لعل«لعل» اگر در کلام انسان واقع شود، معنایش روشن است؛ چون انسان از آینده با خبر نیست؛ لذا می‌تواند هر جا از واژه لعل استفاده کند؛ ولی استعمال آن در کلام خدای متعال که دانای غیب و آشکار است چه معنا دارد؟ که در ذیل به آن می‌پردازیم. ۱ - مراد از لعل«لعل» از حروف مشبهة بالفعل است که خصوصیات لفظی آن نصب به اسم و رفع به خبر و خصوصیات معنوی آن عبارت از معنای ترجی و امید داشتن است. «لعل» اگر در کلام انسان واقع شود، معنایش روشن است؛ چون انسان از آینده با خبر نیست؛ لذا می‌تواند هر جا از واژه لعل استفاده کند؛ ولی استعمال آن در کلام خدای متعال که دانای غیب و آشکار است چه معنا دارد؟ ۲ - طرح یک پرسشبه عبارت دیگر، خدا چرا فرموده «لعلک باخع نفسک الا یکونوا مؤمنین»، با آن‌که او می‌دانست که رسولش خود را برای ایمان نیاوردن مردم خواهد کشت یا نه؟ ۳ - دیدگاه‌ها درباره لعلدر جواب این سؤال نظراتی وجود دارد. ۳.۱ - تعلیل«لعل» در این‌گونه موارد برای تعلیل است: «ثم عفونا عنکم من بعد ذلک لعلکم تشکرون»؛ یعنی بدان علت عفو کردیم که شکر کنید. ۳.۲ - امیدوار کردنگاهی برای ایجاد طمع در مخاطب و امیدوار کردن اوست؛ مانند «فقولا له قولا لینا لعله یتذکر او یخشی»؛ یعنی ای موسی و ای هارون! با نرمی با فرعون سخن بگویید، شاید او متذکر شود یا بترسد. هرگاه «لعل» در کلام خداوند واقع شود، برای ایجاد امید در مخاطب است. ۳.۳ - امید مقامیبرای امید مقامی است نه متکلمی. مثلا در آیه «لعلک باخع نفسک الا یکونوا مؤمنین» ؛ امید و ترجی در این‌جا با خدا قائم نیست؛ بلکه با مقام، قائم است؛ یعنی هر کسی که در این مقام بوده و ناراحتی تو را از ایمان نیاوردن مردم ببیند خواهد گفت: شاید این شخص در این راه خودش را هلاک کند. ۴ - توضیحبا دقت در این گفتار روشن می‌شود که قائلان هر کدام از این اقوال به بخشی از مورد لعل که در قرآن کریم استعمال شده پرداخته‌اند، نه همه آن‌ها؛ لذا به نظر می‌رسد که لعل در تمام موارد قرآن به یک معنا نباشد؛ بلکه به تناسب حکم و موضوع معنای خاص خودش (یکی از معانی یادشده) را داشته باشد. اما در مواردی که پروردگار، مستقیماّ از واژگان «لعل» استفاده کرده، ظاهراً همان معنای اول که تعلیل باشد صحیح‌تر، بلکه مناسب و متعین با مقام است؛ ازاین‌رو برخی [مفسران در بسیاری از مواضع قرآن که از سوی پروردگار متعال «لعل» به کار رفته، آن را به «کی» تعلیلیه تفسیر کرده‌اند؛ چنان‌که طبرسی نیز در آیه «و اتقوا الله لعلکم تفلحون»، لعل را به «کی» تفسیر نموده است: «و اتقوا الله لعلکم تفلحون» معناه و اتقوا ما نهاکم الله عنه و زهدکم فیه لکی تفلحوا بالوصول الی ثوابه الذی ضمنه للمتقین». ۵ - پانویس۶ - منبعپایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «لعل»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۳/۲۲. |