بشرویهبُشْرویه، بخش و شهری در شهرستان فردوس واقع در جنوب استان خراسان است. بشرویه درگذشته از توابع طبس بود. [۱]
MacGregor, CM, Narrative of a Journey Through the Province of Khorassan and on the NW Frontier of Afghanistan, London, ۱۸۷۹، ج۱، ص۱۴۳.
[۲]
غلامرضا جلالی و دیگران، تقویم تاریخ خراسان، ج۱، ص۱۳، تهران، ۳۷۷ش.
۱ - بخش بشرویهاین بخش با مساحتی حدود ۳۹، کم، از شمال به بجستان، از خاور به حومه فردوس، از جنوب به حومه طبس و از باختر به دستگردان محدود است [۳]
فرهنگ جغرافیایی ایران آبادیها، استان نهم، ج۱، ص۱۶۶، دایره جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، ۳۲۹ش.
تنها رود قابل ذکر این بخش کال نمک است. [۴]
عباس جعفری، رودها و رودنامه ایران، ج۱، ص۸۲-۸۳، تهران، ۳۷۶ش.
از مهم‌ترین کوههای این بخش نیزار بلندترین قله آن ۱۲متر و دنباله آن در جنوب، کوه جمات بلندترین قله آن ۴۰ متر قابل ذکر است. [۵]
فرهنگ جغرافیایی ایران آبادیها، استان نهم، ج۱، ص۴۰، دایره جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، ۳۲۹ش.
[۶]
عباس جعفری، کوهها و کوه‌نامه ایران، ج۱، ص۷۸، تهران، ۳۶۸ش.
[۷]
عباس جعفری، کوهها و کوه‌نامه ایران، ج۱، ص۴۲، تهران، ۳۶۸ش.
بُشرویه و تون فردوس در حاشیه شمالی بیابانی واقع شده‌اند که حدّ جنوبی آن نای بند است. [۸]
احمد مستوفی، شهداد و جغرافیای تاریخی دشت لوت، ج۱، ص۶۶، تهران، ۳۵۱ش.
طول گسل نای‌بند حدود ۰۰ کم است و از بشرویه تا بم امتداد دارد. احتمالاً فرورفتگی کویر بجستان و بشرویه نیز با این گسل مربوط است. [۹]
علی درویش‌زاده، زمین‌شناسی ایران، ج۱، ص۸۶، تهران، ۳۷۰ش.
دو زلزله مهم طی یک دوره ۶ ساله ۲۷۹- ۳۵۵ش/ ۹۰۰-۹۷۶م در طول این گسل روی داده که مراکز آن‌ها شهداد و طبس بوده است.۱.۱ - جمعیتبخش بشرویه در ۳۲۹ش دارای ۶۹ نفر جمعیت بوده، [۱۰]
فرهنگ جغرافیایی ایران آبادیها، استان نهم، ج۱، ص۸، دایره جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، ۳۲۹ش.
ولی در ۳۷۵ش به ۲۷، نفر ۱۸، خانوار کاهش یافته است.اقتصاد این بخش برپایه کشاورزی و قالی‌بافی نهاده شده است؛ در کنار کشاورزی دامداری نیز صورت می‌گیرد. [۱۱]
فرهنگ جغرافیایی ایران آبادیها، استان نهم، ج۱، ص۵، دایره جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، ۳۲۹ش.
از مهم‌ترین محصولات این بخش زعفران، دانه‌های روغنی، پنبه، گندم، جو، زیره، انار، پسته، بادام و گردو را می‌توان نام برد. محصول نخست، و همچنین قالیچه به مناطق دیگر صادر می‌شود. [۱۲]
فرهنگ جغرافیایی ایران آبادیها، استان نهم، ج۱، ص۵، دایره جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، ۳۲۹ش.
اهالی بخش به زبان فارسی با گویش محلی تکلم می‌کنند و پیرو مذهب تشیع هستند همان،. بشرویه دارای دهستان به نامهای اِرِسْک، رقه و علی جمال است. [۱۳]
محمدمعصوم معصوم علیشاه، طرائق الحقائق، ج۱، ص۱۶، به کوشش محمدجعفر محجوب، تهران، ۳۴۵ش.
[۱۴]
سازمان تقسیمات کشوری جمهوری اسلامی ایران، وزارت کشور، ج۱، ص۱، تهران، ۳۷۶ش.
۲ - شهر بشرویهبشرویه مرکز بخشی به همین نام، در ۷ و ۷ طول شرقی و ۳ و ۴ عرض شمالی در ۸۰ متری از سطح دریا قرار گرفته است. [۱۵]
لطف‌الله مفخم پایان، فرهنگ آبادیهای ایران، ج۱، ص۷، تهران، ۳۳۹ش.
[۱۶]
محمدحسین پاپلی یزدی، فرهنگ آبادیها و مکانهای مذهبی کشور، ج۱، ص۰۱، مشهد، ۳۶۷ش.
جمعیت این شهر در ۳۷۵ش بالغ بر ۲۰، ۱نفر ۷۹، خانوار برآورد شده است. [۱۷]
سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۳۷۵ش، نتایج تفصیلی، ج۱، ص۴۲، شهرستان فردوس، مرکز آمار ایران، تهران، ۳۷۶ش.
در ۳۱۶ش درباره این شهر چنین گفته شده است: «عمر بشرویه چندان نیست و قریب ۰۰ سال از احداث آن می‌گذرد» [۱۸]
غلامرضا ریاضی، «بشرویه»، ج۱، ص۱۵، سالنامه شرق ایران، مشهد، ۳۱۶ش.
میر محمدخان عرب، حاکم طبس ح ۲۰۰ق/۷۸۶م و برادرش میرحسن‌خان، بر گرد بشرویه حصاری کشیدند. [۱۹]
غلامرضا ریاضی، «بشرویه»، ج۱، ص۱۶، سالنامه شرق ایران، مشهد، ۳۱۶ش.
مگرگر در سده ۳ق/۹م طرحی ساده از بافت قدیم بشرویه را که شامل دروازه‌ها، برج‌های پرشمار، بارو و ارگ قلعه آن است، در کتاب خود ترسیم کرده است. [۲۰]
MacGregor, CM, Narrative of a Journey Through the Province of Khorassan and on the NW Frontier of Afghanistan, London, ۱۸۷۹، ج۱، ص۱۴۱.
مساحت این قلعه بزرگ حدود /۶ هکتار بود . معصوم علیشاه در ۳۱۶ق از بشرویه دیدن کرده، و چنین نوشته است: «حصار مخروبه‌دارد و به قدر ۰۰، باب خانه در اوست، اگرچه از تون فردوس کوچک‌تر است، اما مردمانش با ثروت و به تربیت نزدیک‌ترند» [۲۱]
MacGregor, CM, Narrative of a Journey Through the Province of Khorassan and on the NW Frontier of Afghanistan, London, ۱۸۷۹، ج۱، ص۱۵-۱۶.
از آب انبار و مسجدی تاریخی در بشرویه نام می‌برد که کتیبه‌های مورَّخ ۷۹ و ۰۳۰ق بر آن‌ها نصب شده بود. در ۲۸۸ق/۸۷۱م بر اثر خشک‌سالی و قحطی در بشرویه بیش از هزار تن جان باختند. [۲۲]
MacGregor, CM, Narrative of a Journey Through the Province of Khorassan and on the NW Frontier of Afghanistan, London, ۱۸۷۹، ج۱، ص۱۴۲.
۲.۱ - علماء شهراین شهر مهد بزرگان و علمایی چند بوده است، از جمله: ملاعبدالله تونی بشروی د ۰۷۱ق، حسن بن محمدباقر حسینی د ح ۳۴۷ق از بزرگان شیعه [۲۳]
عبدالله افندی، ریاض العلماء، ج۱، ص۳۷-۳۹، به کوشش محمود مرعشی و احمد حسینی، قم، ۴۰۱ق.
[۲۴]
دایره المعارف تشیع، به کوشش احمد صدرحاج سیدجوادی و دیگران، ج۱، ص۵۴، تهران، ۳۷۱ش.
بدیع‌الزمان فروزانفر د ۳۴۹ش [۲۵]
مهدی بامداد، شرح حال رجال ایران، ج۱، ص۶-۷، تهران، ۳۵۷ش.
[۲۶]
محمدابراهیم باستانی‌پاریزی، حماسه کویر، ج۱، ص۶۴، تهران، ۳۵۶ش.
[۲۷]
محمدرضا شفیعی‌کدکنی، «فروزانفر و شعر»، ج۱، ص۱، مجموعه اشعار بدیع‌الزمان فروزانفر، به کوشش عنایت‌الله مجیدی، تهران، ۳۶۸ش.
۳ - فهرست منابع(۱) آمارنامه استان خراسان ۳۷۷ش، سازمان برنامه و بودجه استان خراسان، تهران، ۳۷۷ش. (۲) عبدالله افندی، ریاض العلماء، به کوشش محمود مرعشی و احمد حسینی، قم، ۴۰۱ق. (۳) محمدابراهیم باستانی‌پاریزی، حماسه کویر، تهران، ۳۵۶ش. (۴) مهدی بامداد، شرح حال رجال ایران، تهران، ۳۵۷ش. (۵) محمدحسین پاپلی یزدی، فرهنگ آبادیها و مکانهای مذهبی کشور، مشهد، ۳۶۷ش. (۶) عباس جعفری، رودها و رودنامه ایران، تهران، ۳۷۶ش. (۷) عباس جعفری، کوهها و کوه‌نامه ایران، تهران، ۳۶۸ش. (۸) غلامرضا جلالی و دیگران، تقویم تاریخ خراسان، تهران، ۳۷۷ش. (۹) دایره المعارف تشیع، به کوشش احمد صدرحاج سیدجوادی و دیگران، تهران، ۳۷۱ش. (۱۰) علی درویش‌زاده، زمین‌شناسی ایران، تهران، ۳۷۰ش. (۱۱) غلامرضا ریاضی، «بشرویه»، سالنامه شرق ایران، مشهد، ۳۱۶ش. (۱۲) سازمان تقسیمات کشوری جمهوری اسلامی ایران، وزارت کشور، تهران، ۳۷۶ش. (۱۳) سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۳۷۵ش، شناسنامه دهستانهای کشور، استان خراسان، مرکز آمار ایران، تهران، ۳۷۶ش. (۱۴) سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۳۷۵ش، نتایج تفصیلی، شهرستان فردوس، مرکز آمار ایران، تهران، ۳۷۶ش. (۱۵) محمدرضا شفیعی‌کدکنی، «فروزانفر و شعر»، مجموعه اشعار بدیع‌الزمان فروزانفر، به کوشش عنایت‌الله مجیدی، تهران، ۳۶۸ش. (۱۶) فرهنگ آبادیهای کشور، سرشماری عمومی کشاورزی ۳۶۷ش، استان خراسان، مرکز آمار ایران، تهران، ۳۷۰ش. (۱۷) فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور بشرویه، اداره جغرافیایی ارتش، تهران، ۳۶۴ش، ج ۴. (۱۸) فرهنگ جغرافیایی ایران آبادیها، استان نهم، دایره جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، ۳۲۹ش. (۱۹) محمدمعصوم معصوم علیشاه، طرائق الحقائق، به کوشش محمدجعفر محجوب، تهران، ۳۴۵ش. (۲۰) احمد مستوفی، شهداد و جغرافیای تاریخی دشت لوت، تهران، ۳۵۱ش. (۲۱) لطف‌الله مفخم پایان، فرهنگ آبادیهای ایران، تهران، ۳۳۹ش. (۲۲) نقشه ناهمواریها و حوضه رودخانه‌های ایران، گیتاشناسی، تهران، ۳۷۶-۳۷۷ش، شم ۷۸. (۲۳) MacGregor, CM, Narrative of a Journey Through the Province of Khorassan and on the NW Frontier of Afghanistan, London, ۱۸۷۹؛ ۴ - پانویس
۵ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بشرویه»، شماره۴۹۰۵. رده‌های این صفحه : استان خراسان جنوبی | جغرافیای ایران | شهرهای استان خراسان جنوبی | مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی
|