تنیسیتِنّیسی، شهرت تعدادی از محدّثان و راویان اهل سنّت منسوب به تنّیسِ مصر می‌باشد. فهرست مندرجات۱.۱ - اساتید ۱.۲ - شاگردان ۱.۳ - وثاقت ابوزکریا ۱.۴ - نحوه نقل حدیث ۱.۵ - تاریخ وفات ۲ - ابوحفص عَمْرو بن ابی سلمه ۲.۱ - اساتید ۲.۲ - اعتبار روایات عَمْرو ۲.۳ - وثاقت ۲.۴ - روایت نقل شده توسط عَمْرو ۲.۵ - مستندات عَمْرو در نقل روایت ۲.۶ - تاریخ وفات ۳ - عبداللّه بن یوسف کِلاعی ۳.۱ - اساتید ۳.۲ - شاگردان ۳.۳ - وثاقت ۳.۴ - تاریخ وفات ۴ - ابوعبداللّه بشر بن بکر تنّیسی بَجَلی ۴.۱ - اساتید ۴.۲ - شاگردان ۴.۳ - وثاقت ۴.۴ - تاریخ وفات ۵ - ابومحمدبکر بن احمد تنّیسی ۵.۱ - شاگردان ۵.۲ - تاریخ وفات ۶ - ابوبکرمحمد بن علی معروف به نقاش ۶.۱ - اساتید ۶.۲ - شاگردان ۶.۳ - تاریخ وفات ۷ - فهرست منابع ۸ - پانویس ۹ - منبع ۱ - ابوزکریاابوزکریا یحیی بن حسّان مصری (یا بصری) از محدّثان قرن دوم بودند، نام پدر وی در برخی منابع ابی حسان آمده است. وی در ۱۴۴ در دمشق به دنیا آمد، بعد‌ها به مصر رفت و به سبب اقامت در ناحیه تنّیس به تنّیسی مشهور شد. [۱]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۵۴، بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹.
[۲]
ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۱، ص۲۲۶، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۴.
[۳]
یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۸، ص۲۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۰ـ۱۴۱۳/ ۱۹۷۹ـ۱۹۹۲.
برخی اصل وی را از بصره دانسته‌اند. [۴]
ابن حجر عسقلانی، تقریب التهذیب، ج۱، ص۵۱۹، بیروت ۱۴۱۶/ ۱۹۹۶.
[۵]
یحیی بن شرف نووی، تهذیب الاسماء و اللغات، جزء۲، ص۱۵۱، مصر: ادارة الطباعة المنیریة، چاپ افست تهران.
۱.۱ - اساتیدتنّیسی از محدّثان و راویانی چون لیث بن سعد، مالک بن انس، معاویة بن سلام و سلیمان بن بلال حدیث شنیده است. ۱.۲ - شاگردانمحدّثان بسیاری از شام و مصر، از جمله امام شافعی، محمد بن وزیر دمشقی، دُحَیم و جعفر بن مسافر تنّیسی، از وی حدیث نقل کرده‌اند. ۱.۳ - وثاقت ابوزکریاامام شافعی و دیگر عالمان حدیث اهل سنّت، از جمله نَسائی، احمد بن حنبل و عبدالرحمان بن احمد بن یونس، معروف به ابن یونس (متوفی ۳۴۷) (مؤلف کتاب تاریخ علمای مصر)، وثاقت و جلالت وی را ستوده‌اند. بخاری و مسلم نیز روایات وی را آورده‌اند. [۶]
ابن حبّان، کتاب الثقات، ج۹، ص۲۵۲، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳.
[۷]
یحیی بن شرف نووی، تهذیب الاسماء و اللغات، جزء ۲، ص۱۵۱ـ۱۵۲، مصر: ادارة الطباعة المنیریة، چاپ افست تهران.
[۸]
یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۸، ص۲۴ـ ۲۵، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۰ـ۱۴۱۳/ ۱۹۷۹ـ۱۹۹۲.
[۹]
ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التّهذیب، ج۹، ص۲۱۶ـ ۲۱۷، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
۱.۴ - نحوه نقل حدیثبه گفته برخی محدّثان، وی احادیث را به صورت کتاب‌هایی گرد آورده بوده و از آن‌ها حدیث نقل می‌کرده است، [۱۰]
یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۸، ص۲۵، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۰ـ۱۴۱۳/ ۱۹۷۹ـ۱۹۹۲.
ولی در منابع، نام کتاب‌ها و آثار وی نیامده است. [۱۱]
زرکلی، الاعلام، ج۸، ص۱۴۰.
[۱۲]
کحاله، معجم المؤلفین، ج۱۳، ص۱۹۰.
۱.۵ - تاریخ وفاتوفات وی را، به اختلاف، از ۲۰۴ تا ۲۰۸ در مصر دانسته‌اند. [۱۳]
ابن حبّان، کتاب الثقات، ج۹، ص۲۵۲، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳.
[۱۴]
یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۸، ص۲۵، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۰ـ۱۴۱۳/ ۱۹۷۹ـ۱۹۹۲.
[۱۵]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۰، ص۱۲۹، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ ۱۹۸۹.
۲ - ابوحفص عَمْرو بن ابی سلمهبنا بر نوشته ابن یونس، وی از اهالی دمشق بود، به مصر رفت و در تنّیس اقامت گزید. از احفاد وی تا زمان ابن یونس عده‌ای در تنّیس اقامت داشته‌اند. ۱.۱ - اساتیداو از اوزاعی، حفص بن غَیلان، مالک بن انس، لیث بن سعد و دیگران سماع حدیث کرده است. [۱۶]
ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۴۶، ص۶۰ـ۶۱، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۰.
۲.۲ - اعتبار روایات عَمْروبه گفته حُمَید بن زنجویه، احمد بن حنبل احادیثی را که تنّیسی روایت کرده، معتبر می‌دانسته است. [۱۷]
ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۴۶، ص۶۷، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۰.
[۱۸]
سمعانی، الانساب، ج۳، ص۹۶.
[۱۹]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۰، ص۲۱۳، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ ۱۹۸۹.
۲.۳ - وثاقتوی از جمله راویان احادیث در صحاح ستّه است. با این حال، رجال شناسانی چون یحیی بن معین [۲۰]
ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۴۶، ص۶۸، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۰.
[۲۱]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۰، ص۲۱۴، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ ۱۹۸۹.
و ابوحاتم رازی و عُقَیلی وی را جرح کرده‌اند. [۲۲]
یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۲۲، ص۵۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۰ـ۱۴۱۳/ ۱۹۷۹ـ۱۹۹۲.
امام شافعی نیز گاهی از وی به صراحت و گاهی، با حذف نام و تعبیر «الثقه» حدیث نقل کرده است. [۲۳]
ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۴۶، ص۶۱، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۰.
۲.۴ - روایت نقل شده توسط عَمْروتنّیسی کتاب المُوَطّأ مالک بن انس و برخی از احادیث و مطالب دیگری از اوزاعی را روایت کرده است. [۲۴]
یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۸، ص۲۵، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۰ـ۱۴۱۳/ ۱۹۷۹ـ۱۹۹۲.
۲.۵ - مستندات عَمْرو در نقل روایتوی در بیش‌تر آرای خود به اقوال مالک استناد می‌جسته و در این کار به مجموعه مدوّنی از سؤالات خود از مالک ارجاع می‌داده است. [۲۵]
ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۴۶، ص۶۷، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۰.
۱.۵ - تاریخ وفاتدر الانساب به سبب افتادگی در متن چاپی یا نسخه خطی، شرح حال وی با زندگی محدّثی معاصر با سمعانی در آمیخته، زیرا به حوادثی اشاره شده که مدت‌ها بعد از مرگ ابوحفص رخ داده بوده است. [۲۶]
سمعانی، الانساب، ج۱، ص۴۸۷.
تنّیسی در ۲۱۳ یا ۲۱۴ درگذشت. [۲۷]
ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۴۶، ص۶۹، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۰.
۳ - عبداللّه بن یوسف کِلاعیوی از مردم دمشق بوده ولی به سبب اقامتش در تنّیس به این نام مشهور شده است. ۱.۱ - اساتیداو از کسانی چون اسماعیل بن عُلَیه، لیث بن سعد و مالک بن انس سماع حدیث کرده است. ۱.۲ - شاگردانکسانی چون بخاری، ابوحاتِم رازی، یحیی بن معین، یعقوب بن سفیان، نسائی، ابوداود و ترمذی از وی حدیث نقل کرده‌اند. ۲.۳ - وثاقتبخاری، یحیی بن معین، ابوکامل بن عدی و دیگر رجال شناسان اهل سنّت، وی را توثیق نموده‌اند. [۲۸]
ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۳۳، ص۳۹۲، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۰.
[۲۹]
ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۳۳، ص۳۹۸، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۰.
[۳۰]
یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۱۶، ص۳۳۴ـ ۳۳۶، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۰ـ۱۴۱۳/ ۱۹۷۹ـ۱۹۹۲.
[۳۱]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۰، ص۳۵۷ـ ۳۵۸، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ ۱۹۸۹.
مالک بن انس نیز تنّیسی را تکریم کرده است. از وی به عنوان راوی کتاب الموطّـأ مالک یاد شده و روایت او را از مالک یکی از معتبرترین روایتهای الموطّـأ دانسته‌اند. [۳۲]
ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۳۳، ص۳۹۵ـ۳۹۷، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۰.
[۳۳]
یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۱۶، ص۳۳۵ـ ۳۳۶، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۰ـ۱۴۱۳/ ۱۹۷۹ـ۱۹۹۲.
۱.۵ - تاریخ وفاتتنّیسی در ۲۱۸ درگذشت. [۳۴]
ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۳۳، ص۳۹۵، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۰.
۴ - ابوعبداللّه بشر بن بکر تنّیسی بَجَلیبنا به گفته محمد بن وزیر مصری، وی در ۲۲۴ متولد گردید. ۱.۱ - اساتیدتنّیسی از اوزاعی، ابومریم بکر بن ابی مریم و دیگران سماع حدیث کرده است. [۳۵]
ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۰، ص۱۷۳، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۰.
[۳۶]
یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۹۵، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۰ـ۱۴۱۳/ ۱۹۷۹ـ۱۹۹۲.
۱.۲ - شاگردانکسانی چون امام شافعی، عبداللّه بن زبیر حُمیدی، محمد بن عبداللّه بن عبدالحکم از او حدیث نقل کرده است. ۲.۳ - وثاقتابوزَرعه و دارْقُطنی وی را ثقه معرفی کرده‌اند. [۳۷]
ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۰، ص۱۷۳، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۰.
[۳۸]
یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۹۶، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۰ـ۱۴۱۳/ ۱۹۷۹ـ۱۹۹۲.
. [۳۹]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۹، ص۵۰۷ـ ۵۰۸، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ ۱۹۸۹.
۱.۵ - تاریخ وفاتوی بیش‌تر عمر خود را در تنّیس و دمیاط به سر برد و در ۲۵۰ درگذشت. [۴۰]
یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۹۷. چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۰ـ۱۴۱۳/ ۱۹۷۹ـ۱۹۹۲.
۵ - ابومحمدبکر بن احمد تنّیسیوی از محدّثانی چون یونس بن عبدالاعلی، محمد بن عبدالحکم و احمد بن محمد، مورخ مشهور تاریخ حمص ، در دمشق سماع حدیث کرده است. [۴۱]
ابن عساکر، تاریخمدینه دمشق، ج۱۰، ص۳۷۷ چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۰.
[۴۲]
محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۵۱، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۳۳۱ـ۳۵۰ ه، بیروت ۱۴۱۵/ ۱۹۹۵..
۱.۲ - شاگردانمشهورترین کسی که از وی حدیث روایت کرده، ابن یونس بوده که قول به ثقه بودن تنّیسی را نیز نقل کرده است. [۴۳]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۵، ص۳۰۹، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ ۱۹۸۹.
علاوه بر ابن یونس، شریف میمون بن حمزه حسینی، محمد بن مظفر و دیگران نیز از او حدیث شنیده‌اند. [۴۴]
ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۰، ص۳۷۷ـ ۳۷۸. چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۰.
[۴۵]
محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۵۱، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۳۳۱ـ۳۵۰ ه، بیروت ۱۴۱۵/ ۱۹۹۵..
[۴۶]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۵، ص۳۰۹، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ ۱۹۸۹.
نمونه‌ای از احادیث منقول از او را ابن عساکر ثبت کرده است. [۴۷]
ابن عساکر، تاریخ مدینه ج۱۰، ص۳۷۸،دمشق چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۰.،
۱.۵ - تاریخ وفاتتنّیسی در ۳۳۱ درگذشت. [۴۸]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۵، ص۳۰۹، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ ۱۹۸۹.
۶ - ابوبکرمحمد بن علی معروف به نقاشتولد او را در ۲۸۲ نوشته‌اند. ۱.۱ - اساتیددر دمشق و شهرهای دیگر از کسانی چون محمد بن حُرَیم، ابوبکر باغندی، ابوعبدالرحمان نسائی، محمد بن جعفر، زکری ابن یحیی ' ساجی، محمد بن جریر طبری و ابویعلی موصلی حدیث شنید. وی مقیم تنّیس بود. [۴۹]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۵۴. بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹.
[۵۰]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۶، ص۲۳۴، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ ۱۹۸۹.
[۵۱]
ابن عماد،شذرات الذهب فی اخبار من ذهب ،ج۳، ص۷۰.
۱.۲ - شاگردانجمعی از محدّثان، از جمله دارقطنی، از او حدیث روایت کرده‌اند. [۵۲]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۵، ص۳۰۹،چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ ۱۹۸۹.
[۵۳]
ابن تغری بردی، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة، ج۴، ص۱۳۷،قاهره (۱۳۸۳/۱۹۶۳).
۱.۵ - تاریخ وفاتوی در ۳۶۹ درگذشت. در برخی منابع، به او تألیف کتابی نسبت داده شده است. [۵۴]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۶، ص۲۳۵، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ ۱۹۸۹.
[۵۵]
صفدی،اعیان العصر، ج۴، ص۱۱۵..
[۵۶]
ابن عماد،شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، ج۳، ص۷۰..
۷ - فهرست منابع(۱) ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الانساب، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۴. (۲) ابن تغری بردی، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة، قاهره (۱۳۸۳/۱۹۶۳). (۳) ابن حبّان، کتاب الثقات، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳. (۵) ابن حجر عسقلانی، تقریب التهذیب، بیروت ۱۴۱۶/ ۱۹۹۶. (۶) ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التّهذیب، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵. (۷) ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۰. (۸) ابن عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب. (۹) محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۳۳۱ـ۳۵۰ ه، بیروت ۱۴۱۵/ ۱۹۹۵. (۱۰) محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ ۱۹۸۹. (۱۱) زرکلی، الاعلام. (۱۲) سمعانی، الانساب. (۱۳) صفدی، اعیان العصر. (۱۴) کحّاله، معجم المؤلّفین. (۱۵) یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۰ـ۱۴۱۳/ ۱۹۷۹ـ۱۹۹۲. (۱۶) یحیی بن شرف نووی، تهذیب الاسماء و اللغات، مصر: ادارة الطباعة المنیریة، چاپ افست تهران. (۱۷) یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹. ۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تنیسی»، شماره۳۹۷۵. |