استسقادرخواست آب از خداوند را استسقا گویند. از آن در باب‌های طهارت و صلات سخن رفته است. ۱ - تلفظ واژهاین واژه به کسر همزه، سکون سین، کسر تاء، سکون سین خوانده می شود. ۲ - معنای لغوی استسقاءاستسقاء از ریشه «س‌ـ‌ق‌ـ‌ی» و به معنای درخواست سیراب کردن یا درخواست نوشیدنی‌است. ۳ - معنای اصطلاحی استسقاءدر اصطلاح فقهی و تفسیری درخواست آب (باران) از خداوند، هنگام خشکسالی است. [۳]
الفقه على المذاهب الاربعه، ج۱، ص۳۵۸
۴ - استحباب استسقاءدر استحباب استسقا، اختلافی بین فقیهان نیست. تنها ابوحنیفه این استحباب را منکر شده‌است. [۶]
فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنير، ج۱، ص۱۷۱.
۴.۱ - چگونگی تحقق استسقاءدرخواست باران از خداوند هنگام بروز خشکسالی، با اقامۀ نماز استسقاء، دعا کردن در خطبه‌های نماز جمعه، عید قربان و فطر، پس از نمازهای واجب روزانه و یا بیرون رفتن امام با مردم به صحرا و دعا کردن، مستحب است؛ هر چند طلب باران با اقامۀ نماز استسقاء، افضل است. از غسل‌های مستحب، غسل برای طلب باران است. ۵ - استسقاء در قرآناین واژه فقط دو بار در قرآن آمده است: آنجا که قرآن استسقای حضرت موسی(علیه السلام) و شکافتن دوازده چشمه را بر اثر زدن عصا به سنگ، پس از درخواست بنی اسرائیل، بیان می‌کند: «واِذِ استَسقی موسی لِقَومِهِ فَقُلنَا اضرِب بِعَصاکَ الحَجَرَ فَانفَجَرَت مِنهُ اثنَتا عَشرَةَ عَینًا» . «واَوحَینا اِلی موسی اِذِ استَسقـهُ قَومُهُ اَنِ اضرِب بِعَصاکَ الحَجَرَ فَانبَجَسَت مِنهُ اثنَتا عَشرَةَ عَینـًا» ۶ - تفاسیر در آیات استسقاءابومسلم گفته است: معنای استسقا طبق عادت مردم، درخواست باران است، بنابراین، انفجار سنگ و جوشش معجزه‌آسای آب به دست موسی(علیه السلام) از اجابت دعای ایشان فراتر است. بیان می‌کند که هود قوم خود را برای نزول باران، به استسقا فرا خواند: «یـقَومِ استَغفِروا رَبَّکُم ثُمَّ توبوا اِلَیهِ یُرسِلِ السَّماءَ عَلَیکُم مِدرارًا» برخی گفته‌اند: قوم هود به خشکسالی و کمبود آب گرفتار شدند و این آیه به استسقای ایشان اشاره دارد. همین مطلب در جای دیگر از نوح(علیه السلام) نیز نقل شده است که از مردم خواست تا برای نزول باران رحمت نیایش کنند : «فَقُلتُ استَغفِروا رَبَّکُم اِنَّهُ کانَ غَفّارا • یُرسِلِ السَّماءَ عَلَیکُم مِدرارا» ۷ - وجود استسقاء در امتهای پیشیناز آیات پیشین و روایات، استفاده می‌شود که استسقا در امّتهای پیشین نیز بوده است. برخی مشروعیت استسقا در اسلام را از آیه ۶۰ سوره بقره استفاده کرده‌اند. ۸ - آداب استسقاءبرای استسقاء آدابی ذکر شده است که به اهم آن ها اشاره می نماییم. ۸.۱ - خضوع و خشوعبرخی، از نکوهش خداوند در آیه «فَلَولا اِذ جاءَهُم بَأسُنا تَضَرَّعوا ولـکِن قَسَت قُلوبُهُم» برداشت کرده‌اند که هنگام برگزاری نماز استسقا، امام باید با حال خضوع و خشوع به جایگاه نماز برود. ۸.۲ - استغفار و توبهقرآن از زبان نوح و هود (علیهما السلام) فرو فرستادن باران را بر استغفار، متفرّع کرده است. برخی با استفاده از این آیات، استغفار را از آداب استسقا دانسته‌اند. ۸.۳ - آداب دیگر استسقاءاز سیره پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) و روایات، آداب فراوان دیگری استفاده شده که فقیهان به آن فتوا داده‌انداز قبيل سه روز روزه گرفتن، وارونه كردن عبا هنگام نماز، به پا داشتن نماز در بیابان، به همراه بردن کهن‌سالان و خردسالان و جدا‌كردن اطفال از مادران. ۹ - پانویس
۱۰ - منابعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۴۴۱. دائره المعارف قرآن کریم |