دوستی امامان (قرآن)این مقاله درباره محبت و دوستی نسبت به اهل‌بیت علیهم‌السلام است. ۱ - محبت به اهلبیتمحبت به امامان معصوم علیهم‌السّلام ، پاداش رسالت پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم است: ... قل لا اسئلکم علیه اجرا الا المودة فی القربی... بگو: «من هيچ پاداشى از شما بر رسالتم درخواست نمى‌كنم جز دوست داشتن نزديكانم(اهل بيتم). مقصود از «القربی»، با توجه به این که خطاب به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم است، خویشاوندان آن حضرت‌اند و در روایات متعددی به امامان علیهم‌السّلام تفسیر شده است. ۲ - تفسیر آیهچهار تفسير معروف براى آيه وجود دارد. ۱- منظور از ذوى القربى نزديكان پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌وآله است و محبت آنها وسيله‌اى است براى قبول امامت و رهبری ائمه معصومين علیهم‌السلام از دودمان آن حضرت، و پشتوانه‌اى بر اداى رسالت. جمعى از مفسران نخستين، و تمام مفسران شیعه اين معنا را برگزيده‌اند، و روایات فراوانى از طرف شيعه و اهل سنت در اين زمينه نقل شده. ۲- منظور اين است كه اجر و پاداش رسالت دوست داشتن امورى است كه شما را به" قرب الهى" دعوت مى‌كند. اين تفسير را كه جمعى از مفسران اهل سنت انتخاب كرده‌اند به هيچ وجه با ظاهر آیه سازگار نيست، زيرا در اين صورت معنى آيه چنين مى‌شود كه از شما مى‌خواهم كه اطاعت الهى را دوست بداريد، و مودت آن را به دل بسپاريد، در حالى كه بايد گفته شود من از شما اطاعت الهى را مى‌خواهم (نه مودت اطاعت الهى). بعلاوه در ميان مخاطبين آيه كسى وجود نداشت كه دوست ندارد به خدا نزديك شود حتى مشرکان نيز علاقه داشتند كه به خدا نزديك شوند و اصولا عبادت بت‌ها را وسيله‌اى براى اين كار مى‌پنداشتند. ۳- منظور اين است كه شما بستگان خودتان را به عنوان پاداش رسالت داريد و صله رحم بجا آوريد. با اين تفسير هيچ تناسبى در ميان رسالت و پاداش آن وجود ندارد، زيرا دوست داشتن بستگان خود چه خدمتى مى‌تواند به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بوده باشد؟ و چگونه ممكن است اجر رسالت قرار داده شود؟! ۴- منظور اين است كه پاداش من اين است كه خويشاوندى مرا نسبت به خود محفوظ داريد، و بخاطر اينكه با اكثر قبايل شما رابطه خويشاوندى دارم مرا آزار ندهيد (زيرا پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از طريق نسبى با قبايل قریش ارتباط داشت و از طريق سببى (ازدواج) با بسيارى از قبايل ديگر، و از طريق مادر با جمعى از مردم مدینه از قبيله بنى النجار، و از طرف مادر رضاعی به قبیله بنى سعد). اين تعبير بدترين معنايى است كه براى آيه شده است چرا كه درخواست اجر رسالت از كسانى است كه رسالت او را پذيرا شده‌اند، و هر گاه كسانى رسالت را پذيرا شوند ديگر نيازى به اين بحثها نيست، آنها پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله را به عنوان فرستاده الهى احترام مى‌گذارند، احتياجى ندارد كه به خاطر قرابت و خويشاونديش او را محترم بشمرند، چرا كه احترام ناشى از قبول رسالت ما فوق همه اينها است، در واقع اين تفسير را بايد از اشتباهات بزرگى شمرد كه دامان بعضى از مفسران را گرفته و مفهوم آيه را به كلى مسخ كرده است. ۳ - حقیقت آیهدر اينجا براى اينكه به حقيقت محتواى آیه آشناتر شويم بهترين راه آن است كه از آیات ديگر قرآن كمك گيريم: در بسيارى از آيات قرآن مجيد مى‌خوانيم: پیامبران مى‌گفتند پاداشى از شما در برابر دعوت رسالت نمى‌خواهيم، و پاداش ما تنها بر پروردگار عالميان است" ما أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلى رَبِّ الْعالَمِينَ" و در مورد شخص پیامبر اسلام نيز تعبيرات مختلفى ديده مى‌شود: در يك جا مى‌گويد قُلْ ما سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ:" بگو پاداشى را كه از شما خواستم تنها به سود شما است اجر و پاداش من فقط بر خداوند است" و در جاى ديگر مى‌خوانيم: قُلْ ما أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَنْ شاءَ أَنْ يَتَّخِذَ إِلى رَبِّهِ سَبِيلًا: بگو من در برابر ابلاغ رسالت هيچگونه پاداشى از شما مطالبه نمى‌كنم، مگر كسانى كه بخواهند راهى به سوى پروردگارشان برگزينند". و بالآخره در مورد ديگرى مى‌گويد: قُلْ ما أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُتَكَلِّفِينَ:" من از شما پاداشى نمى‌طلبم و چيزى بر شما تحميل نمى‌كنم" هر گاه اين آيات سه گانه را با آيه مورد بحث در كنار هم بگذاريم نتيجه گيرى كردن از آن آسان است: در يك جا به كلى نفى اجر و مزد مى‌كند. در جاى ديگر مى‌گويد: من تنها پاداش از كسى مى‌خواهم كه راهى به سوى خدا مى‌جويد. و در مورد سوم مى‌گويد پاداشى را كه از شما خواسته‌ام براى خود شما است. و بالآخره در آيه مورد بحث مى‌افزايد: مودت در قربى پاداش رسالت من است، يعنى: من پاداشى از شما خواسته‌ام كه اين ويژگي‌ها را دارد: مطلقا چيزى نيست كه نفعش عائد من شود، صد در صد به سود خود شما است، و چيزى است كه راه شما را به سوى خدا هموار مى‌سازد. به اين ترتيب آيا جز مساله ادامه خط مکتب پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به وسيله رهبران الهى و جانشينان معصومش كه همگى از خاندان او بوده‌اند امر ديگرى مى‌تواند باشد؟ منتها چون مساله مودت پايه اين ارتباط بوده در اين آيه با صراحت آمده است. ۴ - پانویس۵ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۴، ص۲۲۰، برگرفته از مقاله «دوستی امامان». |