Html؛
(۵) Bashe, J, Thailand: Land of the Free, London, ۱۹۷۱.
(۶) Britannica, micropaedia, ۱۹۸۹.
(۷) Britannica Atlas, Chicago, ۱۹۹۶.
(۸) Christie, C J, A Modern History of Southeast Asia: Decolonization, Nationalism and Separatism, London, ۱۹۹۶.
(۹) The Columbia Encyclopedia, ۲۰۰۱.
(۱۰) EI۱.
(۱۱) Hall, D G E, A History of South-East Asia, London, ۱۹۶۴.
(۱۲) Miller, H, The Story of Malaysia, London, ۱۹۶۵.
(۱۳) Pattani, Wikipeddia, wwwwikipediaorg/wiki/Pattani.
(۱۴) Sarkar, H B, Cultural Relations Between India and Southeast Asian Countries, New Delhi, ۱۹۸۵.
(۱۵) Syamananda, R, A History of Thailand, Bangkok, ۱۹۸۱.
(۱۶) The World Gazetteer, wwwworld-gazetteercom.

۷ - پانویس

 
۱. ↑ Christie, C J, A Modern History of Southeast Asia: Decolonization, Nationalism and Separatism, London, ۱۹۹۶، ج۱، ص۱۷۳.
۲. ↑ محمدربیع‌ بن ‌محمدابراهیم، سفینۀ سلیمانی، ج۱، ص۲۱۶، به کوشش عباس فاروقی، تهران، ۱۳۵۶ش.
۳. ↑ The World Gazetteer, wwwworld-gazetteercom.
۴. ↑ The Columbia Encyclopedia, ۲۰۰۱.
۵. ↑ Pattani, Wikipeddia, wwwwikipediaorg/wiki/Pattani.
۶. ↑ .EI۱
۷. ↑ The Columbia Encyclopedia, ۲۰۰۱.
۸. ↑ Britannica, ج۹، ص۲۰۲ micropaedia, ۱۹۸۹.
۹. ↑ فهرست، Britannica Atlas, Chicago, ۱۹۹۶، ج۱، ص۱۳۳.
۱۰. ↑ The World Gazetteer, wwwworld-gazetteercom.
۱۱. ↑ Christie, C J, A Modern History of Southeast Asia: Decolonization, Nationalism and Separatism, London, ۱۹۹۶، ج۱، ص۲۵۳.
۱۲. ↑ Hall, D G E, A History of South،East Asia, London, ۱۹۶۴، ج۱، ص۳۰.
۱۳. ↑ Miller, H, The Story of Malaysia, London, ۱۹۶۵، ج۱، ص۲۵.
۱۴. ↑ Archéologie Patani, France diplomatie, www.
۱۵. ↑ iplomatieFr/culture/france/archeologie/patain/notes/ notes Html
۱۶. ↑ Sarkar, H B, Cultural Relations Between India and Southeast Asian Countries, New Delhi, ۱۹۸۵، ج۱، ص۶۹.
۱۷. ↑ Bashe, J, Thailand: Land of the Free, London, ۱۹۷۱، ج۱، ص۲۴۷.
۱۸. ↑ iplomatieFr/culture/france/archeologie/patain/notes/ notes Html
۱۹. ↑ iplomatieFr/culture/france/archeologie/patain/notes/ notes Html
۲۰. ↑ Syamananda, R, A History of Thailand, Bangkok, ۱۹۸۱، ج۱، ص۴۳.
۲۱. ↑ Hall, D G E, A History of South،East Asia, London, ۱۹۶۴، ج۱، ص۱۷۲.
۲۲. ↑ Hall, D G E, A History of South،East Asia, London, ۱۹۶۴، ج۱، ص۲۲۴.
۲۳. ↑ Archéologie Patani, France diplomatie, www.
۲۴. ↑ Hall, D G E, A History of South،East Asia, London, ۱۹۶۴، ج۱، ص۳۳۵.
۲۵. ↑ Syamananda, R, A History of Thailand, Bangkok, ۱۹۸۱، ج۱، ص۶۹.
۲۶. ↑ Syamananda, R, A History of Thailand, Bangkok, ۱۹۸۱، ج۱، ص۷۳.
۲۷. ↑ عباس فاروقی، تعلیقات بر سفینۀ سلیمانی، ج۱، ص۳۲۴-۳۲۵، (نک‌: هم‌، محمد ربیع).
۲۸. ↑ محمدربیع‌ بن ‌محمدابراهیم، سفینۀ سلیمانی، ج۱، ص۲۱۶، به کوشش عباس فاروقی، تهران، ۱۳۵۶ش.
۲۹. ↑ عباس فاروقی، تعلیقات بر سفینۀ سلیمانی، ج۱، ص۳۲۴-۳۲۵، (نک‌: هم‌، محمد ربیع).
۳۰. ↑ Christie, C J, A Modern History of Southeast Asia: Decolonization, Nationalism and Separatism, London, ۱۹۹۶، ج۱، ص۱۷۴-۱۷۵.
۳۱. ↑ Christie, C J, A Modern History of Southeast Asia: Decolonization, Nationalism and Separatism, London, ۱۹۹۶، ج۱، ص۱۷۳.
۳۲. ↑ Christie, C J, A Modern History of Southeast Asia: Decolonization, Nationalism and Separatism, London, ۱۹۹۶، ج۱، ص۱۷۵-۱۸۰.


۸ - منبع


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «پتنی»، شماره۵۴۸۰.    

رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.