فضایل اولواالالباب (قرآن)

---

اولوا الالباب دارای خصویات و ویژگی‌هایی هستند که در قرآن کریم به برخی از آن‌ها اشاره شده است.

۱ - اجابت دعوت پیامبر اسلام

---

اولواالالباب، اجابت‌كننده دعوت پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به ايمان:
... لأيت لأولى الألبب‌• رّبّنآ إنّنا سمعنا مناديا ينادى للإيمن أن ءامنوا بربّكم فامنّا .... به يقين در آفرینش آسمانها و زمین، و آمد و شد شب و روز، نشانه‌هاى روشنى براى خردمندان است.... پروردگارا! ما صداى منادى تو را شنيديم كه به ایمان دعوت مى‌كرد كه: «به پروردگار خود، ايمان بياوريد.» و ما ايمان آورديم. پروردگارا! گناهان ما را ببخش؛ و بديهاى ما را بپوشان؛ و ما را با نيكان و در مسير آنها بميران!
مقصود از «منادياً» به گفته بسيارى از مفسّران پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است.

۲ - استماع آرا

---

شنيدن سخنان و آراى گوناگون با دقّت، و گزينش بهترين آن‌ها، از اوصاف پسنديده اولواالالباب:
... فبشّر عباد• الّذين يستمعون القول فيتّبعون أحسنه ... وأولئك هم أولوا الألبب. پس بندگان مرا بشارت ده. همان كسانى كه سخنان را مى‌شنوند و از نيكوترين آنها پيروى مى‌كنند؛ آنان كسانى هستند كه‌ خدا هدايتشان كرده، و آنها خردمندانند.

۳ - اقامه نماز

---

برپا داشتن نماز، از جمله اوصاف صاحبان خرد:
... إنّما يتذكّر أولوا الألبب‌• الّذين ... وأقاموا الصّلوة ....

۴ - انفاق‌

---

اولواالالباب، انفاق‌کننده از روزى‌هاى خدادادى در نهان و آشكار:
... إنّما يتذكّر أولوا الألبب‌• الّذين ... وأنفقوا ممّا رزقنهم سرًّا وعلانية ....

۵ - ايمان‌

---

ايمان اولواالالباب به ربوبیّت، پیامبران و قیامت:
... لأيت لأولى الألبب‌• رّبّنآ إنّنا سمعنا مناديا ينادى للإيمن أن ءامنوا بربّكم‌فامنّا ربّنا فاغفرلنا ذنوبنا وكفّر عنّا سيّاتنا وتوفّنا مع الأبرار• بّنا وءاتنا ما وعدتّنا على‌ رسلك ولاتخزنا يوم القيمة ....
ایمان از فضايل اولواالالباب:
... يأولى الألبب الّذين ءامنوا ....
ايمان صاحبان خرد ناب به قرآن:
هو الَّذى أنزل عليك الكتب ... والرسخون فى العلم يقولون ءامنّا به ... وما يذّكّر إلّاأولوا الألبب.
برخى از مفسّران «أولواالألباب» را همان راسخان در علم دانسته‌اند.

۶ - بندگى‌

---

اولواالالباب، بندگان خاصّ و شايسته خداوند:
و الّذين اجتنبوا الطغوت أن يعبدوها و أنابوا إلى اللّه لهم البشرى‌ فبشّر عباد• الّذين ... وأولئك هم أولوا الألبب.

۷ - پيروى سخن حق‌

---

پيروى از سخنان نيک و حق، از نشانه‌هاى صاحبان خرد:
الّذين يستمعون القول فيتّبعون أحسنه ... وأولئك هم أولوا الألبب.

۸ - تحمّل شكنجه‌

---

آزار ديدن و شکنجه شدن در راه خدا از فضايل ارزشمند اولواالالباب:
... لأيت لأولى الألبب‌• ... أنّى لا أضيع عمل عمل مّنكم ... فالّذين هاجروا ... وأوذوا فى سبيلى ....
اجابت دعای خردمندان، به سبب اعمال آنان است. «إنّى لا أضيع ...» و جمله «فالّذين» به دليل «فاء» بيانگر آن اعمال است.

۹ - ترس از قيامت‌

---

ترس از حساب‌رسى دقيق قیامت از نشانه‌هاى اولواالالباب:
... إنّما يتذكّر أولوا الألبب‌• الّذين ... ويخشون ربّهم ويخافون سوء الحساب.
در روايتى از امام صادق (علیه‌السلام)، «سوءالحساب» به حساب‌رسی دقيق و كامل تفسير شده است.
هراس از خوارى روز قیامت از نشانه‌هاى اولواالالباب:
.. لأيت لأولى الألبب‌• ربّنا وءاتنا ما وعدتّنا على‌ رسلك ولاتخزنا يوم القيمة إنّك لاتخلف الميعاد.

۱۰ - تعقّل‌

---

انديشيدن مداوم در آفرینش آسمان‌ها و زمین، از صفات اولواالالباب:
... لأيت لّاولى الألبب‌• الّذين ... ويتفكّرون فى خلق السّموت والأرض ربّنا ما خلقت هذا بطلا ....
اعلام حقّانيّت و هدف‌دارى آفرينش آسمان‌ها و زمين، حاصل اندیشه اولواالالباب در آن‌ها:
... لأيت لأولى الألبب‌• الّذين يذكرون اللّه قيما وقعودا وعلى‌ جنوبهم ويتفكّرون فى خلق السّموت والأرض ربّنا ما خلقت هذا بطلا ....

۱۱ - جلب رضايت خدا

---

كوشش براى جلب رضایت خداوند، از ويژگى‌هاى اولواالالباب:
... إنّما يتذكّر أولوا الألبب‌• والّذين صبروا ابتغآء وجه ربّهم ....

۱۲ - جهاد

---

جهاد و پيكار در راه خدا از صفات اولواالالباب:
لأيت لأولى الألبب‌• ... فالّذين هاجروا وأخرجوا من ديرهم ... وقتلوا وقتلوا ....
اجابت دعاى خردمندان، به سبب اعمال آنان است. «إنّى لا أضيع ...» و جمله «فالّذين» به دليل «فاء» بيانگر آن اعمال است.

۱۳ - خشيّت‌

---

اولواالالباب، داراى صفت ترس و خشیّت در برابر عظمت پروردگار:
... إنّما يتذكّر أولوا الألبب‌• الّذين ... ويخشون ربّهم ....

۱۴ - درك برترى عالمان‌

---

درک امتياز و برترى اهل علم و معرفت بر نادانان، از ويژگى‌هاى اولواالالباب:
أمّن هو قنت ءاناء الّيل ساجدا وقائِما يحذر الأخرة ويرجوا رحمة ربّه قل هل يستوى الّذين يعلمون والّذين لايعلمون إنّما يتذكّر أولوا الألبب.

۱۵ - درک قرآن‌

---

پى بردن صاحبان خرد ناب به حقّانیّت قرآن:
أفمن يعلم أنّمآ أنزل إليك من رّبّك الحقّ كمن هو أعمى‌ إنّما يتذكّر أولوا الألبب.
اولواالالباب، درك‌كننده حقایق قرآن و آگاه به ويژگى‌هاى آیات محکم و متشابه آن:
هو الَّذى أنزل عليك الكتب منه ءايت مّحكمت هنَّ أمّ الكتب وأخر متشبهت ... وما يعلم تأويله إلّا اللَّه والرسخون فى العلم يقولون ءامنّا به كلٌّ مّن عند ربّنا وما يذّكّر إلّاأولوا الألبب.
اولواالالباب، يگانه درك‌كنندگان حقايق قرآن و الهى بودن آن:
أفمن يعلم أنّمآ أنزل إليك من رّبّك الحقّ كمن هو أعمى‌ إنّما يتذكّر أولوا الألبب.

۱۶ - ذكر خدا

---

همواره و در هر حال به یاد خدا بودن، از صفات اولواالالباب:
... لأيت لأولى الألبب‌• الّذين يذكرون اللّه‌ قيما وقعودا وعلى‌ جنوبهم ....
تنزیه و تسبیح خداوند، از ذکرهای اولواالالباب:
... لأيت لأولى الألبب‌• الّذين يذكرون اللّه ... ربّنا ما خلقت هذا بطلا سبحنك فقنا عذاب النّار.

۱۷ - رعايت دستورهاى خدا

---

رعايت فرمان‌هاى خداوند در پيوندها و روابط، از صفات اولواالالباب:
... إنّما يتذكّر أولوا الألبب‌• الّذين يصلون مآ أمر اللّه به أن يوصل ....

۱۸ - شايسته حكمت‌

---

شايستگى اولواالالباب براى استفاده از حکمت خدادادى:
يؤتى الحكمة من يشاء ومن يؤت الحكمة فقد أوتى خيرا كثيرا وما يذّكّر إلّاأولوا الألبب.
«تذكّر» به معناى منتقل شدن از نتيجه به مقدّمات يا برعكس است؛ در نتيجه آيه دلالت مى‌كند كه برخوردار شدن از حكمت متوقّف بر تذكّر و تذكّر متوقّف بر عقل است و كسى كه از عقل بهره‌مند نيست، از حکمت بهره‌اى نخواهد برد.

۱۹ - شهادت‌

---

اولواالالباب برخوردار از فضیلت شهادت در راه خدا:
... لأيت لأولى الألبب‌• ... أنّى لا أضيع عمل عمل مّنكم ... فالّذين هاجروا ... و قتلوا ....

۲۰ - صبر

---

شکیبایی اولواالالباب براى جلب خشنودی خدا:
... إنّما يتذكّر أولوا الألبب‌• الّذين صبروا ابتغآء وجه ربّهم ...• سلم عليكم بما صبرتم فنعم عقبى الدّار.

۲۱ - عبرت‌گيرى‌

---

پندپذیری از فضايل خردمندان:
... و ما يذكر لأولوا الألبب.
... وما يذّكّر إلّاأولوا الألبب.
... عبرة لأولوا الألبب ....
... إنّما يتذكّر أولوا الألبب.
... وليذّكّر أولوا الألبب.
... يتذكّر أولوا الألبب.
... و ذكر لأولوا الألبب.
... إنّما يتذكّر أولوا الألبب.
... إنّ فى ذلك لذكرى‌ لأولى الألبب.
... هدى وذكرى‌ لأولى الألبب.

۲۲ - فهم عميق‌

---

فهم عميق و دريافت حقایق قرآن، از اوصاف صاحبان خرد:
... وما يعلم تأويله إلّااللَّه والرسخون فى العلم يقولون ءامنّا به كلٌّ مّن عند ربّنا وما يذّكّر إلّاأولوا الألبب.
برخى از مفسّران «أولواالألباب» را همان راسخان در علم دانسته‌اند.

۲۳ - نيكى در برابر بدى‌

---

خوبی کردن در برابر بدى‌هاى ديگران، از خصلت‌هاى ويژه اولواالالباب:
... إنّما يتذكّر أولوا الألبب‌• الّذين ... ويدرءون بالحسنة السّيّئة أولئك لهم عقبى الدّار.
مقصود از «و يدرؤن بالحسنة السّيئة» احتمال دارد نيكى در برابر بدى ديگران باشد.

۲۴ - وفاى به عهد

---

وفا کردن به پیمان الهی و پرهيز از شكستن آن، از نشانه‌هاى اولواالالباب:
... إنّما يتذكّر أولوا الألبب‌• الّذين يوفون بعهد اللّه ولاينقضون الميثق.

۲۵ - هجرت‌

---

هجرت و آوارگی در راه خدا فضيلتى ارزشمند و موجب پاداش الهی:
... لأيت لأولى الألبب‌• ... أنّى لا أضيع عمل عمل مّنكم ... فالّذين هاجروا ... لأكفّرنّ عنهم سيّاتهم ولأدخلنّهم جنت ....

۲۶ - هدايت‌

---

اولواالالباب بهره‌مند از هدایت الهی:
الّذين يستمعون القول فيتّبعون أحسنه أولئك الّذين هدهم اللّه وأولئك هم أولوا الألبب.
آموزه‌هاى الهى تورات، مايه هدایت اولواالالباب بنی‌اسرائیل:
ولقد ءاتينا موسى الهدى‌ وأورثنا بنى إسرءيل الكتب‌• هدى وذكرى‌ لأولى الألبب.

۲۷ - پانویس

---