نزول دفعیچگونگی نازل شدن آیات قرآن بر پیامبر بزرگوار اسلام همواره مورد مداقه و بررسی مفسران و قرآن‌شناسان بوده است، از آیات قرآن برمی‌آید که نزول به دو گونه بوده است: دفعی و تدریجی. ۱ - تعریف نزولنزول در لغت به معنای «فرو افتادن» از بلندی است، «نَزَلَ عَن دابَتِه» یعنی از اسبش فرود آمد یا افتادو نزول دفعی در اصطلاح قرآن و علوم قرآن عبارت از نزول یک‌باره و جمعی قرآن، از سوی خداوند بر قلب پیامبر (ص) در شب قدر است. ۲ - نزول دفعی قرآن در آیاتاز کنار هم قرار دادن آیات ذیل؛ «شَهرُ رَمَضان الَّذی اُنِزلَ فیه القُرءان ...»«ماه رمضان، ماهی است که قرآن در آن نازل شده.» «إِنا اَنزَلناهُ فی لَیلَهٍ مُبارَکهٍ...»«ما آن را در شبی پر برکت نازل کردیم» «إِنا اَنزَلناهُ فی لَیلَهٍ القَدرِ»«ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم» به این نتیجه می رسیم که قرآن در یک شب نازل شده است. از تدبر در آیات مربوط به نزول قرآن در شب قدر از ماه رمضان و تعبیر «انزال» در هر سه آیه در مقابل «تنزیل» برمی‌آید که منظور این آیات نزول دفعی قرآن استو هم‌چنین شاهد دیگر بر این‌که قرآن نزول دفعی دارد این است که در بعضی از آیات قرآن تعبیر به «انزال» و در بعضی دیگر تعبیر به «تنزیل» شده است، از پاره‌ای از متون لغت استفاده می‌شود که تنزیل معمولا در مواردی گفته می‌شود که چیزی تدریجا و به صورت پراکنده نازل شده، اما «انزال» مفهوم وسیعی دارد که هم نزول تدریجی را شامل می‌شود هم نزول دفعی راو جالب این‌که در تمام آیات فوق که سخن از نزول قرآن در شب قدر و ماه مبارک رمضان است تعبیر به «انزال» شده که با نزول دفعی هماهنگ است. ۳ - نزول دفعی قرآن در روایات۱- حفص بن غیاث می‌گوید: از امام صادق(علیه السلام) پرسیدم قرآن چگونه می‌گوید: «شَهرُ َرمَضانَ الَّذی اُنزِل فیهِ القُرءَان...» در حالی که در طول بیست سال از اول تا آخر نازل شده است؟ امام (ع) فرمودند: «یک مرتبه به بیت المعمور نازل شده، سپس نزولش در طول بیست سال بوده است». [۹]
درسنامه علوم قرآنی ؛ جوان آراسته، حسین، قم ، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۷، چ اول ص ۸۲.
[۱۰]
اصول کافی؛ کلینی، بیروت، دارالتعارف المطبوعات، ۱۴۱۱، ج ۲ ص ۵۹۲.
۲- سعید بن جبیر از ابن عباس روایت کرده که گفت: « قرآن شب قدر به طور کامل به آسمان دنیا فرود آمد، آن‌گاه خداوند هر قسمتی را بعد از قسمت دیگر بر پیغمبر نازل می کرد» [۱۱]
ترجمه الاتقان؛ سیوطی، حائری قزوینی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۳، چ اول، ج ۱، ص۱۵۱-۱۵۲.
آن‌چه از آیات و روایات استفاده می‌شوداین است که قرآن کریم دارای نزول دفعی بوده، اما این‌که منزل و مأوای قرآن بعد از نزول دفعی کجا بوده اقوالی وجود دارد که عبارتند از: ۱- قرآن به صورت یک‌پارچه در شب قدر به آسمان دنیا نازل شده است. [۱۲]
ترجمه الاتقان؛ سیوطی، چ اول، ج۱، ص۱۵۱و۱۵۲.
۲- قرآن به بیت المعمور (خانه ای است در آسمان که ملائکه پیرامون آن طواف می‌کنند) [۱۳]
ترجمه تفسیر المیزان، ج ۱۹، ص۸.
که در آسمان چهارم قرار دارد نازل شده است. [۱۴]
درسنامه علوم قرآنی، ص ۸۶.
۳- محل نزول قرآن قلب مبارک پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بوده است. ۴ - حکمتهای نزول دفعی قرآن۱- سر فرود آوردن قرآن به طور کامل به آسمان دنیا برای بزرگداشت شأن قرآن و کسی که بر او نازل شده، بوده است. ۲- قرآن یک‌جا به آسمان دنیا فرود آمد تا آن‌چه خداوند با برانگیختن پیامبری نصیب امت کرده بود به آنها تسلیم کند. ۳- یک‌جا فرود آمدن قرآن به آسمان دنیا، تکریم و گرامی داشتن بنی آدم و تعظیم مقام آنها نزد ملائکه است. [۱۶]
ترجمه الاتقان، ج۱، ص ۱۵۵- ۱۵۶.
۵ - پانویس
۶ - منبعسایت پژوهه |