سببیت (اصول)سببیت، ایجاد مصلحتِ ناشی از پیروی از اماره معتبر است. ۱ - تعریفسببیت، مقابل طریقیت بوده و به این معنا است که پیروی از اماره معتبر سبب ایجاد مصلحت در صورت مخالفت آن با واقع می‌گردد، چه ایجاد مصلحت در مؤدای اماره سببیت محض) باشد و چه در سلوک اماره (سببیت سلوکی)، و این مصلحت ایجاد شده یا مساوی و یا بیشتر از مصلحت موجود در حکم واقعیِ فوت شده است؛ بنابراین، در صورت مخالفت اماره با واقع، شارع حکمی ظاهری مطابق مؤدای اماره در حق مکلف انشا نموده و مصلحت فوت شده را این گونه جبران می‌کند. البته بنا به سببیت سلوکی، هیچ حکمی ایجاد نمی‌گردد و صرف سلوک و حرکت طبق اماره، مصلحت ایجاد می‌کند. [۲]
شرح اصول فقه، محمدی، علی، ج۳، ص۷۲.
[۳]
فاضل لنکرانی، محمد، کفایة الاصول، ج۶، ص۱۶۰.
[۴]
فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، ولایی، عیسی، ص۲۱۱.
۲ - انتزاعى بودن سببیتسببیتى که از احکام وضعى به شمار مى‌رود، امرى است انتزاعی که از ترتب حکمى بر وجود چیزى در خارج گرفته مى‌شود، مانند اینکه شارع بگوید: هر کس چیزى را حیازت کند، مالک آن مى‌شود، یا هر کس بمیرد، اموال وى از آنِ وارثان او خواهد بود. از ترتب ملکیت بر حیازت و مرگ، سبب بودن حیازت و مرگ براى ملکیت انتزاع مى‌شود. ۳ - اقوال فقها در مورد سببیتسببیت حکم وضعی است، لیکن در اینکه مجعول است یا نه و بنابر مجعول بودن، به تبعحکم تکلیفی جعل شده یا به استقلال، اختلاف است. [۸]
مصباح الأصول ج۳، ص۷۸-۷۹.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص ۴۸۵، برگرفته از مقاله «سببیت». جمعی از پژوهشگران زیر نظر سید محمود شاهرودی،فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۳۷۱-۳۷۲. |