تفاسیر جامعتفاسیر جامع به کتاب‌های تفسیر شامل ابعاد مختلف کلامی، تاریخی، ادبی و… اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفتفاسیر جامع، شامل ابعاد مختلف کلامی، لغوی، ادبی، تجویدی، تفسیری، تاویلی، فقهی و… هستند؛ به گونه‌ای که به جنبه‌های مختلف کلام الهی می‌پردازند. این شیوه پس از تفسیر نقلی ، قدیم‌ترین شیوه تفسیر به شمار می‌آید. ۲ - چند نمونه از تفاسیر جامع قرآندر ذیل به معرفی برخی از این نوع تفاسیر اکتفا می‌شود: ۱. تفسیر التبیان (التبیان فی تفسیر القرآن)، تالیف شیخ ابو جعفر محمد بن حسن طوسی (م ۴۶۰ق) از علمای بزرگ امامیه ، در ده جلد و به زبان عربی ؛ ۲. مجمع البیان فی تفسیر القرآن ، تالیف ابوعلی فضل بن حسن طبرسی (م ۵۴۸ق) به زبان عربی و در ده جزء، از بهترین تفسیرهای شیعه و در نهایت نظم و ترتیب نوشته شده است؛ ۳. روض الجنان و روح الجنان به زبان فارسی ، تالیف ابوالفتوح جمال الدین حسین معروف به شیخ ابوالفتوح رازی شیعی (م پس از ۵۸۵ق) در بیست جلد؛ ۴. کنزالدقائق و بحرالغرایب تالیف میرزا محمد مشهدی از علمای نامی امامیه (م ۱۱۲۵ق) به زبان عربی و در ده جلد؛ ۵. الجامع لاحکام القرآن (تفسیر قرطبی)، اثر محمد بن احمد بن ابی بکر انصاری قرطبی (م ۶۷۱ق) اثری جامع و سودمند که بین اقتصار و ایفای جوانب کلام جمع کرده است؛ ۶. النکت والعیون (تفسیر ماوردی)، تالیف علی بن محمد بن حبیب ماوردی (م ۴۵۰ق) از علمای بصره؛ ۷. مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر)، تالیف فخرالدین محمد بن عمر بن حسین ، مشهور به فخر رازی (م ۶۰۶ق)؛ ۸. انوار التنزیل و اسرار التاویل (تفسیر بیضاوی) تالیف عبدالله بن عمر بن احمد (یا: محمد) بن علی فارسی شیرازی بیضاوی (م حدود ۶۸۳ تا ۶۹۶ ق)، که میان زیبایی بیان و قوت مطلب جمع کرده است؛ ۹. روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی (تفسیر آلوسی)، تالیف سید محمودبن عبدالله بغدادی حسنی حسینی (م ۱۲۷۰ ق)، که میان عقل و نقل جمع کرده است؛ ۱۰. آلاء الرحمان ، محمدجواد بلاغی (م ۱۳۵۲ق) که ایجاز و ایفا را در هم آمیخته است؛ ۱۱. المیزان فی تفسیرالقرآن علامه محمدحسین طباطبایی (م ۱۴۰۲ق) تفسیری بی نظیر و جامع؛ ۱۲. تفسیر نمونه آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی و همکاران. [۱]
معرفت، محمد هادی، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، ج۲، ص۳۷۳.
[۲]
ایازی، محمد علی، المفسرون حیاتهم و منهجهم، ص۱۵۸.
[۳]
ایازی، محمد علی، المفسرون حیاتهم و منهجهم، ص۲۰۸-۶۵۰.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «تفاسیر جامع». |