قنوتقنوت از ماده‌ی "قنو" است که در لغت به معنای به دست آوردن چیزی و خوشه ی خرما آمده و در اصطلاح قرآنی یعنی طاعت و پرستش همراه با خضوع و فروتنی؛ [۱]
راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ المفردات فی غریب القرآن، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۲۶ق، چاپ چهارم، ص۶۸۴.
که در واقع به معنای به دست آوردن حالت خضوع در عبادت به صورت قیام، سجده و رکوع بعد از تحقق ایمان می‌باشد. [۲]
مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی كلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر كتاب، ۱۳۶۰ش، ج۹،ص۳۶۰.
البته "قنوت" در اصطلاح فقه دعا و ثنا در پیشگاه خداوند متعال در موضع خاصی از نماز است؛ [۳]
شریفی اشكوری، الیاس؛ فقرات فقهیه، قم، آل ایوب، ۱۳۸۱ش، چاپ اول، ج۱، ص۵۸۱.
و كیفیت آن در نزد امامیه، بلند كردن دست‌ها تا مقابل صورت بوده، به طوری‌كه كف دست‌ها رو به آسمان و در حال خواندن دعا باشد. [۴]
روح الله، موسوی(امام خمینی)؛ آداب الصلاة، قم، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۰ش، چاپ اول، ص۳۷۳-۳۷۴.
۱ - احکام قنوت از دیدگاه فقهی امام خمینیقنوت در نمازهای واجب یومیه و نافله‌های دو رکعتی مستحب و در نماز وتر مستحب مؤکّد است. ۱.۱ - قنوت نمازقنوت در نمازهای واجب یومیه مستحب است و در نمازهایی که باید بلند خوانده شود، مستحب مؤکّد است، بلکه احتیاط (مستحب) آن است که قنوت در این‌گونه نمازها ترک نشود. و جای قنوت، پیش از رکوع رکعت دوم بعد از فراغ از قرائت است. قنوت در هر یک از نمازهای مستحبی دو رکعتی هم، در همان محلی که ذکر شد، حتی در نافله شفع بنابر اقوی مستحب است، و بهتر آن است که قنوت را در نماز شفع به‌قصد رجاء انجام دهد و قنوت در نماز وتر مستحب مؤکّد است و جای آن (در نماز وتر) همان است که دانستی؛ قبل از رکوع و بعد از قرائت. و در نماز جمعه دو قنوت است، یکی از آن‌ها قبل از رکوع رکعت اول است و دومی بعد از رکوع رکعت دوم می‌باشد. [۷]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۲۵۲، کتاب الصلاة، البحث فی صلاة الجمعة، فروع، الخامس.
و «در نماز آیات در هر قیام دومی بعد از قرائت، قنوت مستحب است، پس در مجموع دو رکعت، پنج قنوت می‌باشد. و جایز است به دو قنوت اکتفا نماید - یکی از آن‌ها قبل از رکوع پنجم، لیکن باید این قنوت را به نیّت رجاء به جا آورد، و دومی هم قبل از رکوع دهم - و اکتفا کردن به قنوت آخری (قبل از رکوع دهم) جایز است.» و « نماز احتیاط، قنوت ندارد، اگرچه دو رکعت باشد.» [۹]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۲۱۹، کتاب الصلاة، القول فی رکعات الاحتیاط، مسالة۲.
۱.۲ - فراموشی قنوت یا ترک عمدی آنو اگر قنوت را فراموش کند، بعد از سر برداشتن از رکوع، آن را انجام می‌دهد، سپس به سجده می‌رود و اگر در این حال (بعد از سر برداشتن از رکوع) یادش نیامد و در مراحل بعدی نماز (مثلاً قبل از سجده رفتن) یادش آمد دیگر نباید قنوت را به جا آورد تا آنکه از نماز فارغ شود و بعد از نماز آن را به جا آورد، و اگر یادش نیامد مگر بعد از نماز، هروقت یادش آمد آن را به جا می‌آورد، اگرچه زمان طولانی گذشته باشد. و اگر عمداً قنوت را (در جای خود) به جا نیاورد، بعد از گذشتن از محل آن، نباید آن را به جا آورد. ۱.۳ - ذکر و دعای قنوتدر قنوت، گفتن چیز خاصی لازم نیست، بلکه هر مقدار از دعا و ذکر که میسّر شود کفایت می‌کند، بلکه گفتن یک‌مرتبه بسم اللَّه الرحمن الرحیم، بلکه گفتن سه مرتبه یا پنج مرتبه «سبحان اللَّه» کافی است، همان‌طور که صلوات فرستادن بر پیغمبر و آل او (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) کفایت می‌کند و بهترین چیز، دعاهایی است که از معصوم (علیه‌السلام) رسیده، بلکه و دعاهایی که در قرآن کریم است. و بلند خواندن قنوت مستحب است؛ چه نمازی باشد که باید بلند خوانده شود و چه نمازی که باید آهسته خوانده شود، خواه امام جماعت باشد و خواه فرادا نماز بخواند و بلکه خواه ماموم باشد به‌شرط اینکه امام جماعت صدایش را نشنود. غلط خواندن دعا - چه از نظر ماده و اصل کلمه و چه از نظر اعراب کلمه - در قنوت و در غیر آن درصورتی‌که غلط فاحش یا تغییردهنده معنا نباشد جایز است و همچنین است ذکرهای مستحبی نماز و احتیاط (مستحب) آن است که دعا و ذکر غلط را به‌کلی ترک نماید، اما ذکرهای واجب به جز عربی صحیح، در آن‌ها، جایز نیست. ۱.۴ - بالابردن دست‌ها در قنوتبالابردن دست‌ها در قنوت معتبر نمی‌باشد؛ هرچند که (عدم اعتبار) خالی از اشکال نیست، بنابراین احتیاط (مستحب) آن است که آن را (بلندکردن دست‌ها) ترک ننماید. ۱.۵ - قنوت نماز استیجاریدر نماز استیجاری «اگر کیفیت مخصوصی در عمل از حیث به‌جاآوردن مستحبات تعیین نشود و انصرافی هم نباشد (یعنی طوری نباشد که اگر تعیین هم نکند، خودبه‌خود فهمیده می‌شود که مثلاً فلان عمل مستحبی همراه آن هست و یا نیست) واجب است مستحبات متعارف را مثل قنوت و تکبیر رکوع و مانند این‌ها را به جا آورد.» [۱۵]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۲۴۱، کتاب الصلاة، القول فی صلاة الاستیجار، مسالة۱۲.
۲ - پانویس۳ - منبع• سایت پژوهه • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی رده‌های این صفحه : دیدگاه های فقهی امام خمینی | مستحبات نماز
|