جنگ (به ضم جیم)جنگ به ضّم جیم، در اصل کلمه‌ی چینی است و به معنای کشتی‌های بادبان‌دار است. ۱ - جُنگ۱.۱ - معنای لغویجنگ به ضّم جیم، در اصل کلمه‌ی چینی است و به معنای کشتی‌های بادبان‌دار است. این کلمه در زبان چینی امروزی Junga تلفظ می‌شود و همان‌طور که به زبان فارسی وارد شده، به زبان‌های اروپایی نیز رفته و از جمله در انگلیسی به صورت Junk و به معنی قایق و زورق استعمال شده است، در صورتی که در زبان فارسی، معنی اصلی خود را از دست داده و جای‌گزین معنای مجازی خود و معادل سفینه و از مترادفات آن شده است، یعنی دفتری که در آن پراکنده‌هایی از نظم و نثر گرد‌آورند. [۱]
جنگِ مادر (مقدمه)، موسوی گرمارودی، علی؛ تهران، فروغ، چاپ اول، ۱۳۶۴، ص ۴ مقدمه.
۱.۲ - معنای اصطلاحیجُنگ در اصطلاح مجموعه‌ای از مطالب، به ویژه اشعاری است که با سلیقه و همت یک یا چند نفر گردآوری شده باشد. [۲]
مرجع‌شناسی و روش تحقیق در ادبیات، ستوده، غلامرضا؛ تهران، سمت، چاپ سوم، ۱۳۷۳، ص۹۹.
علاوه بر جنگ بر چنین مجموعه‌هایی اسامی دیگری چون بیاض، کشکول، مرقع، خرقه، نیز گفته‌اند. البته بیاض دفتری را گویند که از طول باز شود. [۳]
مرجع‌شناسی و روش تحقیق در ادبیات، ستوده، غلامرضا؛ تهران، سمت، چاپ سوم، ۱۳۷۳، ص۱۴۸.
۲ - مراد از تألیفات تفننیادبای قدیم در کنار تصنیف‌های اصلی خود، تألیفاتی تفنّنی نیز داشتند؛ بدین معنی که در ضمن مطالعات خود در طول سالیان نکته‌های برجسته، نادر و شیرین را از میان کتاب‌ها یا از افواه الرجال یادداشت میکردند و سپس نظمی یا نظم‌گونه‌ای بدان‌ها می‌دادند و آن را به تناسب موضوع، یا به تداول و اصطلاح زمان بیاض، سفینه، جُنگ، کشکول، دستور، خرقه، منشآت، گلچین و زنبیل می‌نامیدند و اگر آراسته به تصویر و تذهیب نیز می‌بود، آن را مرقع می‌گفتند. [۴]
جنگِ مادر (مقدمه)، موسوی گرمارودی، علی؛ تهران، فروغ، چاپ اول، ۱۳۶۴، ص ۴ مقدمه.
۳ - تفاوت بیاض با جنگدر بیاض‌ها اشعار را به صورت چلیپا و کج می‌نگاشته‌اند و نیز آن را جدول‌کشی میکردند؛ درحالی که در جُنگ‌ها مطالب و اشعار را به‌طور معمول می‌نوشتند و نیز در قدیم برخی از جُنگ‌ها اسم ویژه‌ای نیز داشتند؛ مثل «ثمرة‌الحیات» که از جنگ‌های بسیار معروف عصر صفوی است. [۵]
جنگِ مادر (مقدمه)، موسوی گرمارودی، علی؛ به نقل از فرمایشات ایرج افشار، تهران، فروغ، چاپ اول، ۱۳۶۴، ص ۵ مقدمه.
۴ - قدیمی‌ترین بیاضقدیمیترین بیاض چاپ شده «بیاض تاج‌الدین احمد وزیر» نام دارد، این بیاض که در عصر حافظ و در سال ۷۸۲ ه.ق جمع‌آوری شده است، حاوی هشتاد دست‌نبشته، از بزرگان و ادبا و دانشمندان آن زمان و اشعار و مطالب بسیار خواندنی آنان به خط خودشان است. [۶]
جنگِ مادر (مقدمه)، موسوی گرمارودی، علی؛ تهران، فروغ، چاپ اول، ۱۳۶۴، ص ۱۳ مقدمه.
۵ - کهن‌ترین جنگاما کهن‌ترین جنگ یا مجموعه‌ی شعر و داستان که مرقع نیز بوده است، متعلق به قرن ششم است. مرقع «سلطان رکن‌الدین ابوطالب طغرل پسر ارسلان سلجوقی» (۵۹۰-۵۷۱ ه.ق) که در سال ۵۸۰ ه.ق ابوالفضل احمد راوندی و جمال نقاش اصفهانی برای طغرل ساخته‌اند و در آن پیکره‌های سرایندگان مجلس و تصویر داستان آمده بوده است. [۷]
فرخنده پیام (یادگارنامه‌ی غلامحسین یوسفی)، دانش‌پژوه، محمدتقی؛مشهد، دانشگاه فردوسی، شماره‌ی ۷۴، ص ۱۵۹-۱۶۰.
البته این اثر اکنون در دست نیست و استاد محمدتقی دانش‌پژوه به نقل از مقدمه‌ی راحةالصدور راوندی آورده است.از دیگر آثار به جا مانده در این رابطه کتاب «انیس العشاق» از «شرف‌الدین رامی» (قرن هشتم) است. [۸]
گلزار ادب، مکّی، حسین؛ تهران، علمی، چاپ سوم، ۱۳۴۱، ص ۷ مقدمه.
۶ - جُنگ در دوران معاصردر دوره‌ی معاصر به ویژه پس از سال‌های ۱۳۲۰ش گرایش بیشتری به انتشار جُنگ‌های ادبی دیده شده است که غالبا علاوه بر شعر مطالبی چون داستان، نمایش‌نامه، نقد ادبی - اعم از ایرانی و خارجی - را هم دربر می‌گیرد. نام جُنگ در ادبیات معاصر برای نخستین بار در جُنگی که گروهی از روشن‌فکران در سال ۱۳۳۵ش منتشر کردند، دیده شده است که "جُنگ هنر و ادب امروز" نام داشت و به نام سردبیر آن به «جُنگ حسین رازی» شهرت یافت. از جمله مهم‌ترین جُنگ‌های آن زمان، "جُنگ آرش"، "جُنگ طرفه" و "جُنگ اصفهان" نام دارد. از مهم‌ترین جُنگ‌ها و برگزیده‌های شعر در دوره‌ی معاصر نیز "دریای گوهر" از حمیدی شیرازی و «شعر نو از آغاز تا امروز» از محمد حقوقی است. [۹]
دانش‌نامه‌ی ادب فارسی، انوشه، حسن؛ ج۲، تهران، سازمان چاپ و انتشارات، ۱۳۷۶، ص ۴۷۱.
۷ - پانویس
۸ - منبعپژوهشکده باقرالعلوم. |