ربویمنظور کالاها و معاملاتی هست که در آن ربا جریان دارد. ۱ - معنای ربویرَبَوی وصف کالا یا عقد است. ۲ - ربوی در اصطلاح فقهربوی گاه وصف جنس مورد معامله قرار می‌گیرد و گفته می‌شود: جنس ربوی. مراد از آن کالایی است که ربای معاملی در آن جریان دارد. مانند آنچه که در تحریرالوسیله آمده است. آنجا که امام خمینی می‌نویسد: «ازآنجایی‌که طلا و نقره از (اجناس) ربوی می‌باشند، پس هرکدام از آن‌ها که به جنس خودش فروخته شود بر خریدار و فروشنده لازم است طوری آن را واقع سازند تا در ربا نیفتند، به اینکه اضافه‌ای نباشد، و این مطلب از چیزهایی است که خریدار و فروشنده - مخصوصاً صرّاف‌ها - سزاوار است به آن اهمیت بدهند. و به تحقیق از صرافی نهی شده است، و تعلیل آورده شده که صراف از ربا سالم نمی‌ماند.» [۱]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۵۷۴، کتاب البیع، القول فی بیع الصرف، مسالة۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
و «اگر از مال ربوی، به جنس خودش با گرفتن اضافه مصالحه شود، اقوی آن است که حکم ربا در آن جاری است، پس باطل است. البته با جهل به مقدار، اشکالی ندارد؛ اگرچه احتمال اضافه گرفتن داده شود، مانند اینکه هرکدام از آنان طعامی نزد رفیقش داشته باشد و ندانند که مقدار آن چقدر است، سپس صلح کنند به اینکه هر یک آنچه که نزدش هست مال خودش باشد، با اینکه احتمال اضافه گرفتن داده می‌شود.» [۲]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۶۰۰، کتاب الصلح، مسالة۱۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۲.۱ - قول مشهوردر کالای ربویبه قول مشهور، کالای ربوی عبارت از کالای پیمانه‌ای و وزنی است. البته در حرمت شرط زیاده در قرض، ربوی بودن مالی که قرض داده می‌شود شرط نیست. امام خمینی در این باره می‌نویسد: «شرط زیاده (در قرض) جایز نیست، به اینکه مالی را قرض بدهد به شرط اینکه قرض‌گیرنده بیشتر از آنچه که قرض گرفته بپردازد؛ چه صریحاً شرط کرده باشند یا آن را در نیّت و باطن داشته باشند، به‌طوری‌که قرض بر پایه آن واقع شود، و این همان ربای قرضی حرامی است که سخت‌گیری و شدت فراوان نسبت به آن (در شرع) وارد شده است. و بین اینکه زیاده، عینی باشد، مانند ده درهم به دوازده درهم، یا اینکه زیاده، کاری باشد مانند دوختن لباس برای او، یا منفعت باشد و یا انتفاع بردن باشد مثل استفاده کردن از عین رهنی که نزد او است، یا صفتی باشد مثل اینکه درهم‌های شکسته را به او قرض بدهد به شرط اینکه درهم‌های سالم به او بدهد، فرق نمی‌کند. و همچنین فرقی نیست بین اینکه مالی که قرض داده شده، ربوی باشد به اینکه از مکیل و موزون باشد و بین اینکه غیر ربوی باشد، به اینکه معدود و شمردنی باشد مثل گردو و تخم‌مرغ.» [۳]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۶۹۵، کتاب الدین و القرض، القول فی القرض، مسالة۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۲.۲ - عدم جریان ربا در شمارشی، متری و مشاهدهایکالایی که با شمارش، متر و یا مشاهده معامله می‌شود، ربوی به شمار نمی‌رود و در نتیجه ربای معاملی در آن جریان ندارد. ۲.۳ - معامله ربویعنوان ربوی گاهی نیز وصف معامله و عقد قرار گرفته و گفته می‌شود: معامله ربوی یا قرض ربوی، که مراد، معامله یا قرضی است که ربا در آن صورت گرفته است. ۳ - پانویس۴ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام،ج۴،ص۵۷. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |