استلزاماستلزام یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و یکی از راه‌های رسیدن از معلومات به مجهول در برهان است. ۱ - معنای لغویمعنای لغوی «استلزام» به چیزی مشروط بودن، چیز دیگری را لازم داشتن و به چیز دیگر وابسته بودن است. ۲ - معنای اصطلاحیاستلزام در اصطلاح، یکی از راه‌های رسیدن از معلومات به مجهول (مطلوب) در برهان است. ۳ - توضیح اصطلاحتوصل از معلومات به مجهول در برهان یا از طریق استلزام است و یا از طریق اشتمال. در استلزام از ملزوم به لازم انتقال صورت می‌گیرد؛ مانند انتقال از معلومات به مجهول در قیاسات استثنائی. در طریق اشتمال، انتقال از امری به امر دیگری صورت می‌گیرد که میان آن دو با هم یا با امر سومی، نوعی رابطه اشتمالی موجود باشد. «... اما چون استلزام تصدیق، تصور را واجب است، مانند استلزام صورت یا مرکب ماده را، و استلزام تصور تصدیق را واجب نیست، پس اکتساب قیاس برهانی، مستلزم اکتساب حدّ حقیقی باشد و مشتمل بر آن مانند اشتمال کل بر اجزاء». «چون تصورات عقلی حاصل شود، میان آن بسبب تعلقاتی که ماهیات آن تصورات را به یکدیگر باشد از اشتمال، و استلزام، و عروض، و تقابل، نسبی ایجابی و سلبی ادراک کند». «توصّل از معلومات به مجهولی که مطلوب باشد یا به طریق استلزام باشد یا به طریق اشتمال». «و طریق استلزام انتقال بود از ملزوم به لازم. و قیاسات استثنائی عاید با آن طریق باشد». ملازمه، مترادف تلازم و استلزام است، اما منطقیان بین تلازم و استلزام فرق گذاشته و در این‌باره گفته‌اند: تلازم، عدم جدایی از دو طرف و استلزام، عدم جدایی از یک طرف است. ۴ - پانویس۵ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «استلزام»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۱/۲. خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی به انضمام واژه نامه فرانسه و انگلیسی، ص۱۳. رده‌های این صفحه : اصطلاحات منطقی
|