شهر برقعیدبَرْقَعید، یکی از چند شهر کوچک حاشیه راه اصلی نصیبین به موصل، در ایالت جزیره، در عهد عباسی است. ۱ - شهرهای دیگر راه اصلی نصیبینسایر شهرهای حاشیه این راه اصلی: اَذْرَمَه در مغرب، و باعَیْناثا و بَلَد در مشرق که راهِ موصل ـ سنجر از آن‌جا به سمت جنوب غربی منحرف می‌شد. [۱]
اسماعیل بن علی ابوالفداء، کتاب تقویم البلدان، ج۲، ص۲۹۴، چاپ رینودودیسلان، پاریس ۱۸۴۰.
[۲]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۵۷۱ به بعد، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳.
[۳]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۷۰۱، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳.
[۴]
ابن خرداذبه، المسالک والممالک، ج۱، ص۲۱۴، چاپ دخویه، لیدن ۱۸۸۹.
==!== ۱ - شهرهای دیگر راه اصلی نصیبینسایر شهرهای حاشیه این راه اصلی: اَذْرَمَه در مغرب، و باعَیْناثا و بَلَد در مشرق که راهِ موصل ـ سنجر از آن‌جا به سمت جنوب غربی منحرف می‌شد. [۵]
اسماعیل بن علی ابوالفداء، کتاب تقویم البلدان، ج۲، ص۲۹۴، چاپ رینودودیسلان، پاریس ۱۸۴۰.
[۶]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۵۷۱ به بعد، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳.
[۷]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۷۰۱، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳.
[۸]
ابن خرداذبه، المسالک والممالک، ج۱، ص۲۱۴، چاپ دخویه، لیدن ۱۸۸۹.
۳ - موقعیت جغرافیایی بَرْقَعیدبرقعید، که ظاهراً در محل تَلِّ رُمَیْلانِ امروزی در سمت شمال خط آهن (در نزدیکی ایستگاه تلِ کُوشِک) قرار داشته، احتمالاً درست در قسمت «نوکِ اردک» (انتهای غربی ایالت جزیرة کنونی در سوریه)، و در حدود هشتاد تا ۸۸ کیلومتری نصیبین و ۱۲۸ کیلومتری موصل واقع بوده است. [۹]
اسماعیل بن علی ابوالفداء، کتاب تقویم البلدان، ج۲، ص۲۹۴، چاپ رینودودیسلان، پاریس ۱۸۴۰.
[۱۰]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۵۷۱ به بعد، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳.
[۱۱]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۷۰۱، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳.
[۱۲]
ابن خرداذبه، المسالک والممالک، ج۱، ص۲۱۴، چاپ دخویه، لیدن ۱۸۸۹.
۴ - پیشینهبنابر قول برخی از جغرافیدانان مسلمان، این شهر خصوصاً در قرن سوم ابعاد وسیعی داشته و دارای برج و بارو و سه دروازه و چشمه های آب گوارا و دویست دکان و تجارتی پر رونق بوده است، و در شکوفاترین ایام، مرکز بخش بقاع به حساب می‌آمده که خود بخش اعظم اراضی میان موصل و نصیبین را دربر می‌گرفته است. [۱۳]
اسماعیل بن علی ابوالفداء، کتاب تقویم البلدان، ج۲، ص۲۹۴، چاپ رینودودیسلان، پاریس ۱۸۴۰.
[۱۴]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۵۷۱ به بعد، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳.
[۱۵]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۷۰۱، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳.
[۱۶]
ابن خرداذبه، المسالک والممالک، ج۱، ص۲۱۴، چاپ دخویه، لیدن ۱۸۸۹.
۴.۱ - بعد از قرن هفتمبرقعید تا قرن هفتم به عنوان منزلگاه بَرِید اهمیتی خاص داشت، اما از آن پس به سبب نگرانی طبیعی مسافران و کاروانها از فرود آمدن در جایی که مردمش به دزدی و راهزنی مشهور ـ و در واقع ضرب المثل ـ بودند رونق خود را از دست داد؛ و بدین ترتیب، در حالی که روستاهای خوشنام تر همجوار برقعید (و علی الخصوص باشَزّا، بر حاشیه یک راه مواصلاتی دیگر) بتدریج اهمیت بیشتری می‌یافتند، این شهر، اندک اندک، تا حدّ یک روستای ساده تنزل یافت. [۱۷]
اسماعیل بن علی ابوالفداء، کتاب تقویم البلدان، ج۲، ص۲۹۴، چاپ رینودودیسلان، پاریس ۱۸۴۰.
[۱۸]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۵۷۱ به بعد، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳.
[۱۹]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۷۰۱، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳.
[۲۰]
ابن خرداذبه، المسالک والممالک، ج۱، ص۲۱۴، چاپ دخویه، لیدن ۱۸۸۹.
۵ - فهرست منابع(۱) ابن خرداذبه، المسالک والممالک، چاپ دخویه، لیدن ۱۸۸۹. (۲) اسماعیل بن علی ابوالفداء، کتاب تقویم البلدان، چاپ رینودودیسلان، پاریس ۱۸۴۰. (۳) قاسم بن علی حریری، مقامات الحریری، (قاهره ۱۳۲۶)، مقامه هفتم. (۴) یاقوت حموی، معجم البلدان، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳؛ ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «برقعید»، شماره۹۹۹. رده‌های این صفحه : جغرافیای اسلامی | عراق
|