زمان تقریبی مطالعه: 8 دقیقه
 

تظاهر





اگر انسان کاری را برای جلب توجه مردم انجام دهد تظاهر اطلاق می‌شود. و اصطلاحا کار خوبی که انسان برای نشان دادن به مردم نه برای رضای خدا انجام می‌دهد را ریا و تظاهر گویند.


۱ - ریا در لغت



"ریا" از مادّۀ "رأی" به معنی این است که شخص کاری را به انگیزۀ جلب توجه مردم انجام دهد.
[۱] معجم مقاییس اللغة، ج۲، ص۴۷۳.

و نیز به معنای تظاهر و نشان دادن به غیر است.
[۲] قاموس قرآن، قم، ج ۳، ص۳۰.


۲ - ریا در اصطلاح



و در اصطلاح به معنی این است که انسان کار خوبی انجام دهد و قصدش تظاهر و نشان دادن به مردم باشد نه برای خدا، خواه این کار عبادی باشد مانند نماز و خواه غیر عبادی باشد مانند انفاق.

۳ - ریا در قرآن



واژۀ "ریا" در قرآن پنج مرتبه تکرار شده است که سه مرتبه بصورت مصدر و دو بار بصورت فعلی و معنای آن به همان معنای اصطلاحی می‌باشد.

۳.۱ - ریا در انفاق


«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِکُم بِالْمَنِّ وَ الأذَی کَالَّذِی یُنفِقُ مَالَهُ رِئَاء النَّاسِ وَ لاَ یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ الآخِرِ»
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بخشش‌های خود را با منّت و آزار باطل نسازید همانند کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم، انفاق می‌کند و به خدا و روز رستاخیز ایمان نمی‌آورد».

۳.۲ - ریا در رفتن به جنگ با دشمنان


«وَ لاَ تَکُونُواْ کَالَّذِینَ خَرَجُواْ مِن دِیَارِهِم بَطَرًا وَ رِئَاء النَّاسِ وَ یَصُدُّونَ عَن سَبِیلِ اللّهِ»
«و مانند کسانی نباشید که از روی هوی پرستی و غرور و خود نمایی در برابر مردم، از سرزمین خود را به سوی میدان بدر بیرون آمدند و (مردم را) از راه خدا باز می‌داشتند».
خداوند در این آیه، غرور و ریا را از آفات قدرت در جبهه‌های جنگ به شمار می‌آورد.

۳.۳ - ریا بطور مطلق


«الذینَ هُم یَرَاءُون»
«همان کسانی که ریا می‌کنند».

۴ - ریا کاران از نظر قرآن



ریا کاران چه کسانی هستند:

۴.۱ - افراد غیر مؤمن به خدا و قیامت


کسانی که ایمان به خدا و روز قیامت ندارند:
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِکُم بِالْمَنِّ وَ الأذَی کَالَّذِی یُنفِقُ مَالَهُ رِئَاء النَّاسِ وَ لاَ یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ الآخِرِ»
با توجه به تفسیری که در مورد این آیه آمده است افرادی را که صدقه می‌دهند و به دنبالش منّت می‌گذارند و اذیّت می‌کنند تشبیه به افراد ریاکار بی‌ایمان کرده که صدقاتشان باطل و بی‌اجر است.
یعنی عمل شخص ریاکار از ابتدای عملش باطل است چون چنین شخصی اصلاً ایمان به خدا و روز جزا ندارد که از او کاری پذیرفته شود.

۴.۲ - منافقان


«إِنَّ الْمُنَافِقِینَ... یُرَآؤُونَ النَّاسَ وَ لاَ یَذْکُرُونَ اللّهَ إِلاَّ قَلِیلاً»
«منافقان... هنگامی که به نماز بر می‌خیزند با کسالت برمی‌خیزند و در برابر مردم ریا می‌کنند و خدا را جز اندکی یاد نمی‌نمایند».

۴.۳ - تکذیب کنندگان روز جزا


«أرَأیتَ الَذی یُکَذِّبُ بِالدِین... الَذینَ هُم یُراؤُون»
«آیا کسی که روز جزا را پیوسته انکار می‌کند دیدی؟!... همان کسانی که ریا می‌کنند».

۴.۴ - هم‌نشینان شیطان


«وَ الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَـاء النَّاسِ وَ لاَ یُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ لاَ بِالْیَوْمِ الآخِرِ وَ مَن یَکُنِ الشَّیْطَانُ لَهُ قَرِینًا فَسَاء قِرِینًا»
«و آنها کسانی هستند که اموال خود را برای نشان دادن به مردم انفاق می‌کنند و ایمان به خدا و روز بازپسین ندارند (چرا که شیطان رفیق و هم نشین آنهاست) و کسی که شیطان قرین او باشد بد همنشین و قرینی است».

۵ - مَثل اعمال ریا کارانه در قرآن



«... فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوَانٍ عَلَیْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَکَهُ صَلْدًا لاَّ یَقْدِرُونَ عَلَی شَیْءٍ مِّمَّا کَسَبُواْ وَ اللّهُ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ»
«(کار ریا کار یا منت گذار ) همچون قطعه سنگ صافی است که بر آن، (قشر نازکی از) خاک باشد (و بذرهایی در آن افشانده شود) و رگبار باران به آن برسد (و همه خاکها و بذرها را بشوید) و آن را صاف (و خالی از خاک و بذر) رها کند، آنها از کاری که انجام داده‌اند، چیزی به دست نمی‌آورند و خداوند جمعیّت کافران را هدایت نمی‌کند».
این آیه وجه شباهت ریا کار را به سنگی که قشر نازکی از خاک روی آن را پوشانده بیان می‌کند و آن، بی‌اثر و سست بودن عمل است.هم چنان که خاکی که روی سنگِ صاف قرار دارد با بارانی از بین رفته و نمی‌تواند اثر داشته باشد، ریا کاران نیز از اعمالشان هیچ گونه بهره‌ای نمی‌برند.

۶ - ریا در عبادت



از پیامبر اسلام (ص) روایت شده:
«هر کس نماز بخواند و ریا کند شرک ورزیده و هر که روزه بگیرد و ریا کند شرک ورزیده و هر که صدقه دهد و ریا کند شرک ورزیده»
[۱۳] الدر المنثور فی تفسیر الماثور، ج۴، ص۲۵۶.

آنگاه این آیه را خواند:
«فَمَنْ کانَ یَرجُو لِقاءَ رَبِه فَلْیَعْمَل عَمَلاً صَالِحاً و لا یُشْرِک بِعبادَةِ رَبِه أحَداً»
«پس هر که به لقای پروردگارش امید دارد، باید کاری شایسته انجام دهد و هیچ کس را در عبادت پروردگارش شریک نکند».

۷ - ریا در نماز



ریا کاری در نماز از ویژگیهای منافقان و نشانه‌های نفاق به شمار رفته است:
«إِنَّ الْمُنَافِقِینَ یُخَادِعُونَ اللّهَ وَ هُوَ خَادِعُهُمْ وَ إِذَا قَامُواْ إِلَی الصَّلاَةِ قَامُواْ کُسَالَی یُرَآؤُونَ النَّاسَ وَ لاَ یَذْکُرُونَ اللّهَ إِلاَّ قَلِیلاً»
«منافقان می‌خواهند خدا را فریب دهند و هنگامی که به نماز بر‌می‌خیزند، با کسالت بر می‌خیزند، و در برابر مردم ریا می‌کنند و خدا را جز اندکی یاد نمی‌نمایند».
از پیامبر اسلام (ص) پرسیدند: چگونه انسان با خداوند خدعه می‌کند فرمود:«به امر خداوند عمل می‌کند و از این عمل، غیر خدا را قصد می‌کند بنابراین از ریا و تظاهر بپرهیزید که ریا، شرک است».
[۱۶] مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۱۹۸.

در درّالمنثور از علی بن ابیطالب(ع) روایت شده که در تفسیر:
«الّذین هم یُرائون»
«همان کسانید که ریا می کنند»
فرمود:«یعنی با نماز خود ریا می‌کنند».
[۱۸] الدر المنثور، ج۶، ص ۴۰۰.

در این آیه ریا کارانِ در نماز، به عذاب تهدید شده‌اند؛
[۱۹] فرهنگ قرآن، هاشمی رفسنجانی، ج۱۵، ص ۲۱۵.

زیرا "ویل"در اصل به معنای عذاب و هلاکت است و کلمه‌ای است که برای تهدید به عذاب به کار می‌رود.

۸ - پیامدهای ریا کاری



ریا کاری پیامدهای بدی برای انسان در این دنیا و جهان آخرت دارداز جمله:

۸.۱ - باطل شدن انفاق


« یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِکُم بِالْمَنِّ وَالأذَی کَالَّذِی یُنفِقُ مَالَهُ رِئَاء النَّاسِ...»
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید بخششهای خود را با منّت و آزار باطل نسازید! همانند کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم انفاق می‌کند...».

۸.۲ - محرومیّت از محبّت خدا


«...إِنَّ اللّهَ لاَ یُحِبُّ مَن کَانَ مُخْتَالاً فَخُورًا... والَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَـاء النَّاسِ...»
«خداوند کسی را که متکبر و فخر فروش است دوست نمی‌دارد...و آنها کسانی هستند که احوال خود را برای نشان دادن به مردم انفاق می کنند...».

۸.۳ - ریا، موجب همدمی با شیطان


«وَ الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَـاء النَّاسِ وَ لاَ یُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ لاَ بِالْیَوْمِ الآخِرِ وَ مَن یَکُنِ الشَّیْطَانُ لَهُ قَرِینًا فَسَاء قِرِینًا»
«و آنها کسانی هستند که احوال خود را برای نشان دادن به مردم انفاق می‌کنند و ایمان به خدا و روز باز پسین ندارند (چرا که شیطان، رفیق و همنشین آنهاست) و کسی که شیطان قرین او باشد، بد همنشین و قرینی است».

۸.۴ - شرک خفی


از امام صادق (علیه السلام ) روایت شده:
«کُلُّ رئاءٍ شِرْکٌ إنَّه مَنْ عَمِلَ لِلنّاسِ کان ثَوابُهُ عَلَی النّاسِ و من عَمِلَ للهِ کان ثوابُهُ عَلَی اللهِ»
«هرگونه ریایی شرک است، هر کس برای مردم کار کند پاداشش به عهدۀ مردم است و هر کس برای خدا کار کند ثوابش بر خداست».
منظور از شرک، شرک خفی است که با ایمان منافات ندارد بلکه با کمالِ ایمان منافی است.

۹ - پانویس


 
۱. معجم مقاییس اللغة، ج۲، ص۴۷۳.
۲. قاموس قرآن، قم، ج ۳، ص۳۰.
۳. بقره/سوره۲، آیه۲۶۴.    
۴. انفال/سوره۸، آیه۴۷.    
۵. مائون/سوره۱۰۷، آیه۶.    
۶. بقره/سوره۲، آیه۲۶۴.    
۷. تفسیر المیزان، ج۲، ص۵۹۷.    
۸. نساء/سوره۴، آیه۱۴۲.    
۹. ماعون/سوره۱۰۷، آیه۱.    
۱۰. ماعون/سوره۱۰۷، آیه۶.    
۱۱. نساء/سوره۴، آیه۳۸.    
۱۲. بقره/سوره۲، آیه۲۶۴.    
۱۳. الدر المنثور فی تفسیر الماثور، ج۴، ص۲۵۶.
۱۴. کهف/سوره۱۸، آیه۱۱۰.    
۱۵. نساء/سوره۴، آیه۱۴۲.    
۱۶. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۱۹۸.
۱۷. ماعون/سوره۱۰۷، آیه۶.    
۱۸. الدر المنثور، ج۶، ص ۴۰۰.
۱۹. فرهنگ قرآن، هاشمی رفسنجانی، ج۱۵، ص ۲۱۵.
۲۰. لسان العرب، مادّۀ «ویل»، ج۱۱، ص۷۳۸.    
۲۱. بقره/سوره۲، آیه۲۶۴.    
۲۲. نساء/سوره۴، آیه۳۶.    
۲۳. نساء/سوره۴، آیه۳۸.    
۲۴. نساء/سوره۴، آیه۳۸.    
۲۵. ترجمه المیزان، ج۴، ص۵۶۴.    
۲۶. تفسیر نمونه، ج۲۷، ص۳۶۵.    


۱۰ - منبع


دانشنامه موضوعی قرآن.    


رده‌های این صفحه : اخلاق اسلامی | رذائل اخلاقی | ریا




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.