ورقکلمه ورق به معنای برگ در موارد متعددی در قرآن آمده است . ۱ - معنای لغوی ورقواژه «وَرَق» به معنای برگ ، سه بار در قرآن به کار رفته است افزون بر آن در آیات بسیاری که باغهای بهشتی یا زمینی با تعابیری چون «حَدائِقَ ذاتَ بَهجَة» به معنای باغهای خوش منظره و سرور آفرین [۷]
مجمع البیان، ج۷، ص۳۵۸.
«و جَنّـت اَلفافـا» به معنای باغهایی با تراکم بسیار [۹]
مجمع البیان، ج۱۵، ج۳۰، ص۱۰.
«جَنّـت تَجری مِن تَحتِهَا الاَنهـرُ» به‌معنای باغهایی با نهرهای جاری از زیر درختان وصف شده، یا گیاهان و روییدنیهای زمین آیتی الهی قلمداد شده اشاراتی به برگ رفته است. بنا به نظر برخی مفسران، تعبیر «اَهُشُّ بِها عَلی غَنَمی»
نیز در جریان تکلم خدا با موسی به معنای فرو ریختن برگها از درختان برای تغذیه گوسفندان است. [۱۲]
جامع البیان مج۹، ج۱۶، ص۱۹۳.
۲ - ورق به معنای در همشایان ذکر است که واژه «وَرِق» در آیه «فَابعَثوا اَحَدَکم بِوَرِقِکم هـذِهِ اِلَی المَدینَةِ» به معنای درهم بوده و به دلیل تشابه آن با برگ در پهنا، بدین نام خوانده می شده‌است. [۱۴]
التحقیق، ج۱۳، ص۸۸، «ورق».
۳ - ورق به معنای برگ درختبرگهای درختان با ایفای نقش غذاسازی، تولید اکسیژن و پاکسازی هوا، از شگفتیهای آفرینش به شمار می‌آیند [۱۵]
الموسوعة العربیة العالمیه، ج۲۷، ص۸۴.
و در روایتی منسوب به امام صادق، با اشاره به ساختمان پیچیده آنها، آیتی الهی بیان شده‌اند. گیاهان بدون برگ، در تهیه غذا به دیگر گیاهان وابسته‌اند و انگل به حساب می‌آیند.«سِپِس» (Dodder و در طب سنتی کشوث) از این دسته گیاهان است که پس از یافتن گیاه میزبان به آن خورده، سپس ریشه و قسمت پیش از پیوندمی‌خشکد. [۱۷]
معارف گیاهی ج۶، ص۳۹۲.
[۱۸]
؛ رسائل اخوان الصفا، ج۲، ص۱۶۱؛۳۹۳Britanica: Dodder
برخی مفسران «شَجَرَةِ خَبیثَة» را که گیاهی بی ریشه در زمین وصف شده، به آن تفسیر کرده‌اند. [۲۰]
تفسیر قرطبی، ج۹، ص۲۳۷.
[۲۱]
فتح القدیر، ج۳، ص۱۰۶.
خداوند در آیات بسیاری برای بیان علم و قدرت خود به برگها و روییدنیهای زمین اشاره کرده است. در از علم خداوند به هرآنچه در خشکی و دریاست و از جمله ریزش یکایک برگها سخن می رود: «و عِندَهُ مَفاتِحُ الغَیبِ لا یعلَمُها اِلاّ هُوَ ویعلَمُ ما فِی البَرِّ والبَحرِ وما تَسقُطُ مِن ورَقَة اِلاّ یعلَمُها...». این آیه افزون بر اشاره به علم کلی خداوند به همه اشیا، بیانگر آگاهی او به همه جزئیات و حتی ریزش برگهاست که بر اثر فراوانی آنها، برای بشر غیر قابل شمارش می‌نمایند. در برخی روایات نیز ریزش برگها به سقط جنین تأویل شده است. [۲۴]
روض الجنان، ج۷، ص۳۱۵.
[۲۵]
البرهان، ج۲، ص۴۲۵ـ۴۲۶.
خداوند در آیاتی دیگر با اشاره به سرسبزی زمین و زیبایی بخشی گیاهان به طبیعت که بیشتر ناشی از برگهای درختان است نشانه‌ای بر قدرت خود می‌آورد که از آن جمله سبز گشتن زمین با آب باران در آیات ۹۹ سوره انعام و۶۳ سوره حج و زیبایی بخشی درختان تحت عنوان «بهیج» و «بهجه» در آیات سوره حج آیه ۵ و نمل آیه۶۰ و ق آیه ۷ آمده است. ۴ - برگ به عنوان پوشش در قرآندر آیات دیگری نیز از برگ به عنوان پوششی برای بدن و سایه ساری برای موجودات یاد شده است؛ آدم و حوا پس از سرپیچی از فرمان خداوند با خوردن از آن درخت ممنوع، از لباسهای بهشتی عریان شده، برای پوشاندن خود از برگ درختان استفاده کردند: «فَلَمّا ذاقَا الشَّجَرَةَ بَدَت لَهُما سَوءتُهُما‌وطَفِقا یخصِفانِ عَلَیهِما مِن ورَقِ الجَنَّةِ...». بر اساس گفته برخی مفسران آدم و حوا، خود را با برگ درخت انجیر پوشاندند. [۳۳]
جامع‌البیان، مج۵، ج۷، ص۱۸۸.
[۳۴]
مجمع‌البیان، ج۴، ص۲۳۴.
برخی با تأویل «وَرَقِ الجَنَّة» به معنایی غیر مادی آن را برگ صفا و روحانیت دانسته‌اند که مرهم آسیبهای ناشی از خوردن میوه درخت خودپسندی و انانیت است. [۳۵]
التحقیق، ج۱۳، ص۸۸، «ورق».
درباره حضرت یونس نیز گفته شده که خداوند پس از خروج او از شکم ماهی، بوته‌ای بدون ساقه در کنارش رویانید که به نظر بسیاری از مفسران بوته کدوبن بوده است «و اَنبَتنا عَلَیهِ شَجَرَةً مِن یقطین». یونس در زیر برگهای پهن و مرطوب آن آرمید و خود را از گزند حشرات و سوزش آفتاب در امان نگاه داشت. همچنین از سایه درختان بهشتی نیز در قرآن یاد شده که ناشی از برگهای آنهاست. برخی با رویکردی علمی، آیه ۸۰ سوره یس را اشاره به ساختار و نظام عملکرد برگ دانسته‌اند. [۴۷]
آیات من الاعجاز العلمی، ص۱۹ـ۲۰.
«اَلَّذی جَعَلَ لَکم مِنَ الشَّجَرِ الاَخضَرِ نارًا...». استناد به توانایی خداوند در پدیدآوری آتش سرخ از درخت سبز نشانه‌ای بر قدرتش در رستاخیز مردگان تلقی شده است [۴۸]
جامع البیان مج۱۲، ج۲۳، ص۳۹.
که طبق نظر این دسته از مفسران تصریح بر سبزی درختانِ پدید آورنده آتش اشاره به سلولهای سبز رنگ (کلروفیل) موجود در برگ دارد که طی فرآیند نورخاست (فتوسنتز) غذای لازم را برای رشد گیاه فراهم می‌آورند. [۵۰]
ر. ک:.Britanica: laef
۵ - پانویس
۶ - منبعمعارف موضوعی قرآن. |