منافقان در غزوه احد (قرآن)منافقان از شرکت‌کنندگان در غزوه احد بودند. در این مقاله آیات مرتبط با منافقان و غزوه احد معرفی و بررسی می‌شوند. فهرست مندرجات۲ - مرتد کردن مسلمانان ۳ - افشای منافقان در غزوه احد ۴ - بهانه‌جویی منافقان در غزوه احد ۴.۱ - خودکشی بودن جنگ احد ۴.۲ - عدم شناخت مهارت‌ها ۵ - تبلیغات منافقان در غزوه احد ۵.۱ - انتقاد از شرکت در جنگ ۵.۲ - تبلیغات بر ضد پیامبر ۶ - شرکت نکردن منافقان در غزوه احُد ۶.۱ - ملامت منافقان ۶.۲ - نزدیک شدن به کفر ۶.۳ - افشای چهره منافقان ۶.۴ - گرفتاری به عذاب دوزخ ۶.۵ - عدم انگیزه منافقان ۷ - منافقان و شهدای احُد ۸ - پانویس ۹ - منبع ۱ - حضور منافقان در غزوه احدحضور افراد ناپاك و منافق ميان مسلمانان، در جريان جنگ احد: «ما كانَ اللَّهُ لِيَذَرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلى ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ حَتَّى يَمِيزَ الْخَبِيثَ مِنَ الطَّيِّبِ ...؛» بر اساس ارتباط اين آيه با آيات قبل است كه به نبرد احد ارتباط دارد. ۲ - مرتد کردن مسلمانانتلاش منافقان در غزوه احد، براى مرتد كردن مؤمنان: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تُطِيعُوا الَّذِينَ كَفَرُوا يَرُدُّوكُمْ عَلى أَعْقابِكُمْ فَتَنْقَلِبُوا خاسِرِينَ؛اي كساني كه ايمان آورده ايد اگر از كساني كه كافر شده اند اطاعت كنيد شما را به عقب باز مي‌گردانند و سرانجام زيانكار خواهيد شد.» علی علیه‌السلام فرمود: اين آيه درباره اين سخن منافقان نازل‌شده است كه پس از شكست در جنگ احد گفتند: به برادران خود و کافران رجوع كنيد و داخل در دين آنان شويد. ۳ - افشاى منافقان در غزوه احدافشاگری خداوند درباره عملكردهاى كفرآميز منافقان، در جنگ احد: «لِيَعْلَمَ الَّذِينَ نافَقُوا وَ قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالًا لَاتَّبَعْناكُمْ هُمْ لِلْكُفْرِ يَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلْإِيمانِ يَقُولُونَ بِأَفْواهِهِمْ ما لَيْسَ فِي قُلُوبِهِمْ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما يَكْتُمُونَ؛و نيز براي اين بود كه كساني كه راه نفاق پيش گرفتند شناخته شوند آنها كه به ايشان گفته شد: بيائيد و در راه خدا نبرد كنيد يا (لااقل) از حريم خود دفاع نمائيد گفتند اگر ما ميدانستيم جنگي واقع خواهد داد، از شما پيروي مي‌كرديم (اما مي‌دانيم جنگي نمي‌شود) آنها در آن هنگام، به كفر نزديكتر بودند تا به ايمان؛ به زبان خود چيزي مي‌گويند كه در دل هايشان نيست! و خداوند از آنچه كتمان مي‌كنند،آگاهتر است.» ۴ - بهانه‌جويى منافقان در غزوه احدبهانهجوییهای منافقان در غزوه احد عبارتند از: ۴.۱ - خودکشی بودن جنگ احدبهانهجویی منافقان، مبنى بر خودکشی بودن جهاد در ميدان احد: «لِيَعْلَمَ الَّذِينَ نافَقُوا وَ قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالًا لَاتَّبَعْناكُمْ ...؛و نيز براي اين بود كه كساني كه راه نفاق پيش گرفتند شناخته شوند آنها كه به ايشان گفته شد: بيائيد و در راه خدا نبرد كنيد يا (لااقل) از حريم خود دفاع نمائيد گفتند اگر ما ميدانستيم جنگي واقع خواهد داد، از شما پيروي مي‌كرديم (اما مي‌دانيم جنگي نمي‌شود) آنها در آن هنگام، به كفر نزديكتر بودند تا به ايمان؛ به زبان خود چيزي مي‌گويند كه در دل هايشان نيست! و خداوند از آنچه كتمان مي‌كنند،آگاهتر است.» برخی برآنند که مقصود منافقان از جمله «لو نعلم...» این بوده که بیرون رفتن مسلمانان به سوی احد، پیکار و قتال نیست؛ بلکه خود را به مهلکه انداختن است؛ چرا که نیروهای شما در برابر نیروی دشمن، هیچ است. ۴.۲ - عدم شناخت مهارتهابهانه جويى منافقان، مبنى بر عدم آشنايى با مهارتهای جنگى براى شركت در پيكار احد: «لِيَعْلَمَ الَّذِينَ نافَقُوا وَ قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالًا لَاتَّبَعْناكُمْ ...؛و نيز براي اين بود كه كساني كه راه نفاق پيش گرفتند شناخته شوند آنها كه به ايشان گفته شد: بيائيد و در راه خدا نبرد كنيد يا (لااقل) از حريم خود دفاع نمائيد گفتند اگر ما ميدانستيم جنگي واقع خواهد داد، از شما پيروي مي‌كرديم (اما مي‌دانيم جنگي نمي‌شود) آنها در آن هنگام، به كفر نزديكتر بودند تا به ايمان؛ به زبان خود چيزي مي‌گويند كه در دل هايشان نيست! و خداوند از آنچه كتمان مي‌كنند،آگاهتر است.» بنابر اين احتمال كه مقصود از جمله «لو نعلم ...» اين باشد كه اگر مهارتهاى جنگ را مى‌دانستيم، شركت مى‌كرديم، ولى ما با فنون جنگ و مبارزه آشنايى نداريم ۵ - تبليغات منافقان در غزوه احدتبليغات منافقان در غزوه احد عبارتند از: ۵.۱ - انتقاد از شرکت در جنگاعتراض و انتقاد منافقان، از شركت مسلمانان، در پيكار احد: «الَّذِينَ قالُوا لِإِخْوانِهِمْ وَ قَعَدُوا لَوْ أَطاعُونا ما قُتِلُوا قُلْ فَادْرَؤُا عَنْ أَنْفُسِكُمُ الْمَوْتَ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ؛(منافقان) آنها هستند كه به برادران خود گفتند - در حاليكه از حمايت آنها دست كشيده بودند - اگر آنها از ما پيروي مي‌كردند كشته نمي‌شدند، بگو (مگر شما مي‌توانيد مرگ افراد را پيش بيني كنيد) پس مرگ را از خودتان دور سازيد اگر راست مي‌گوئيد.» ۵.۲ - تبلیغات بر ضد پیامبرتبلیغات منافقان بر ضدّ پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و مؤمنان غزوه احد: «لِيَعْلَمَ الَّذِينَ نافَقُوا وَ قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالًا لَاتَّبَعْناكُمْ هُمْ لِلْكُفْرِ يَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلْإِيمانِ يَقُولُونَ بِأَفْواهِهِمْ ما لَيْسَ فِي قُلُوبِهِمْ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما يَكْتُمُونَ الَّذِينَ قالُوا لِإِخْوانِهِمْ وَ قَعَدُوا لَوْ أَطاعُونا ما قُتِلُوا قُلْ فَادْرَؤُا عَنْ أَنْفُسِكُمُ الْمَوْتَ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ؛و نيز براي اين بود كه كساني كه راه نفاق پيش گرفتند شناخته شوند آنها كه به ايشان گفته شد: بيائيد و در راه خدا نبرد كنيد يا (لااقل) از حريم خود دفاع نمائيد گفتند اگر ما ميدانستيم جنگي واقع خواهد داد، از شما پيروي مي‌كرديم (اما مي‌دانيم جنگي نمي‌شود) آنها در آن هنگام، به كفر نزديكتر بودند تا به ايمان؛ به زبان خود چيزي مي‌گويند كه در دل هايشان نيست! و خداوند از آنچه كتمان مي‌كنند،آگاهتر است. (منافقان) آنها هستند كه به برادران خود گفتند - در حاليكه از حمايت آنها دست كشيده بودند - اگر آنها از ما پيروي مي‌كردند كشته نمي‌شدند، بگو (مگر شما مي‌توانيد مرگ افراد را پيش بيني كنيد) پس مرگ را از خودتان دور سازيد اگر راست مي‌گوئيد.» ۶ - شركت نكردن منافقان در غزوه احُدمنافقان در غزوه احد شرکت نکردند. ۶.۱ - ملامت منافقانملامت منافقان به سبب كناره‌گيرى آنان از جنگ احُد و يارى نكردن برادران خويش: «لِيَعْلَمَ الَّذِينَ نافَقُوا وَ قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالًا لَاتَّبَعْناكُمْ ... الَّذِينَ قالُوا لِإِخْوانِهِمْ وَ قَعَدُوا لَوْ أَطاعُونا ما قُتِلُوا ...؛و نيز براي اين بود كه كساني كه راه نفاق پيش گرفتند شناخته شوند آنها كه به ايشان گفته شد: بيائيد و در راه خدا نبرد كنيد يا (لااقل) از حريم خود دفاع نمائيد گفتند اگر ما ميدانستيم جنگي واقع خواهد داد، از شما پيروي مي‌كرديم (اما مي‌دانيم جنگي نمي‌شود) آنها در آن هنگام، به كفر نزديكتر بودند تا به ايمان؛ به زبان خود چيزي مي‌گويند كه در دل هايشان نيست! و خداوند از آنچه كتمان مي‌كنند،آگاهتر است. (منافقان) آنها هستند كه به برادران خود گفتند - در حاليكه از حمايت آنها دست كشيده بودند - اگر آنها از ما پيروي مي‌كردند كشته نمي‌شدند، بگو (مگر شما مي‌توانيد مرگ افراد را پيش بيني كنيد) پس مرگ را از خودتان دور سازيد اگر راست مي‌گوئيد.» ذکر کلمه «و قعدوا» برای این است که آنان را به شدت مورد سرزنش قرار داده باشد. ۶.۲ - نزدیک شدن به کفرنزديك شدن منافقان به کفر در اثر شركت نكردن در پيكار احُد: «لِيَعْلَمَ الَّذِينَ نافَقُوا وَ قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالًا لَاتَّبَعْناكُمْ ...؛و نيز براي اين بود كه كساني كه راه نفاق پيش گرفتند شناخته شوند آنها كه به ايشان گفته شد: بيائيد و در راه خدا نبرد كنيد يا (لااقل) از حريم خود دفاع نمائيد گفتند اگر ما ميدانستيم جنگي واقع خواهد داد، از شما پيروي مي‌كرديم (اما مي‌دانيم جنگي نمي‌شود) ....» ۶.۳ - افشای چهره منافقانشركت نكردن منافقان در پيكار احد باعث افشاى چهره نفاق آلود آنان: «لِيَعْلَمَ الَّذِينَ نافَقُوا وَ قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالًا لَاتَّبَعْناكُمْ ...؛و نيز براي اين بود كه كساني كه راه نفاق پيش گرفتند شناخته شوند آنها كه به ايشان گفته شد: بيائيد و در راه خدا نبرد كنيد يا (لااقل) از حريم خود دفاع نمائيد گفتند اگر ما ميدانستيم جنگي واقع خواهد داد، از شما پيروي مي‌كرديم (اما مي‌دانيم جنگي نمي‌شود) ....» ۶.۴ - گرفتاری به عذاب دوزخحاضر نشدن منافقان در جنگ احد سبب گرفتارى آنان به عذاب دوزخ: «أَ فَمَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَ اللَّهِ كَمَنْ باءَ بِسَخَطٍ مِنَ اللَّهِ وَ مَأْواهُ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ؛آيا كسي كه از رضایت خدا پيروي كرده، همانند كسي است كه به سوي خشم و غضب خدا بازگشته؟! و جايگاه او جهنم، و پايان كار او بسيار بد است.» در شان نزول آیه نقل شده که عبدالله بن ابی و حدود سیصد نفر منافق از بین راه یا از احد، به مدینه بازگشتند و نیز شیخ طوسی می‌گوید: آیه درباره منافقانی نازل شد که در جنگ احد شرکت نکردند. ۶.۵ - عدم انگیزه منافقانحاضر نشدن منافقان در جنگ احد حتى با انگيزه دفاع از حريم خود: «لِيَعْلَمَ الَّذِينَ نافَقُوا وَ قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالًا لَاتَّبَعْناكُمْ ...؛و نيز براي اين بود كه كساني كه راه نفاق پيش گرفتند شناخته شوند آنها كه به ايشان گفته شد: بيائيد و در راه خدا نبرد كنيد يا (لااقل) از حريم خود دفاع نمائيد گفتند اگر ما ميدانستيم جنگي واقع خواهد داد، از شما پيروي مي‌كرديم (اما مي‌دانيم جنگي نمي‌شود) ....» ۷ - منافقان و شهداى احُدتحليل نادرست منافقان، مبنى بر مرده پنداشتن شهیدان احُد: «الَّذِينَ قالُوا لِإِخْوانِهِمْ وَ قَعَدُوا لَوْ أَطاعُونا ما قُتِلُوا قُلْ فَادْرَؤُا عَنْ أَنْفُسِكُمُ الْمَوْتَ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ؛(منافقان) آنها هستند كه به برادران خود گفتند - در حاليكه از حمايت آنها دست كشيده بودند - اگر آنها از ما پيروي مي‌كردند كشته نمي‌شدند، بگو (مگر شما مي‌توانيد مرگ افراد را پيش بيني كنيد) پس مرگ را از خودتان دور سازيد اگر راست مي‌گوئيد. (اي پيامبر) هرگز گمان مبر آنها كه در راه خدا كشته شده اند مردگانند، بلكه آنها زنده اند و نزد پروردگارشان روزي داده مي‌شوند.» ۸ - پانویس۹ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲، ص۳۶۸، برگرفته از مقاله «منافقان در غزوه احد». مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۱، ص۲۱۰، برگرفته از مقاله «منافقان در غزوه احد». |