زمان تقریبی مطالعه: 4 دقیقه
 

سلیمان بن محمد حامض





حامِض، ابوموسی سلیمان ‌بن محمد، زبان‌شناس و نحوی بغدادی است.


۱ - نام



زبیدی
[۱] محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
نام وی را محمد بن سلیمان نوشته است.

۲ - تولد



از تاریخ ولادت وی اطلاعی در دست نیست.

۳ - استاد



وی شاگرد احمد بن یحیی ثعلب (متوفی ۲۹۱) بود و چهل سال از محضر او بهره برد و پس از درگذشت وی به تدریس پرداخت.
[۲] ابن‌ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص۸۶.
[۳] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵ـ ۸۶.


۴ - مکتب



در نحو پیرو مکتب کوفه بود و از علمای بنام آن مکتب به ‌شمار می‌رفت.
[۴] محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
[۵] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵.
او با اتخاذ شیوه‌هایی از مکتب بصره ، این دو مکتب را باهم آمیخت و در هر دو مکتب تبحر یافت.
[۶] ابن‌ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص ۸۶.
[۷] علی ‌بن یوسف قفطی، انباه الرواة علی انباه النحاة، ج۲، ص۲۲، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، ج ۲، قاهره ۱۳۷۱/۱۹۵۲.
وی به کوفه سفر کرد و در آن‌جا به تدریس کتاب الادغام ابوزکریا یحیی فرّاء (متوفی ۲۰۷) پرداخت.
[۸] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵ـ۸۶.


۵ - فضایل



حامض فردی متدین و معتمد بود و در نگارش و ضبط مطالب، بسیار دقت داشت.
[۹] ابن‌ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص ۸۷.
[۱۰] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵.


۶ - شاگردان



از شاگردان وی، ابوعمر محمد بن عبدالواحد الزاهد معروف به غلام ثعلب (متوفی ۳۴۵) و ابوجعفراحمد بن یعقوب ‌بن یوسف اصفهانی معروف به برزویه (بزرویه) بودند.
[۱۱] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵.


۷ - خصوصیات اخلاقی



تندخویی وی مانع از آن شد که حتی به او اجازه دهند بر جنازه استادش نماز بخواند و به سبب همین تندخویی او را حامض (ترش‌روی) لقب دادند.
[۱۲] محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
[۱۳] عبدالرحمان ‌بن ابی‌بکر سیوطی، بغیة الوعاة فی طبقات اللغویین و النحاة، ج۱، ص۶۰۱، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۴.
وی بخیل نیز بود، چنان‌که به ابن‌فاتک معتضدی/ ابوفاتک مقتدری سفارش کرده بود که مکتوباتش به دست کسی از اهل علم نرسد.
[۱۴] محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
[۱۵] ابن‌خلّکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان، ج۲، ص۴۰۶.


۸ - وفات



حامض در زمان خلافت مقتدر عباسی، در ۲۵ ذیحجّه ۳۰۵ درگذشت و در باب التِّبْن (محله‌ای در بغداد) دفن شد
[۱۶] محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
[۱۷] یاقوت حموی، معجم‌الادباء، ج ۱۱، ص ۲۵۵، بیروت ۱۴۰۰/۱۹۸۰.


۹ - آثار



حامض کتابهایی تألیف کرده بود با عناوین خلق‌الانسان، النبات، الوحوش، مختصرالنحو، غریب الحدیث، السَّبق و النِّضال، و ما یذکَّر و یوُنَّث من الانسان و اللباس.
[۱۸] ابن‌ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص۸۷.
[۱۹] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵.
[۲۰] خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۳، ص۱۳۲، بیروت ۱۹۹۹.


۱۰ - فهرست منابع



(۱) ابن‌خلّکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان.
(۲) ابن‌ندیم، الفهرست (تهران).
(۳) خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی.
(۴) محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
(۵) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۹۹.
(۶) عبدالرحمان ‌بن ابی‌بکر سیوطی، بغیة الوعاة فی طبقات اللغویین و النحاة، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۴.
(۷) علی ‌بن یوسف قفطی، انباه الرواة علی انباه النحاة، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، ج ۲، قاهره ۱۳۷۱/۱۹۵۲.
(۸) یاقوت حموی، معجم‌الادباء، بیروت ۱۴۰۰/۱۹۸۰.

۱۱ - پانویس


 
۱. محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
۲. ابن‌ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص۸۶.
۳. خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵ـ ۸۶.
۴. محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
۵. خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵.
۶. ابن‌ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص ۸۶.
۷. علی ‌بن یوسف قفطی، انباه الرواة علی انباه النحاة، ج۲، ص۲۲، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، ج ۲، قاهره ۱۳۷۱/۱۹۵۲.
۸. خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵ـ۸۶.
۹. ابن‌ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص ۸۷.
۱۰. خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵.
۱۱. خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵.
۱۲. محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
۱۳. عبدالرحمان ‌بن ابی‌بکر سیوطی، بغیة الوعاة فی طبقات اللغویین و النحاة، ج۱، ص۶۰۱، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۴.
۱۴. محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
۱۵. ابن‌خلّکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان، ج۲، ص۴۰۶.
۱۶. محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
۱۷. یاقوت حموی، معجم‌الادباء، ج ۱۱، ص ۲۵۵، بیروت ۱۴۰۰/۱۹۸۰.
۱۸. ابن‌ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص۸۷.
۱۹. خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵.
۲۰. خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۳، ص۱۳۲، بیروت ۱۹۹۹.


۱۲ - منبع


دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «سلیمان بن محمد حامض»، شماره۵۷۴۷.    






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.