حکم احسان (قرآن)احکام احسان که در آیات قرآن بیان شده‌اند عبارتند از: ۱ - حکم احسان در برابر احسانلزوم احسان، در برابر احسان: «هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلَّا الْإِحْسانُ؛ آیا جزای نیکی جز نیکی است؟!» ۲ - حکم احسان به دیگراناستحباب احسان و نیکی به ديگران: ۱. «... وَ سَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ؛ ... و به نیکوکاران پاداش بیشتری خواهیم داد.» ۲. «... وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ؛ ... و نیکی کنید! که خداوند، نیکوکاران را دوست می‌دارد.» نیز: ۳ - حکم احسان به دوستلزوم احسان به دوست و همنشين: «... وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً ... وَ الصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ ...؛ "و به پدر و مادر، نیکی کنید... همچنین به دوست و همنشین....» ۴ - حکم احسان به زندانیاحسان به زندانی، امرى پسنديده: وَ دَخَلَ مَعَهُ السِّجْنَ فَتَيانِ قالَ أَحَدُهُما إِنِّي أَرانِي أَعْصِرُ خَمْراً وَ قالَ الْآخَرُ إِنِّي أَرانِي أَحْمِلُ فَوْقَ رَأْسِي خُبْزاً تَأْكُلُ الطَّيْرُ مِنْهُ نَبِّئْنا بِتَأْوِيلِهِ إِنَّا نَراكَ مِنَ الْمُحْسِنِينَ قالَ لا يَأْتِيكُما طَعامٌ تُرْزَقانِهِ إِلَّا نَبَّأْتُكُما بِتَأْوِيلِهِ قَبْلَ أَنْ يَأْتِيَكُما ...؛ و دو جوان، همراه او وارد زندان شدند یکی از آن دو گفت: من در خواب دیدم که (انگور برای) شراب می‌فشارم! و دیگری گفت: من در خواب دیدم که نان بر سرم حمل می‌کنم و پرندگان از آن می‌خورند ما را از تعبیر این خواب آگاه کن که تو را از نیکوکاران می‌بینیم. (یوسف) گفت: پیش از آنکه جیره غذایی شما فرا رسد، شما را از تعبیر خوابتان آگاه خواهم ساخت....» ۵ - حکم احسان به مطلقهلزوم احسان به همسر مطلقه: «الطَّلاقُ مَرَّتانِ فَإِمْساكٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِيحٌ بِإِحْسانٍ ...؛طلاق، (طلاقی که رجوع و بازگشت دارد،) دو مرتبه است (و در هر مرتبه،) باید به طور شایسته همسر خود را نگاهداری کند (و آشتی نماید)، یا با نیکی او را رها سازد (و از او جدا شود)....» ۶ - حکم احسان به نیازمندانلزوم احسان و نيكى به نیازمندان [۵۶]
برای توضیح بیشتر به حکم انفاق (قرآن) رجوع کنید.
:۱. «وَ إِذْ أَخَذْنا مِيثاقَ بَنِي إِسْرائِيلَ ... وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً ... وَ الْمَساكِينِ ...؛و (به یاد آورید) زمانی را که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که... به پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و بینوایان نیکی کنید....» ۲. «وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً وَ بِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ ...؛و خدا را بپرستید! و هیچ چیز را همتای او قرار ندهید! و به پدر و مادر، نیکی کنید همچنین به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان ....» ۷ - حکم احسان به والدینوجوب احسان و رعايت ادب و ملاطفت با پدر و مادر [۶۰]
برای توضیح بیشتر به مقالات حکم احترام (قرآن)، حکم احترام والدین و حکم اذیّت (قرآن)، حکم اذیّت والدین و حکم اطاعت (قرآن)، حکم اطاعت از پدر رجوع شود.
:۱. «وَ إِذْ أَخَذْنا مِيثاقَ بَنِي إِسْرائِيلَ لا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً ...؛و (به یاد آورید) زمانی را که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خداوند یگانه را پرستش نکنید و به پدر و مادر نیکی کنید....» ۲. «وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً ... إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ مَنْ كانَ مُخْتالًا فَخُوراً؛و خدا را بپرستید! و هیچ چیز را همتای او قرار ندهید! و به پدر و مادر، نیکی کنید... زیرا خداوند، کسی را که متکبر و فخر فروش است، (و از ادای حقوق دیگران سرباز می‌زند،) دوست نمی‌دارد.» ۳. «وَ قَضى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ كِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلًا كَرِيماً؛ و پروردگارت فرمان داده: جز او را نپرستید! و به پدر و مادر نیکی کنید! هر گاه یکی از آن دو، یا هر دوی آنها، نزد تو به سن پیری رسند، کمترین اهانتی به آنها روا مدار! و بر آنها فریاد مزن! و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنها بگو!» ۴. «وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ حُسْناً ...؛ما به انسان توصیه کردیم که به پدر و مادرش نیکی کند....» ۵. «وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ ... وَ صاحِبْهُما فِي الدُّنْيا مَعْرُوفاً ...؛"و ما به انسان درباره پدر و مادرش سفارش کردیم... با آن دو، در دنیا به طرز شایسته‌ای رفتار کن....» ۷.۱ - حکم احسان به والدین مشرکوجوب احسان و رعايت ادب و ملاطفت با پدر و مادر، حتّى در صورت مشرک بودن آنان: «وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ ... وَ إِنْ جاهَداكَ عَلى أَنْ تُشْرِكَ بِي ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِي الدُّنْيا مَعْرُوفاً ...؛ و ما به انسان درباره پدر و مادرش سفارش کردیم... و هر گاه آن دو، تلاش کنند که تو چیزی را همتای من قرار دهی، که از آن آگاهی نداری (بلکه می‌دانی باطل است)، از ایشان اطاعت مکن، ولی با آن دو، در دنیا به طرز شایسته‌ای رفتار کن....» ۷.۲ - حکم احسان به والدین سالخوردهوجوب احسان و خوش‌رفتارى با پدر و مادر، هنگام پیری آنان: «وَ قَضى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ كِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلًا كَرِيماً وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ ...؛و پروردگارت فرمان داده: جز او را نپرستید! و به پدر و مادر نیکی کنید! هر گاه یکی از آن دو، یا هر دوی آنها، نزد تو به سن پیری رسند، کمترین اهانتی به آنها روا مدار! و بر آنها فریاد مزن! و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنها بگو! و بالهای تواضع خویش را از محبت و لطف، در برابر آنان فرود آر!....» ۸ - حکم احسان به همسایهلزوم احسان به همسايه‌هاى دور و نزدیک: «... وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً ... وَ الْجارِ ذِي الْقُرْبى وَ الْجارِ الْجُنُبِ ...؛ و به پدر و مادر، نیکی کنید ... همچنین به همسایه نزدیک، و همسایه دور....» ۹ - پانویس۱۰ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۱، ص۹۲، برگرفته از مقاله «حکم احسان». |