خمس رسائل (کتاب)« خمس رسائل» شامل ۵ مقاله در موضوعات گوناگون سياسى، فقهى و كلامى است كه توسط آيت الله عبد الله جوادی آملی به زبان عربی نوشته شده است. در پايان كتاب فهرست مطالب آمده و در پاورقى صفحات، آدرس آيات، روايات و مدارك مورد استناد در متن، آورده شده است. ۱ - درباره مؤلفايشان در سال ۱۳۱۲ هجرى شمسى در شهر آمل در خانوادهاى روحانى ديده به جهان گشود. پدرش از علما و وعاظ شهر آمل بود. بعد از پايان دروس دوره ابتدايى به حوزه علميه آمل پيوست و در آنجا به مدت پنج سال از محضر اساتيد بارز كه بعضى از آنها از شاگردان مرحوم آخوند خراسانی بودند بهره برد و مرحله متوسطه از مقدمات فقه و اصول و حدیث را به پايان رساند. در شهريور سال ۱۳۲۹ شمسى با هجرت به تهران شهر آمل را ترك نمود و به نزد آیة اللّه شیخ محمد تقی آملی رفت. سپس به مدرسه مروی منتقل شد و در آنجا مرحله عالى دروس حوزه و نيز معقول را تا سال ۱۳۳۴ شمسى نزد آیة اللّه شعرانی و آیة اللّه الهی قمشهای و خارج فقه و اصول را نزد آية اللّه شيخ محمد تقى آملى فرا گرفت. در سال ۱۳۳۴ به حوزه علمیه قم هجرت كرد و مدتى در محضر درس آیة اللّه العظمی بروجردی و حدود سيزده سال در درس فقه آية اللّه سید محمد محقق داماد حاضر شد. همچنين يك دوره از اصول فقه كه مدت هفت سال بطول انجاميد را نزد حضر ت امام خمینی گذراند. و نيز در محضر علامه سید محمد حسین طباطبایی به مدت ۲۵ سال اسفار ، الهیات شفا ، منطق شفا ، خارج حکمت متعالیه ، عرفان اسلامی و معارف موضوعى در حديث و تفسیر قرآن را در جلسات خاص به اكمال رساند. - تفسیر موضوعی قرآن مجید - كتاب الخمس- شریعت در آیینه معرفت - تحریر تمهید القواعد - كتاب الصلاة- عرفان حج - کرامت در قرآن - اخلاق کارگزاران در حکومت اسلامی - پیرامون وحی و رهبری - اسرار عبادات - ولایت فقیه - رحیق مختوم - سیره پیامبران در قرآن از تأليفات ایشان می باشد. ۲ - ساختار نگارنده مطالب هر مقاله را در بخشهاى كلى با عنوان رساله اول در ۹ بخش، رساله دوم در ۶ فصل و يك خاتمه، رساله سوم در ۱۰ فصل و رساله چهارم در يك مقدمه و ۱۰ فصل و رساله پنجم در ۴ فصل و يك خاتمه ارائه كرده است. در هر رساله پس از ذكر مباحث مقدماتى چون تعريف موضوع و ضرورت بحث، به بيان آيات و روايات متناسب با هر موضوع پرداخته شده و از نظر تحليل محتوا مورد بررسى قرار گرفته و در پايان، به نتيجهگيرى پرداخته شده است. [۱]
خمس رسائل، عبد الله جوادى آملى، ج۱، ص۴ .
۳ - گزارش محتوا رساله اول با عنوان: حول العناصر الرئيسه للسياسه الإسلاميه، اختصاص دارد به بيان عناصر اساسى در سیاست اسلامى كه پس از تعريف سياست، عناصر اصلى سياست دينى را به مادى، صورى، فاعلى، و غائى تقسيم كرده و با طرح مباحثى چون: سياست دينى و نفى سلطه غير بر انسان ، امامت امام عادل در سياست اسلامى، سياست اسلامى و استقلال ، آزادى، توکل بر خدا، ایمان و وحدت مسلمانان و... پى گرفته است. [۲]
خمس رسائل، عبد الله جوادى آملى، ج۱، ص۵ .
در رساله دوم با عنوان: نظام القضاء فى الإسلام، پس از بيان ضرورت قضاوت در جامعه بشرى، ملاك قضاوت، وظيفه قاضى و وظيفه طرفين دعوا; به خصوصيات و وظايف شاهد محكمه پرداخته، سپس به چگونگى قضاوت در بين ديگر اديان- اهل کتاب - اشاره شده است. [۳]
خمس رسائل، عبد الله جوادى آملى، ج۱، ص۷۰ .
رساله سوم: القصاص فى القرآن، با موضوع قصاص در قرآن به تفسير قتل عمدى پرداخته، آثار اجتماعى قتل عمد و نهى شرع از قتل و حرمت شديد آن، وجوب توبه و کفاره و عقاب اخروى براى قتل عمد را بيان كرده، سپس وارد مبحث اصلى يعنى قصاص شده، تشريع و اعتبار همگونى در قصاص و صاحبان يد در آن و سرانجام عدم تفاوت بين مرد و زن در قصاص را ذكر و در پايان عفو در قصاص را به بوته بحث نشانده است. [۴]
خمس رسائل، عبد الله جوادى آملى، ج۱، ص۹۸ .
رساله چهارم با عنوان: وجيزه حول أسرار الحج، درباره اسرار حج است. در مقدمهاى همه عبادات را حاوى اسرار دانسته سپس عبادت را غايت احتياج خلق و نه خالق معرفى كرده و در ادامه به بيان فضايل كعبه و سنن حج طى ۱۰ مورد پرداخته است. [۵]
خمس رسائل، عبد الله جوادى آملى، ج۱، ص ۱۱۶.
نگارنده در تكميل مباحث خود به تأسيس دو اصل شامل; اهميت و انحصارى بودن دين، در اسلام و دائمى بودن آن و ديگرى اينكه حج موجب تجلى اسلام و دوام آن خواهد بود پرداخته و براى اينكه ثابت كند اصول اعتقادى اسلام در حج متبلور و جلوهگر است به جهت در حج كه مرتبط با اصول دين است مىپردازد. در رساله پنجم با عنوان موقف ابن سینا تجاه النبوه به نظريه ابن سينا در باب نبوت و معنى نبوت و اقسام آن پرداخته، به اثبات نبوت عامه و ضرورت آن اشاره و خصائص نبوت و لوازم آن را شامل وحى، اعجاز، عصمت و انذار ذكر مى كند. در پايان بحث خلاصه نظريه ابن سينا درباره لزوم وحى، ضرورت نبوت و خصائص آن آمده است. [۶]
خمس رسائل، عبد الله جوادى آملى، ج۱، ص۲۰۲ .
۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی |