تسبیح محمد (قرآن)یکی از فضایل پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله، تسبیح خداوند است. در این مقاله آیات مرتبط با تسبیح حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله معرفی می‌شوند. فهرست مندرجات۲ - موظف بودن پیامبر به تسبیح ۳ - آثار تسبیح پیامبر ۳.۱ - آرامش ۳.۲ - رضایت خاطر ۳.۳ - صبر ۴ - تسبیح پیامبر با حمد ۵ - تسبیح پیامبر در روز ۶ - تسبیح پیامبر در شب ۷ - تسبیح پیامبر در صبح ۸ - تسبیح پیامبر در عصر ۹ - تسبیح پیامبر در نماز ۱۰ - زمینه‌های تسبیح پیامبر ۱۰.۱ - امدادهای خدا ۱۰.۲ - توجّه به آیات خدا ۱۰.۳ - توجّه به خالقیّت خدا ۱۰.۴ - توجّه به قدرت خدا ۱۰.۵ - توجّه به حقّانیّت قرآن ۱۰.۶ - توجّه به هدایت الهی ۱۰.۷ - گرایش به دین ۱۱ - پانویس ۱۲ - منبع ۱ - تسبیح همزمان با آغاز هر کارپیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مأمور تسبيح و تنزيه پروردگار خويش، همزمان با آغاز هر كار و تلاش: وَ اصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ فَإِنَّكَ بِأَعْيُنِنا وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ . مقصود از «حين تقوم» در احتمالى، هنگام برخاستن پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله براى تلاش است. ۲ - موظف بودن پیامبر به تسبیحپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، موظّف به تسبیح و تنزیه خداوند: ۱. قُلْ ... وَ سُبْحانَ اللَّهِ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ. ۲. فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ .... ۳. ... قُلْ سُبْحانَ رَبِّي .... ۴. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ .... ۵. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِهِ .... ۶. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ. ۷. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ أَدْبارَ السُّجُودِ. ۸. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ إِدْبارَ النُّجُومِ. ۹. فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ. ۱۰. وَ مِنَ اللَّيْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَ سَبِّحْهُ لَيْلًا طَوِيلًا. ۱۱. سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى. ۳ - آثار تسبيح پیامبر۳.۱ - آرامشتوصيه الهى به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله براى تسبيح و حمد خداوند، جهت رفع دلتنگی و ايجاد آرامش: وَ لَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّكَ يَضِيقُ صَدْرُكَ بِما يَقُولُونَ فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَ كُنْ مِنَ السَّاجِدِينَ. ۳.۲ - رضايت خاطرپذيرش مقررات الهی از سوى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله با رضايت و خشنودى، بازتاب شکیبایی و تسبيح آن حضرت: فَاصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّكَ تَرْضى. ۳.۳ - صبرتسبيحگويى پروردگار به وسيله پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مايه صبر و بردباری وى: فَاصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ .... ۴ - تسبيح پیامبر با حمدمأموریّت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، براى تسبيح همراه با حمد و ستایش خداوند: ۱. فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ .... ۲. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ .... ۳. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِهِ .... ۴. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ. ۵. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ. ۵ - تسبيح پیامبر در روزتسبیح خدا در آغاز و پايان روز، وظيفه الهى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله: فَاصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّكَ تَرْضى. ۶ - تسبيح پیامبر در شب••• تسبيح‌گويى خداوند در بخشى از شب (سحرگاهان)، از وظایف الهی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله: ۱. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ أَدْبارَ السُّجُودِ. طبق يك احتمال، مقصود از «أدبار السّجود» صلاةالوتر است. ۲. وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ إِدْبارَ النُّجُومِ . مقصود از «ادبار النّجوم» آخر شب است. ••• تسبيح‌گويى خداوند در هنگام شب، از وظايف پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله: ۱. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ ... وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ .... ۲. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ. ۳. وَ مِنَ اللَّيْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَ سَبِّحْهُ لَيْلًا طَوِيلًا. ۷ - تسبيح پیامبر در صبحمحمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، موظّف به تسبيح خدا پيش از طلوع آفتاب و به هنگام صبح: ۱. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ .... ۲. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ. ۳. وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ إِدْبارَ النُّجُومِ .بنا بر اينكه مقصود از «ادبار النّجوم» ذکر و تسبيح خدا در صبح باشد. ۸ - تسبيح پیامبر در عصرتسبيح خدا در عصر و قبل از غروب آفتاب، توصيه الهى به محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله: ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ ... وَ قَبْلَ غُرُوبِها .... ۹ - تسبيح پیامبر در نماز••• مأموريّت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله براى تسبيح خداوند، در نماز صبح، مغرب، عشا و ظهر: ۱. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّكَ تَرْضى . گفته شده: مقصود از «و من آناء اللّيل» نماز شب است. ۲. فَاصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ. ••• دستور الهى به محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، براى تسبيح در نمازهای نافله: ۱. فَاصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّكَ تَرْضى. در روايتى منقول از علی علیه‌السلام «ادبار النّجوم» به نافله صبح گفته شده است. ۲. وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ أَدْبارَ السُّجُودِ .مقصود، تسبيح خدا در اوقات نمازهای واجب است. ۳. وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ إِدْبارَ النُّجُومِ .مقصود، تسبيح خدا در اوقات نمازهاى نافله شب است. ۱۰ - زمينه‌هاى تسبيح پیامبر۱۰.۱ - امدادهاى خداامدادهای الهی، مقتضى تسبيح پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از خدا: إِذا جاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ وَ رَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْواجاً فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَ اسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كانَ تَوَّاباً. ۱۰.۲ - توجّه به آيات خداتوجّه به آيات و نعمتهای الهی، زمينه تسبيح پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از خدا: أَ فَرَأَيْتُمْ ما تُمْنُونَ أَ أَنْتُمْ تَخْلُقُونَهُ أَمْ نَحْنُ الْخالِقُونَ نَحْنُ قَدَّرْنا بَيْنَكُمُ الْمَوْتَ وَ ما نَحْنُ بِمَسْبُوقِينَ عَلى أَنْ نُبَدِّلَ أَمْثالَكُمْ وَ نُنْشِئَكُمْ فِي ما لا تَعْلَمُونَ وَ لَقَدْ عَلِمْتُمُ النَّشْأَةَ الْأُولى فَلَوْ لا تَذَكَّرُونَ أَ فَرَأَيْتُمْ ما تَحْرُثُونَ أَ أَنْتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ لَوْ نَشاءُ لَجَعَلْناهُ حُطاماً فَظَلْتُمْ تَفَكَّهُونَ إِنَّا لَمُغْرَمُونَ بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ أَ فَرَأَيْتُمُ الْماءَ الَّذِي تَشْرَبُونَ أَ أَنْتُمْ أَنْزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنْزِلُونَ لَوْ نَشاءُ جَعَلْناهُ أُجاجاً فَلَوْ لا تَشْكُرُونَ أَ فَرَأَيْتُمُ النَّارَ الَّتِي تُورُونَ أَ أَنْتُمْ أَنْشَأْتُمْ شَجَرَتَها أَمْ نَحْنُ الْمُنْشِؤُنَ نَحْنُ جَعَلْناها تَذْكِرَةً وَ مَتاعاً لِلْمُقْوِينَ فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ. ۱۰.۳ - توجّه به خالقيّت خداتوجّه به خالقیّت، هدایت، قدرت خدا، زمينه تسبيح و تنزیه محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله از خدا: سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى الَّذِي خَلَقَ فَسَوَّى. ۱۰.۴ - توجّه به قدرت خداتوجّه به قدرت الهى بر روياندن گياهان و به وجود آوردن چراگاهها، مقتضى تسبيح‌گويى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از خداوند: سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى وَ الَّذِي أَخْرَجَ الْمَرْعى. ۱۰.۵ - توجّه به حقّانيّت قرآنتوجّه به حقّانیّت قرآن، زمينه‌ساز تسبيح پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از نام پروردگار: ۱. إِنَّ هذا لَهُوَ حَقُّ الْيَقِينِ فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ. آيات، درصدد بيان حقّانيّت قرآن و معارف آن است و پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به همين جهت مأمور تسبيح خدا شده است. ۲. وَ إِنَّهُ لَحَقُّ الْيَقِينِ فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ . آيات، درصدد بيان حقّانيّت قرآن و معارف آن است و پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به همين جهت مأمور تسبيح خدا شده است. ۱۰.۶ - توجّه به هدايت الهىتوجّه به هدایتهای الهی، زمينه تسبيح‌گويى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از خدا: سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى وَ الَّذِي قَدَّرَ فَهَدى. ۱۰.۷ - گرايش به دينگرايش وسيع مردم به دین، مقتضى تسبيح محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله از خدا: إِذا جاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ وَ رَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْواجاً فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَ اسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كانَ تَوَّاباً. ۱۱ - پانویس۱۲ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۶، ص۱۷۰، برگرفته از مقاله «تسبیح محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله». |