دلایل تنزیه خدا (قرآن)دلایل تنزیه خدا با توجه به آیات قرآن عبارتند از: ۱ - ابداع در آفرینشآفرينش آسمانها و زمین، بدون الگو و سابقه، دليل منزّه بودن خدا از هرگونه عيب: ۱. «وقالوا اتَّخَذَ اللَّهُ ولَدًا سُبحنَهُ بَل لَهُ ما فِى السَّموتِ والارضِ كُلٌّ لَهُ قنِتون• بَديعُ السَّموتِ والارضِ واذا قَضى امرًا فَانَّما يَقولُ لَهُ كُن فَيَكون؛ و ( یهود و نصاری و مشرکان) گفتند: خداوند، فرزندی برای خود انتخاب کرده است! -منزه است او- بلکه آنچه در آسمانها و زمین است، از آن اوست؛ و همه در برابر او خاضعند! هستی بخش آسمانها و زمین اوست! و هنگامی که فرمان وجود چیزی را صادر کند، تنها می‌گوید: موجود باش! و آن، فوری موجود می‌شود.» ۲. «وجَعَلوا لِلَّهِ شُرَكاءَ الجِنَّ وخَلَقَهُم وخَرَقوا لَهُ بَنينَ وبَنتٍ بِغَيرِ عِلمٍ سُبحنَهُ وتَعلى عَمّا يَصِفون • بَديعُ السَّموتِ والارضِ انّى يَكونُ لَهُ ولَدٌ ولَم تَكُن لَهُ صحِبَةٌ وخَلَقَ كُلَّ شَى‌ءٍ وهُوَ بِكُلّ شَى‌ءٍ عَليم؛ آنان برای خدا همتایانی از جنّ قرار دادند، در حالی که خداوند همه آنها را آفریده است؛ و برای خدا، به دروغ و از روی جهل ، پسران و دخترانی ساختند؛ منزّه است خدا، و برتر است از آنچه توصیف می‌کنند! او پدید آورنده آسمانها و زمین است؛ چگونه ممکن است فرزندی داشته باشد؟! حال آنکه همسری نداشته، و همه چیز را آفریده؛ و او به همه چیز داناست.» ۲ - اقتداراز دلایل تنزیه خداوند، اقتدار است. ۲.۱ - اقتدار حکیمانهاقتدار حكيمانه خدا، از دلايل منزّه بودن او از هرگونه نقص: ۱. «سَبَّحَ لِلَّهِ ما فِى السَّموتِ والارضِ وهُوَ العَزيزُ الحَكيم؛آنچه در آسمانها و زمین است برای خدا تسبیح می‌گویند؛ و او عزیز و حکیم است.» ۲. «سَبَّحَ لِلَّهِ ما فِى السَّموتِ وما فِى الارضِ وهُوَ العَزيزُ الحَكيم؛آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، برای خدا تسبیح می‌گوید؛ و او عزیز و حکیم است!» ۳. «هُوَ اللَّهُ الخلِقُ البارِئُ المُصَوّرُ لَهُ الاسماءُ الحُسنى يُسَبّحُ لَهُ ما فِى‌السَّموتِ والارضِ وهُوَ العَزيزُ الحَكيم.او خداوندی است خالق، آفریننده‌ای بی‌سابقه، و صورتگری (بی‌نظیر)؛ برای او نامهای نیک است؛ آنچه در آسمانها و زمین است تسبیح او می‌گویند؛ و او عزیز و حکیم است!» ۴. «سَبَّحَ لِلَّهِ ما فِى السَّموتِ وما فِى الارضِ وهُوَ العَزيزُ الحَكيم؛آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است همه تسبیح خدا می‌گویند؛ و او شکست‌ناپذیر و حکیم است!» ۵. «يُسَبّحُ لِلَّهِ ما فِى السَّموتِ وما فِى الارضِ المَلِكِ القُدّوسِ العَزيزِ الحَكيم؛آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است همواره تسبیح خدا می‌گویند، خداوندی که مالک و حاکم است و از هر عیب و نقصی مبرا، و عزیز و حکیم است!» ۲.۲ - اقتدار مطلقاقتدار مطلق خدا، دلیل منزه بودن خدا : ۱. «لَو ارادَ اللَّهُ ان يَتَّخِذَ ولَدًا لَاصطَفى مِمّا يَخلُقُ ما يَشاءُ سُبحنَهُ هُوَ اللَّهُ الوحِدُ القَهّار؛ اگر (بفرض محال) خدا می‌خواست فرزندی انتخاب کند، از میان مخلوقاتش آنچه را می‌خواست برمیگزید؛ منزّه است (از اینکه فرزندی داشته باشد)! او خداوند یکتای پیروز است!» ۲. «هُوَ اللَّهُ الَّذى لا الهَ الّا هُوَ المَلِكُ القُدّوسُ السَّلمُ المُؤمِنُ المُهَيمِنُ العَزيزُ الجَبّارُ المُتَكَبّرُ سُبحنَ اللَّهِ عَمّا يُشرِكون؛و خدایی است که معبودی جز او نیست، حاکم و مالک اصلی اوست، از هر عیب منزّه است، به کسی یتم نمی‌کند، امنیّت بخش است، مراقب همه چیز است، قدرتمندی شکست‌ناپذیر که با اراده نافذ خود هر امری را اصلاح می‌کند، و شایسته عظمت است؛ خداوند منزّه است از آنچه شریک برای او قرارمی‌دهند!» ۳. «يُسَبّحُ لِلَّهِ ما فِى السَّموتِ وما فِى الارضِ لَهُ المُلكُ ولَهُ الحَمدُ وهُوَ عَلى كُلّ شَى‌ءٍ قَدير؛آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است برای خدا تسبیح می‌گویند؛ مالکیت و حکومت از آن اوست و ستایش از آن او؛ و او بر همه چیز تواناست!» ۳ - حاکمیت بر هستیحاکمیت خدا بر هستی، مستلزم راه نداشتن کمترین نقص در ذات مقدس خدا : ۱. «وقالوا اتَّخَذَ اللَّهُ ولَدًا سُبحنَهُ بَل لَهُ ما فِى السَّموتِ والارضِ كُلٌّ لَهُ قنِتون؛و (یهود و نصاری و مشرکان) گفتند: «خداوند، فرزندی برای خود انتخاب کرده است»! -منزه است او- بلکه آنچه در آسمانها و زمین است، از آن اوست؛ و همه در برابر او خاضع هستند!» ۲. «ياهلَ الكِتبِ لا تَغلوا فى دينِكُم ولا تَقولوا عَلَى اللَّهِ الَّا الحَقَّ انَّمَا المَسيحُ عيسَى ابنُ مَريَمَ رَسولُ اللَّهِ وكَلِمَتُهُ القها الى مَريَمَ ورُوحٌ مِنهُ فَامِنوا بِاللَّهِ ورُسُلِهِ ولا تَقولوا ثَلثَةٌ انتَهوا خَيرًا لَكُم انَّمَا اللَّهُ الهٌ وحِدٌ سُبحنَهُ ان يَكونَ لَهُ ولَدٌ لَهُ ما فِى السَّموتِ وما فِى الارضِ‌وكَفى بِاللَّهِ وكيلا؛ ای اهل کتاب ! در دین خود، غلوّ (و زیاده روی) نکنید! و در باره خدا، غیر از حق نگویید! مسیح عیسی بن مریم فقط فرستاده خدا، و کلمه (و مخلوق) اوست، که او را به مریم القا نمود؛ و روحی (شایسته) از طرف او بود. بنابر این، به خدا و پیامبران او، ایمان بیاورید! و نگویید: (خداوند) سه‌گانه است! (از این سخن) خودداری کنید که برای شما بهتر است! خدا، تنها معبود یگانه است؛ او منزه است که فرزندی داشته باشد؛ (بلکه) از آن اوست آنچه در آسمانها و در زمین است؛ و برای تدبیر و سرپرستی آنها، خداوند کافی است.» ۳. «قالوا اتَّخَذَ اللَّهُ ولَدًا سُبحنَهُ هُوَ الغَنِىُّ لَهُ ما فِى‌السَّموتِ وما فِى الارضِ ان عِندَكُم مِن سُلطنٍ بِهذا اتَقولونَ عَلَى اللَّهِ ما لاتَعلَمون؛گفتند: خداوند فرزندی برای خود انتخاب کرده است! (از هر عیب و نقص و احتیاجی) منزه است! او بی‌نیاز است! از آن اوست آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است! شما هیچ‌گونه دلیلی بر این ادعا ندارید! آیا به خدا نسبتی می‌دهید که نمی‌دانید؟!» ۴. «فَتَعلَى اللَّهُ المَلِكُ الحَقُّ لا الهَ الّا هُوَ رَبُّ العَرشِ الكَريم؛پس برتر است خداوندی که فرمانروای حقّ است (از اینکه شما را بی‌هدف آفریده باشد)! معبودی جز او نیست؛ و او پروردگار عرش کریم است!» ۵. «الَّذى لَهُ مُلكُ السَّموتِ والارضِ ولَم يَتَّخِذ وَلَدًا ولَم يَكُن لَهُ شَريكٌ فِى المُلكِ وخَلَقَ كُلَّ شَى‌ءٍ فَقَدَّرَهُ تَقديرا؛خداوندی که حکومت آسمانها و زمین از آن اوست، و فرزندی برای خود انتخاب نکرد، و همتایی در حکومت و مالکیّت ندارد، و همه چیز را آفرید، و به دقّت اندازه‌گیری نمود!» ۶. «فَسُبحنَ الَّذى بِيَدِهِ مَلَكوتُ كُلّ شَى‌ءٍ والَيهِ تُرجَعون؛پس منزّه است خداوندی که مالکیّت و حاکمیّت همه چیز در دست اوست؛ و شما را به سوی او بازمی‌گردانند!» ۷. «وما قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدرِهِ والارضُ جَميعًا قَبضَتُهُ يَومَ القِيمَةِ والسَّموتُ مَطويتٌ بِيَمينِهِ سُبحنَهُ وتَعلى عَمّا يُشرِكون؛آنها خدا را آن گونه که شایسته است نشناختند، در حالی که تمام زمین در روز قیامت در قبضه اوست و آسمانها پیچیده در دست او؛ خداوند منزّه و بلندمقام است از شریکیهایی که برای او می‌پندارند.» ۸. «يُسَبّحُ لِلَّهِ ما فِى السَّموتِ وما فِى الارضِ لَهُ المُلكُ ولَهُ الحَمدُ وهُوَ عَلى كُلّ شَى‌ءٍ قَدير؛آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است برای خدا تسبیح می‌گویند؛ مالکیت و حکومت از آن اوست و ستایش از آن او؛ و او بر همه چیز تواناست!» ۴ - خالقیتخالقبت از دلایل تنزیه خداوند است. ۴.۱ - آفریبنش انسانآفرینش انسان و تدبیر امور وی در تمام مراحل از ناحیه خدا، دلیل منزه بودن او از داشتن هرگونه شریک : «اللَّهُ الَّذى خَلَقَكُم ثُمَّ رَزَقَكُم ثُمَّ يُميتُكُم ثُمَّ يُحييكُم هَل مِن شُرَكاكُم مَن يَفعَلُ مِن ذلِكُم مِن شَى‌ءٍ سُبحنَهُ وتَعلى عَمّا يُشرِكون؛خداوند همان کسی است که شما را آفرید، سپس روزی داد، بعد می‌میراند، سپس زنده می‌کند؛ آیا هیچ یک از همتایانی که برای خدا قرار داده‌اید چیزی از این کارها را می‌توانند انجام دهند؟! او منزّه و برتر است از آنچه همتای او قرار می‌دهند.» ۴.۲ - آفرینش موجوداتآفرینش موجودات و تدبیر امور آنها از سوی خدا، دلیل تنزیه او از داشتن شریک : «الَّذى لَهُ مُلكُ السَّموتِ والارضِ ولَم يَتَّخِذ وَلَدًا ولَم يَكُن لَهُ شَريكٌ فِى المُلكِ وخَلَقَ كُلَّ شَى‌ءٍ فَقَدَّرَهُ تَقديرا؛خداوندی که حکومت آسمانها و زمین از آن اوست، و فرزندی برای خود انتخاب نکرد، و همتایی در حکومت و مالکیّت ندارد، و همه چیز را آفرید، و به دقّت اندازه‌گیری نمود!» ۵ - نظام هماهنگ آفرینشنظام هماهنگ آفرینش، یکی دیگر از دلایل تنزیه خدا از شرک : «مَا اتَّخَذَ اللَّهُ مِن ولَدٍ وما كانَ مَعَهُ مِن الهٍ اذًا لَذَهَبَ كُلُّ الهٍ بِما خَلَقَ ولَعَلا بَعضُهُم عَلى بَعضٍ سُبحنَ اللَّهِ عَمّا يَصِفون؛خدا هرگز فرزندی برای خود انتخاب نکرده؛ و معبود دیگری با او نیست؛ که اگر چنین می‌شد، هر یک از خدایان مخلوقات خود را تدبیر و اداره می‌کردند و بعضی بر بعضی دیگر برتری می‌جستند (و جهان هستی به تباهی کشیده می‌شد)؛ منزّه است خدا از آنچه آنان توصیف می‌کنند!» ۶ - ربوبیت خداربوبیت خدا، دلیل منزه بودن او از هرگونه کاستی : ۱. «لَو كانَ فيهِما ءالِهَةٌ الَّا اللَّهُ لَفَسَدَتا فَسُبحنَ اللَّهِ رَبّ العَرشِ عَمّا يَصِفون؛ اگر در آسمان و زمین، جز «اللّه» خدایان دیگری بود، فاسد می‌شدند (و نظام جهان به هم می‌خورد)! منزه است خداوند پروردگار عرش، از توصیفی که آنها می‌کنند!» ۲. «فَلَمّا جاءَها نودِىَ ان بورِكَ مَن فِى النّارِ ومَن حَولَها وسُبحنَ اللَّهِ رَبّ العلَمين؛هنگامی که نزد آتش آمد، ندایی برخاست که: مبارک باد آن کس که در آتش است و کسی که در اطراف آن است (فرشتگان و موسی ) و منزّه است خداوندی که پروردگار جهانیان است!» ۳. «سُبحنَ رَبّكَ رَبّ العِزَّةِ عَمّا يَصِفون؛منزّه است پروردگار تو، پروردگار صاحب قدرت، از آنچه آنان توصيف مى‌كنند.» ۴. «قُل ان كانَ لِلرَّحمنِ ولَدٌ فَانَا اوَّلُ العبِدين• سُبحنَ رَبّ السَّموتِ والارضِ رَبّ العَرشِ عَمّا يَصِفون؛بگو: اگر برای خداوند فرزندی بود، من نخستین پرستنده او بودم! منزه است پروردگار آسمانها و زمین، پروردگار عرش ، از توصیفی که آنها می‌کنند!» ۷ - علم خدااحاطه علمی خدا بر سراسر هستی، دلیل مبرا دانستن او از شرک : «علِمِ الغَيبِ والشَّهدَةِ فَتَعلى عَمّا يُشرِكون؛او دانای نهان و آشکار است؛ پس برتر است از آنچه برای او همتا قرار می‌دهند!» ۸ - پانویس
۹ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۹، ص۴۷، برگرفته از مقاله «دلایل تنزیه خدا» |