فضایل قرآنآثار دنیوی و اخروی قرآن و آیات و سوره‌های آن را فضایل قرآن گویند. ۱ - تعریفواژه «فضایل قرآن»، نام یکی از شاخه‌های علوم قرآن است که در آن از فضایل و منافع قرآن، سوره‌ها و آیات آن بحث می‌شود. در احادیث پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و امامان معصوم علیه‌السّلام و خود قرآن، برای قرآن و آیات و سوره‌های آن فضایل و پاداش‌های ویژه‌ای ذکر شده است و استماع قرآن ، تامل در آن، ترتیل، تعلیم و تعلم آن، تعویذ به قرآن، تفسیر ، حفظ و ختم آن و… هر کدام سفارش و به آن تشویق شده است و آثاری دنیوی و اخروی برای آن‌ها برشمرده اندکه توضیحات درباره آن‌ها ذیل هر یک از این اصطلاحات در این فرهنگنامه آمده است. ۲ - نخستین مؤلف درباره فضایل قرآنصاحب کشف الظنون نخستین مؤلف درباره فضایل قرآن را محمد بن ادریس شافعی (م ۲۴۱ ق) دانسته است؛ اما سید حسن صدر در تاسیس الشیعة لعلوم الاسلام (ص ۳۱۹) ازقول ابن ندیم آورده که صاحب نخستین تالیف در این زمینه، ابی بن کعب صحابی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و از شیعیان علی علیه‌السّلام بوده است. ۳ - اسامی تعدادی از منابع کهناسامی تعدادی از منابع کهن در این زمینه عبارتند از: ۱. فضائل القرآن اثر ابوعبید القاسم بن سلام هروی (۱۵۷- ۲۲۴ ق)؛ ۲. فضائل القرآن و ما انزل من القرآن بمکة و ما انزل بالمدینة نوشته ابوعبدالله محمد بن ایوب بن ضریس بجلی (م ۲۹۴ ق)؛ ۳. فضائل القرآن تالیف ابوبکر جعفر بن محمد الحسن الفریابی (۲۰۷ - ۳۰۱ ق)؛ ۴. فضائل القرآن اثر ابوعبدالرحمن نسائی (۲۱۵ - ۳۰۳ ق)؛ ۵. فضائل القرآن نوشته اسماعیل بن کثیر دمشقی (م ۷۷۴ ق)؛ ۶. علامه مجلسی رحمة‌الله‌علیه نیز در کتاب بحارالانوار روایات متعددی را درباره فضایل قرآن گرد آورده است. ۴ - فضایل عام و خاصفضایل قرآن، برخی به صورت عام و درباره اصل قرآن یا کلیت آن (فضایل عمومی قرآن)، برخی درباره سوره‌های معینی از آن، و بخشی نیز درباره آیات مخصوصی از قرآن است. مباحثی همچون فضیلت و شرافت قرآن (نسبت به دیگر کتاب‌های آسمانی و بشری)، فضیلت کتابت قرآن و تدبر در آن، نگاه کردن به آن، حفظ قرآن و عمل به آن، ثواب تعلم و تعلیم قرآن، قرائت قرآن، ختم قرآن و استماع قرآن ، تحت عنوان «فضایل عمومی قرآن» قرار می‌گیرد که به سوره یا آیه و آیات معینی اختصاص ندارد. [۶]
خرمشاهی، بهاء الدین، ۱۳۲۴ -، دانش نامه قرآن وقرآن پژوهی، ج۲، ص(۱۵۸۷-۱۵۸۹).
[۸]
منصور، عبد القادر محمد، موسوعة علوم القرآن، ص(۲۲۶-۲۲۸).
[۹]
سخاوی، علی بن محمد، ۵۵۸-۶۴۳ق، جمال القراء و کمال الاقراء، ج۱، ص(۲۵۱-۲۵۷).
[۱۰]
جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، ج۲، ص(۲۴۱-۲۹۸).
۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «فضایل قرآن». |