شارل حلو

---

شارل حِلو، چهارمین رئیس‌جمهوری لبنان پس از استقلال (۱۳۴۳ـ۱۳۴۹ش/ ۱۹۶۴ـ۱۹۷۰) بود.

۱ - معرفی اجمالی

---

وی در ۲۳ شوال ۱۳۳۱ (۳ مهر ۱۲۹۲) / ۲۵ سپتامبر ۱۹۱۳، در خانواده‌ای مارونی، در بیروت به‌ دنیا آمد. پس از اتمام دوره دبیرستان در بیروت، برای ادامه تحصیل به مدرسه عالی حقوق فرانسه رفت و موفق به اخذ دانشنامه رشته حقوق شد. پس از آن به وکالت پرداخت و تا ۱۳۲۵ش/۱۹۴۶ سردبیری و نویسندگی در روزنامه فرانسوی‌زبان لوژور لبنان را برعهده داشت وی همراه پیر جمیّل در ۱۳۱۵ش/۱۹۳۶ حزب کتائب را پایه‌گذاری کرد، اما پس از مدت کوتاهی از آن کناره گرفت و به حزب قانون اساسی (الحزب الدستوری) به رهبری بشاره خوری، نخستین رئیس‌جمهوری لبنان، پیوست. حلو از ۱۳۲۶ تا ۱۳۲۸ش/ ۱۹۴۷ـ ۱۹۴۹ سفیر لبنان در واتیکان بود. در ۱۳۲۸ش/ ۱۹۴۹ وزارت دادگستری و وزارت امورخارجه، در ۱۳۳۳ـ۱۳۳۴ش/۱۹۵۴ـ ۱۹۵۵ وزارت دادگستری‌وبهداشت، در ۱۳۳۷ش/ ۱۹۵۸ هم‌زمان وزارت اقتصاد و وزارت اطلاع‌رسانی، و در ۱۳۴۳ش/۱۹۶۴ وزارت تربیت ملی و هنرهای زیبا را برعهده داشت.

۱.۱ - مخالفان کمیل شمعون

شارل حلو در ۱۳۳۶ش/ ۱۹۵۷ در زمره مخالفان کمیل شمعون ، رئیس‌جمهوری وقت لبنان، قرار گرفت و به همراه بعضی از شخصیتهای مسیحی میانه‌رو، نیروی سوم (القوة الثالثه) را تشکیل داد و خواستار بی‌طرفی لبنان در منازعات جهان عرب شد. او با حمایتِ طرفداران فؤاد شهاب و مارونیها در مجلسِ نمایندگان، با کسب رأی اعتماد اکثر نمایندگان مجلس، در اول مهر ۱۳۴۳/ ۲۳ سپتامبر ۱۹۶۴ به ریاست جمهوری رسید از این‌رو، وی در دوره ریاست جمهوری، تحت‌فشار این دو گروه، سیاستهای دوگانه و متناقضی در پیش گرفت.
در دوره ریاست جمهوری شارل حلو، در ۱۳۴۴ش/ ۱۹۶۵ در پی اختلاف اعراب و رژیم اشغالگر درباره چگونگی استفاده از آب رود اردن ، کشورهای عربی و در رأس آن‌ها مصر تصمیم گرفتند که به لبنان و اردن نیروی نظامی اعزام کنند. این امر با مخالفت بسیاری از احزاب داخلی لبنان و نمایندگان مجلس روبه‌رو شد. در نهایت در دیدار شارل‌حلو با جمال عبدالناصر در ۲۵ اردیبهشت ۱۳۴۴/ ۱۵ مه ۱۹۶۵، اعزام این نیروها منتفی گردید و موضوع از طریق سازمان ملل پیگیری شد. حلو در همین سال به همراه دیگر کشورهای عربی، مناسبات لبنان را با آلمان غربی، به دلیل فروش اسلحه به رژیم اشغالگر، قطع کرد. او بار دیگر کوشید میان خواستهای جمال عبدالناصر از یک سو، و مخالفان داخلی خود تعادل برقرار کند. با وقوع جنگ خرداد ۱۳۴۶/ ژوئن ۱۹۶۷ بین اعراب و رژیم اشغالگر، حلو حالت ویژه در کشور برقرار کرد، قانون‌گذاری را به مدت دو ماه به حکومت سپرد و اعلام کرد ارتش لبنان برای دفاع از سرزمینهای عربی آماده است. وی در انتخابات مجلس در ۱۳۴۷ش/۱۹۶۸، بر فؤاد شهاب پیروز شد. با حمایتهای او، در این سال ائتلافی شکل گرفت متشکل از سه گروه مارونی مسیحی طرفدار غرب، یعنی تجمع ملی (الکُتْلة الوطنیة) به رهبری ریمون اِدّه، حزب ملی‌گرایان آزاد (حزب الوَطَنیین الأحرار) به ریاست کمیل شمعون، و حزب کتائب به رهبری پیر جمیّل. این ائتلاف در همان سال بیشترین کرسیهای مجلس آن کشور را به دست آورد

۱.۲ - جنگ خرداد چهل و شش

پس از جنگ خرداد ۱۳۴۶/ ژوئن ۱۹۶۷، شبه‌نظامیان فلسطینیِ مستقر در لبنان ــ که به عملیات نظامی برضد رژیم صهیونیستی اقدام می‌کردندــ تقویت شدند. در این میان، سیاستمداران مسیحیِ مارونی با موضع‌گیری بر ضد شبه‌نظامیان فلسطینی، جبهه متحدی تشکیل دادند. با اوج گرفتن عملیات گروههای فلسطینی و بی‌اعتنایی شارل‌حلو به تهدیدات رژیم اشغالگر، در نهایت مجموعه‌ای از کوماندوهای اسرائیلی در ۷ دی ۱۳۴۷/ ۲۸ دسامبر ۱۹۶۸، سیزده هواپیمای مسافربری آن کشور را در فرودگاه بیروت منفجر کردند. حلو، در واکنش به این عملیات، ضمن رایزنی با سفیران امریکا، شوروی، انگلیس و فرانسه، به سازمان ملل شکایت کرد.

۱.۳ - اتهام به دولت

در پی این رویداد، نیروهای مارونی دولت را به ضعف بنیه دفاعی متهم کردند. از سوی دیگر، حلو نیز از این نیروها فاصله گرفت، تا جایی‌که یکی از طرفداران شهاب، به نام رشید کرامی، را در ۱۳۴۸ش/ ۱۹۶۹ به نخست‌وزیری برگزید. افزایش عملیات شبه‌نظامیان فلسطینی از خاک لبنان برضد رژیم اشغالگر، به رویاروییِ فلسطینیان و واحدهایی از ارتش لبنان در مهر ۱۳۴۸/ اکتبر ۱۹۶۹ در جنوب آن کشور انجامید. حلو برای پایان دادن به این بحران، خواستار میانجیگری دولت مصر میان لبنان و سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف) شد. پس از مذاکرات امیل بستانی (فرمانده وقت ارتش لبنان) و یاسر عرفات (رهبر ساف) در قاهره، در ۲۲ آبان ۱۳۴۸/ ۱۳ نوامبر ۱۹۶۹ توافقنامه‌ای به‌نام قرارداد قاهره به امضای طرفین رسید که براساس آن، ضمن تأکید بر حضور شبه‌نظامیان فلسطینی در لبنان و ادامه مبارزه مسلحانه، اداره اردوگاههای فلسطینی در خاک لبنان به خود آنان واگذار شد و دولت لبنان نیز حق دخالت در امور داخلی اردوگاهها را نداشت. در مقابل، فلسطینیها متعهد شدند حاکمیت دولت لبنان را بر خاک آن کشور به رسمیت بشناسند و در امور داخلی آن دخالت نکنند.

۱.۴ - سیاست اقتصاد آزاد

در امور اقتصادی، شارل حلو سیاست اقتصاد آزاد را در پیش گرفت. دولت فقط به آماده کردن زیرساختها، برای رشد بخش خدمات عمومی، پرداخت و دخالت در امور اقتصادی و اجتماعی را تا حد زیادی کاهش داد. او همچنین اصلاحات اقتصادی فؤاد شهاب، رئیس‌جمهوری قبلی، را از دستور کار خارج کرد. در دوره ریاست جمهوری او وابستگی اقتصادی دولت به امریکا بیش‌تر شد و حضور شرکتهای اروپایی، به‌ویژه فرانسوی، کاهش یافت. در ۱۳۴۵ش/ ۱۹۶۶، ورشکستگی بانک انترا (مهم‌ترین بانک خصوصی وقت لبنان)، به‌دلیل سیاست مالی نادرست شارل حلو، مشکلات جدّی مالی برای آن کشور پدید آورد و باعث ورشکستگی بسیاری از بانکهای لبنانی و افزایش نفوذ بانکهای خارجی در اقتصاد لبنان شد.
افزون‌بر آن، سیاستهای نادرست اقتصادی او، به‌ویژه در بخش کشاورزی ، سبب اعتصابات گسترده کشاورزان، کارمندان و کارگران در سالهای ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۶ش/ ۱۹۶۴ـ ۱۹۶۷ شد.
شارل حلو پس از اتمام دوره ریاست جمهوری‌اش در ۱۳۴۹ش/۱۹۷۰، در ۱۳۵۱ش/۱۹۷۲ به ریاست جمعیت بین‌المللی اعضای پارلمان کشورهای فرانکوفون (الجمعیة الدُوَلیة للبرلمانیین الفرنکوفون) و در ۱۳۶۲ش/۱۹۸۳ به ریاست سازمان بین‌المللی همکاری فرهنگی و هنری (منظّمة الدُوَلیة للتعاون الثقافی و الفنی) برگزیده شد. همچنین در همین سال فرانسوا میتران، رئیس‌جمهوری وقت فرانسه ، او را به عضویت هیئت عالی کشورهای فرانکوفون (الهیئة الفرنکوفونیة العلیا) برگزید. وی در ۱۸ دی ۱۳۷۹/ ۷ ژانویه ۲۰۰۱ درگذشت («رحل شارل حلو رئیس الفترة الحرجة،»، ۱۴۲۱).

۲ - فهرست منابع

---

(۱) حميد احمدى، دمكراسى انجمنى و ثبات سياسى در جوامع ناهمگون: بررسى تجربه لبنان، تهران ۱۳۸۵ش؛
(۲) ايگور تيمافى‌يف، كمال جنبلاط: الرجل و الاسطورة، ترجمة خيرى ضامن، (بيروت ۲۰۰۰)؛
(۳) ايتامار رابينوويچ، جنگ براى لبنان: ۱۹۷۰ـ ۱۹۸۵، ترجمه جواد صفائى و غلامعلى رجبى‌يزدى، تهران ۱۳۶۸ش؛
(۴) رحل شارل حلو رئيس الفترة الحرجة، الشرق الاوسط، ش ۸۰۷۷ (شوال ۱۴۲۱)؛
(۵) Retrieved March,۱, ۲۰۰۹, from http://www.asharqalawsat. Com/print.asp did ۲۰۶۳۲ & issueno ۸۰۷۷؛
(۶) ليلى رعد، تاريخ لبنان: السياسى و الاقتصادى، ۱۹۵۸ـ ۱۹۷۵، طرابلس، طرابلس لبنان ۲۰۰۵؛
(۷) محمد زعيتر، المارونية فى لبنان: قديماً و حديثآ، بيروت ( ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴)؛
(۸) فواز طرابلسى، تاريخ لبنان الحديث: من الامارة الى اتفاق الطائف، بيروت ۲۰۰۸؛
(۹) لبيب عبدالساتر، التاريخ المعاصر، بيروت ۱۹۸۳؛
(۱۰) ملحم قربان، تاريخ لبنان السياسى الحديث، ج ۲، بيروت ۱۴۰۰/۱۹۸۰؛
(۱۱) جوزف قصيفى، «من ملعب كرة القدم الى الملعب اللبنانى: الكتائب عاشت تناقضات المجتمع اللبنانى و تداعياته»، در موسوعة الاحزاب اللبنانية، ج ۲، بيروت: المركز العربى للمعلومات، ۲۰۰۶؛
(۱۲) نواف كباره، «الشهابية: مشروع بناءالدولة فى لبنان، ۱۹۵۸ـ۱۹۷۰»، در لبنان فى تاريخه و تراثه، ج ۲، بيروت: مركز الحريرى الثقافى، ۱۹۹۳؛
(۱۳) ماجد خليل ماجد، تاريخ الحكومات اللبنانية: ۱۹۲۶ـ۱۹۹۶، التأليف ـ الثقة ـ الاستقالة، (بيروت) ۱۹۹۷؛
(۱۴) موسوعة السياسة، چاپ عبدالوهاب كيالى : بيروت: المؤسسة العربية للدراسات و النشر، ۱۹۷۹ـ۱۹۹۴؛
(۱۵) Tabitha Petran, The struggle over Lebanon, New York ۱۹۸۷.
(۱۶) Paul Salem, "reflections on Lebanon's foreign policy", in Peace for Lebanon from war to reconstruction, ed Deirdre Collings, Boulder, colo: Lynne Rienner Publishers, ۱۹۹۴.
(۱۷) Raghid Solh, Lebanon and Arabism: national identity and state formation, London ۲۰۰۴.
(۱۸) Charles Winslow, Lebanon: war and politics in a fragmented society, London ۱۹۹۶.

۳ - پانویس

---