دلیل تحریر الوسیلة - الصید و الذباحة (مازندرانی)" دليل تحرير الوسيلة في الصيد و الذباحة" شرح كلمات و بيان ادلة كتاب« تحریر الوسیلة » است كه خود، شرح« الوسیله » نوشته آیة الله سید ابو الحسن اصفهانی است، كه امام خمینی در دو جلد، تحرير جديد و شرح كرد و تحت عنوان تحرير الوسيله به چاپ رسيد. جناب استاد علی اکبر سیفی به بررسى ادله و شرح مطالب آن مبادرت ورزيد و هر باب را به صورت مستقل به زبان عربی منتشر كرد. ۱ - انگيزه تأليف تحرير الوسيله يك دوره كامل مسائل و احکام فقهى است كه توسط فقيهى آگاه به زمانه و جامع الشرايط به رشته تحرير درآمد و به دليل جامعيت و دربرداشتن فتاوى امام خمینی محور تنظيم قوانين جمهورى اسلامى قرار گرفت. به اعتقاد نويسنده، امام خمينى داراى ذوق و سليقه قوى فقهى و متناسب با مقتضاى عصر حاضر و مناسب با شئون نظام اسلامى و آگاه به احكام حكومتى اسلام است و ضرورى است اين انديشه مورد ترويج در حوزه‌هاى علميه قرار گيرد و كتب فقهى امام خمينى به عنوان متن درسى در سطوح عاليه درس فقه معرفى و تدريس شود و با همين انگيزه به نگارش كتاب حاضر مبادرت كرد. ۲ - ساختار شارح بر اساس تحرير الوسيله كتاب را به ابواب مختلف تقسيم مى‌كند و در آغاز، متن اصلى را مى‌آورد و ذيل آن به بيان ادله هر مسئله مى‌پردازد. او تلاش كرده است منابع و مستندات كلام خود را در پاورقى ذكر كند. ۳ - گزارش محتوا مصنف در ضمن مقدمه‌اى به وصف كتاب تحرير الوسيله و مؤلف آن و انگيزه تأليف اين كتاب پرداخته است. [۱]
دليل تحرير الوسيلة في الصيد و الذباحة، على اكبر سيفى مازندرانی، ج۱، ص ۱.
۳.۱ - کتاب الصیداو بحث را با تعريف صيد از نظر لغوى و شرعى و دليل مشروعيت آن و تحقق تذكيه حيوان بواسطه اين عمل شروع مى‌كند. پس از آن احكام و شرايط صید بواسطه سگ پرورش يافته را با بررسى ادله آن آغاز مى‌كند و براساس منابع فقهى معتقد است صيد فقط با سگ آموزش‌ديده مشروع است و اگر حيوان آموزش ديده‌اى غير از سگ باشد و يا سگ وحشى و ولگرد باشد صيد حلال صورت نمى‌گيرد; حتى اگر پرندگانى مانند عقاب يا باز شكارىِ آموزش‌ديده باشند صيدشان حلال نيست. او در ادامه، شرايط حلال بودن صيد سگ را بدين‌گونه ذكر مى‌كند: ۱- فرستادن سگ براى صيد، نه كار ديگرى. ۲- مسلمان بودن فرستنده سگ. ۳- ذكر بسم الله هنگام ارسال سگ. ۴- حيوان صيد شده فقط بواسطه جراحتى كه سگ به او وارد مى‌كند بميرد. ۵- مالك سگ هنگامى كه به صيد رسيد يا مرده باشد و يا آنقدر زنده نماند كه بشود او را ذبح كرد. بحث بعد، شكار با وسائلى مانند شمشير، چاقو، خنجر، اسلحه‌هاى مختلف امروزى و تيروكمان و نيزه است. به اعتقاد مصنف صيد فقط با سلاح امكان‌پذير است; پس اگر حيوانى بواسطه سنگ، كلوخ و تكه فلزى كشته شود حلال نمى‌باشد. در اين بخش يك شرط ديگر وجود دارد كه مورد اختلاف است و آن پاره شدن بدن حيوان بواسطه سلاح است كه اين را مصنف نمى‌پذيرد و مى‌گويد مطلق جرح كفايت مى‌كند. البته شرايط ديگرى را براى اين نحو از شكار ذكر كرده كه عبارتاند از: ۱- سلاح براى صيد پرتاب شود. ۲- صيد بواسطه سلاح كشته شود نه چيز ديگر. ۳- لازم نيست سلاح مباح و مال خود صياد باشد اگر مال غيرمباح هم باشد صيد حلال است. ۴- حيوان بايد غير اهلى باشد. مسئله ديگرى كه مورد بحث قرار مى‌گيرد صيد حيوانى است كه خوردن گوشت او حرام مى‌باشد و فقط براى طهارت پوستش صيد مى‌شود. مصنف اين را جايز مى‌داند و به بررسى ادله آن مى‌پردازد. صيد ماهی موضوع فصل بعدى است كه نگارنده همراه با بيان شرايط و احكام آن، ادله فقهى آن را نيز ذكر مى‌كند و شرط حلال شدن گوشت ماهى را گرفتن آن از آب و يا زنده گرفتن آن بعد از خروج ماهى از آب مى‌داند. البته در صيد ماهى شرط نيست صياد مسلمان باشد و يا بسم الله بگويد. احكام و شرايط تذکیه ملخ همانند ماهى است كه بايد با دست، يا با تور گرفته شود و لازم نيست مسلمان آن را بگيرد و يا بسم الله بگويد. [۲]
دليل تحرير الوسيلة في الصيد و الذباحة، على اكبر سيفى مازندرانی، ج۱، ص ۳.
۳.۲ - كتاب الذباحهدر آغاز مسلمان بودن به عنوان يك شرط اساسى براى ذبح‌كننده مطرح و همراه مستندات فقهى آن ذكر مى‌شود و بر اين نكته تأكيد مى گردد كه لازم نيست شیعه و امامیه باشد و تفاوتى نمى‌كند كه مرد يا زن باشد، حلال‌زاده يا غير حلال‌زاده باشد، جنب يا طاهر باشد، حائض يا غير حائض باشد. پس از آن شرايط وسيله ذبح حيوان بيان مى‌شود كه در حال اختيار بايد آهن باشد و به غير آن نمى‌شود ذبح كرد; ولى در حال اضطرار اشكال ندارد. از شرايط ذبح، قطع رگ‌هاى چهارگانه است كه اگر يكى از آنها قطع نشود حيوان حرام مى‌شود. و اينكه از جلو گردن بريده شود نه از پشت گردن و خون داخل بدن حيوان بعد از ذبح در حد اعتدال بايد خارج شود و اگر داخل بدنش بماند نجس است. ذبح بايد رو به قبله صورت گيرد و در حال اختیار اگر پشت به قبله ذبح شود تذكيه صورت نمى‌گيرد. ولى اگر نداند و يا فراموش كند اشكال ندارد. [۳]
دليل تحرير الوسيلة في الصيد و الذباحة، على اكبر سيفى مازندرانی، ج۱، ص۱۲۷ .
۳.۳ - احكام و شرايط نحردر آغاز به بررسى دليل اختصاص نحر به شتر پرداخته شده; پس از آن شرايط نحر ذكر مى‌شود كه از جمله آنها آهن بودن وسيله نحر و لزوم تسميه و استقبال به قبله است. آداب ( مستحبات و مكروهات) ذبح و تذكيه، جنین و احكام آن، حيوانات قابل تذكيه و غير قابل تذكيه و حكم گوشتى كه نمى‌دانيم تذكيه شده يا نه، از فصول پايانى كتاب است. [۴]
دليل تحرير الوسيلة في الصيد و الذباحة، على اكبر سيفى مازندرانی، ج۱، ص۱۸۱ .
۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی |