بوشنجیبوشَنْجی، شهرت سه تن از اهل فقه ، حدیث ، ادب و تاریخ است. ۱ - عبدالرحمان بوشنجیعبدالرحمان بن محمد داودی بوشنجی، فقیه و محدّث خراسان در قرن پنجم. وی در ربیع الاول ۳۷۴ در بوشنج به دنیا آمد و در همان‌جا به تحصیل پرداخت. بوشنجی برای نقل و استماع حدیث ، از ۳۹۹ تا ۴۰۵، به شهرهای مختلف سفر کرد و در سفری که به غزنه کرده بود، در شهر بُست با عرفای مشهوری چون ابوعلی دَقّاق و عبدالرحمان سُلَمی و امام فخر سنجری ملاقات کرد. [۱]
ابراهیم بن محمد صریفینی، تاریخ نیسابور: المنتخب من السیاق، ج۱، ص۴۸۳، قم ۱۳۶۲ ش.
وی ادبیات را از ابوعلی فَنجکِردی (پنجکردی) و فقه را در مرو از ابوبکر قفّال و در نیشابور از ابوسهل صُعلوکی و در بغداد از ابوحامد اسفراینی و در بوشنج از ابوسعید یحیی بن منصور فقیه و دیگران آموخت و از احمدبن محمدبن صلب و عبدالواحدبن محمدبن مهدی و دیگران حدیث شنید. [۲]
عبدالوهاب بن علی سُبکی، طبقات الشافعیه الکبری، ج۵، ص۱۱۷، چاپ محمود طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
[۳]
خلیل بن ایبک صفدی، کتاب الوافی بالوفیات، ج۱۸، ص۲۵۲ـ۲۵۳، ج ۱۸، چاپ أیمن فؤاد سیّد، ویسبادن ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
[۴]
ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۶، ص۲۵۶، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
[۵]
ابن شاکر کتبی، فوات الوفیات، ج۲، ص۲۹۵، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۷۳ـ۱۹۷۴.
[۶]
ابن تغری بردی، النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره، ج۵، ص۹۹، قاهره (تاریخ مقدمه ۱۳۸۳/ ۱۹۶۳).
[۷]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۴۴۸، چاپ عبدالله عمربارودی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
ابوالقاسم زوزنی، ابن سوره و ابن الوقت از شاگردان او بوده‌اند و بخاری در صحیح خود از او روایت کرده است. [۸]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۴۴۸، چاپ عبدالله عمربارودی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
نسبت «داودی»، چنانچه سمعانی [۹]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۴۴۸، چاپ عبدالله عمربارودی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
تصریح کرده، معرّف پیروی او از مذهب فقهی ظاهری است.
بوشنجی به زهد و تقوا موصوف بود و در اواخر عمر به زادگاه خود بازگشت و به تدریس و تألیف و افتا مشغول شد و مجلس نقل حدیث تشکیل داد. بزرگِ مشایخ خراسان بود. او در شوال ۴۶۷ درگذشت. [۱۰]
خلیل بن ایبک صفدی، کتاب الوافی بالوفیات، ج۱۸، ص۲۵۲ـ۲۵۳، ج ۱۸، چاپ أیمن فؤاد سیّد، ویسبادن ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
[۱۱]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۴۴۸، چاپ عبدالله عمربارودی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
[۱۲]
عبدالوهاب بن علی سُبکی، طبقات الشافعیه الکبری، ج۵، ص۱۱۹، چاپ محمود طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
[۱۳]
ابن شاکر کتبی، فوات الوفیات، ج۲، ص۲۹۵ـ۲۹۶، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۷۳ـ۱۹۷۴.
او بهره وافری از نظم و نثر داشت. نمونه ای از اشعارش را صَفَدی ، [۱۴]
خلیل بن ایبک صفدی، کتاب الوافی بالوفیات، ج۱۸، ص۲۵۳، ج ۱۸، چاپ أیمن فؤاد سیّد، ویسبادن ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
ابن شاکر کُتُبی [۱۵]
ابن شاکر کتبی، فوات الوفیات، ج۲، ص۲۹۶، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۷۳ـ۱۹۷۴.
و سبکی [۱۶]
عبدالوهاب بن علی سُبکی، طبقات الشافعیه الکبری، ج۵، ص۱۱۹ـ۱۲۰، چاپ محمود طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
نقل کرده اند.
۲ - ابوالفتح بوشنجیابوالفتح مختار بن عبدالحمید بوشنجی ، محدّث ، ادیب و مورّخ قرن ششم. وی در بوشنج به دنیا آمد. از جدّ مادری خود عبدالرحمان بن محمد داودی بوشنجی استماع حدیث کرده و به ابوسعد اجازه حدیث داده بود. [۱۷]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۷۵۹، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
از تألیفات او وفیات الشّیوخ است که در آن تاریخ وفات علما و مشایخ را ذکر کرده است. [۱۸]
عمررضا کحاله، معجم المؤلّفین، ج۱۲، ص۲۱۱، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت (بی تا).
[۱۹]
اسماعیل بغدادی، هدیه العارفین، ج ۱ـ۲، ج ۲، ستون ۴۲۳، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۵ ـ۶، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۲۰]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۷۵۸، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
وی در ۱۵ رمضان ۵۳۶ در اِشکیذَبان، قریه ای بین بوشنج و هرات، درگذشت. [۲۱]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۲۸۱، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
[۲۲]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۷۵۹، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
۳ - محمد بوشنجیمحمد بن ابراهیم بن سعید بوشنجی عبدی (۲۰۴ـ۲۹۱)، فقیه مالکی، محدّث، ادیب و لغوی. او شیخ اهل حدیث زمان خود در نیشابور بود. [۲۳]
خلیل بن ایبک صفدی، کتاب الوافی بالوفیات، ج۱، ص۳۴۲، ج ۱۸، چاپ أیمن فؤاد سیّد، ویسبادن ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
[۲۴]
ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، ج۲، ص۲۰۵، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
برای تحصیل علم به جاهای مختلف سفر کرد و با بزرگان ادب ملاقات و کتابهایی تألیف کرد. ابوعبدالله بخاری، محمدبن اسحاق صاغائی، ابوبکر صَبغی بخاری از او روایت کرده اند. [۲۵]
ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، ج۲، ص۲۰۵، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
[۲۶]
محمد بن احمد ذهبی، کتاب تذکره الحفاظ، ج۲، ص۶۵۷ـ۶۵۹، حیدرآباد دکن ۱۳۷۵ـ۱۳۷۷ /۱۹۵۵ـ ۱۹۵۸.
۴ - فهرست منابع(۱) ابن تغری بردی، النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره، قاهره (تاریخ مقدمه ۱۳۸۳/ ۱۹۶۳). (۲) ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲. (۳) ابن شاکر کتبی، فوات الوفیات، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۷۳ـ۱۹۷۴. (۴) ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹. (۵) اسماعیل بغدادی، هدیه العارفین، ج ۱ـ۲، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۵ ـ۶، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰. (۶) محمد بن احمد ذهبی، کتاب تذکره الحفاظ، حیدرآباد دکن ۱۳۷۵ـ۱۳۷۷ /۱۹۵۵ـ ۱۹۵۸. (۷) عبدالوهاب بن علی سُبکی، طبقات الشافعیه الکبری، چاپ محمود طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶. (۸) عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، چاپ عبدالله عمربارودی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. (۹) ابراهیم بن محمد صریفینی، تاریخ نیسابور: المنتخب من السیاق، قم ۱۳۶۲ ش. (۱۰) خلیل بن ایبک صفدی، کتاب الوافی بالوفیات، ج ۱۸، چاپ أیمن فؤاد سیّد، ویسبادن ۱۴۰۸/۱۹۸۸. (۱۱) عمررضا کحاله، معجم المؤلّفین، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت (بی تا). (۱۲) یاقوت حموی، معجم البلدان، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بوشنجی»، شماره۲۰۷۷. |