شبهه بدویــ شبهه بدوى به شبهه ای که ابتدا و بدون دقت نظر برای انسان بوجود می آید. ــ شبهه بدوی به شکّ مکلَّف در توجّه به تکلیف گویند. ۱ - تعریف اصطلاحی شبهه بدویشُبهه بَدْوى مقابل شبهه توأم با علم اجمالی شبهه مقرون به علم اجمالی می گویند ۲ - محل بحث شبهه بدویشبهه بدوى در جایى است که حکم یا موضوع ى مردد بین دو یا چند چیز باشد، بدون آنکه علم اجمالى‌اى وجود داشته باشد. از آن در اصول فقه سخن گفته اند. ۳ - اقسام شبهه بدویشبهه بدوى یا حکمى است یا موضوعى. در شبهه بدوى حکمى گاه تکلیف مردد بین چند چیز است، مانند مردد بودن حکم مصرف دخانیات بین حرمت و جواز، و گاه مکلف به، مانند مردد بودن نماز واجب در ظهر جمعه میان نماز ظهر و نماز جمعه. شبهه بدوى موضوعى در جایى است که موضوعى در خارج میان چند چیز مردد باشد، مانند مردد بودن آبى میان طهارت و نجاست. در شبهات بدوى فحص از حکم واجب است و قبل از فحص احتیاط واجب مى باشد؛ لیکن در شبهات موضوعى، فحص واجب نیست. [۱]
أجودالتقریرات ج۳،ص۸۱- ۸۲
۴ - توضیحشبهه بدوی، مقابل شبهه مقرون به علم اجمالی بوده و به این معنا است که مکلف در توجه تکلیف شرعی به خود شک می‌کند و نمی‌داند آیا الزامی بر او هست یا خیر و علم اجمالی به ثبوت تکلیف نیز ندارد، مانند: شک در حرمت استعمال دخانیات. مشهور اصولی‌ها اعتقاد دارند شک بدوی در تکلیف بعد از جستجو و بررسی در مظان دلیل مجرای اصل برائت است؛ به خلاف اخباری‌ها که به تفصیل معتقد شده و در شبهه بدوی وجوبی، برائت و در شبهه بدوی تحریمی، اصل احتیاط جاری می‌نمایند؛ ولی هر دو گروه در شبهه بدوی، قبل از جستجو و بررسی در مظان دلیل، احتیاط جاری می‌کنند. ۵ - نکتهمنشا شک در شبهه بدوی، یا اجمال نص ، یا فقدان نص ، یا تعارض دو خبر و یا اشتباه در امور خارجی می‌باشد. [۷]
مبادی فقه و اصول، فیض، علیرضا، ص۲۱۱.
[۸]
شرح اصول فقه، محمدی، علی، ج۴، ص۱۳.
[۹]
تحریر الفصول، ذهنی تهرانی، محمد جواد، ج۵، ص۵۴۶.
[۱۰]
علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید، مغنیه، محمد جواد، ص۲۸۲.
[۱۱]
دروس فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۱، ص۱۳۵.
[۱۲]
فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، ولایی، عیسی، ص۲۲۳.
[۱۳]
فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، ولایی، عیسی، ص۲۱۹.
[۱۵]
کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۴، ص۴۹۰.
۶ - پانویس
۷ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۶۱۳، برگرفته از مقاله «شبهه بدوی». فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت،ج۴،ص۶۱۴ |