تاریخ زندیه (کتاب)تاریخ زندیه، کتابی به فارسی در باره خاندان زندیه از ۱۲۰۰ تا ۱۲۱۰ می باشد. ۱ - مولف کتاب تاریخ زندیهاین اثر را «علیرضا بن عبد الکریم شیرازی» (و به تعبیر خود او: «ابن عبد الکریم علیرضا شیرازی») در سده سیزدهم تألیف کرده است. («نامی اصفهانی» علیرضا بن عبد الکریم شیرازی را با عبد الکریم بن علیرضا شریف شهاوری یکی دانسته است.) [۱]
محمد صادق نامی اصفهانی، ج۱، ص ز ـ ژ، تاریخ گیتی گشا، با مقدمه سعید نفیسی، تهران ۱۳۶۳ ش.
از زندگی مؤلف اطلاع چندانی در دست نیست. وی این کتاب را به دستور «میرزا محمد حسین فراهانی» وزیر نوشته [۲]
علیرضا بن عبد الکریم شیرازی، تاریخ زندیه: جانشینان کریم خان زند، ج۱، ص۱۰، چاپ ارنست بیر، تهران ۱۳۶۵ ش.
[۳]
محمد صادق نامی اصفهانی، تاریخ گیتی گشا، ج۱، ص ز، با مقدمه سعید نفیسی، تهران ۱۳۶۳ ش.
و اگر چه در دوره آقا محمد خان (۱۲۰۰ـ۱۲۱۱) به خدمت خاندان قاجار درآمده، در این کتاب علاقه خود را به خاندان زند، بخصوص «لطفعلی خان»، ابراز کرده است. [۴]
علیرضا بن عبد الکریم شیرازی، تاریخ زندیه: جانشینان کریم خان زند، ج۱، ص۷۲ـ۷۳، چاپ ارنست بیر، تهران ۱۳۶۵ ش.
[۵]
علیرضا بن عبد الکریم شیرازی، تاریخ زندیه: جانشینان کریم خان زند، ج۱، ص۱۱۳، چاپ ارنست بیر، تهران ۱۳۶۵ ش.
[۶]
علیرضا بن عبد الکریم شیرازی، تاریخ زندیه: جانشینان کریم خان زند، ج۱، ص۱۱۶، چاپ ارنست بیر، تهران ۱۳۶۵ ش.
[۷]
علیرضا بن عبد الکریم شیرازی، تاریخ زندیه: جانشینان کریم خان زند، ج۱، ص۱۹، چاپ ارنست بیر، تهران ۱۳۶۵ ش.
۲ - محتوای کتاب تاریخ زندیهتاریخ زندیه شرح مفصّلی است از جنگ های شاهان و بزرگان سلسله زندیه بخصوص لطفعلی خان و پایان کار او. در لابلای مطالب کتاب، اوضاع داخلی کشور هنگام سقوط خاندان زند، و نیز چگونگی ظهور قاجاریه و کشتار در کرمان با ذکر جزئیات شرح داده شده است. [۸]
علیرضا بن عبد الکریم شیرازی، تاریخ زندیه: جانشینان کریم خان زند، ج۱، ص۱۱۴، چاپ ارنست بیر، تهران ۱۳۶۵ ش.
[۹]
علیرضا بن عبد الکریم شیرازی، تاریخ زندیه: جانشینان کریم خان زند، ج۱، ص۱۹، چاپ ارنست بیر، تهران ۱۳۶۵ ش.
۳ - اهمیت کتاب تاریخ زندیهاهمیت تاریخ زندیه به سبب آن است که در باره این دوره تاریخی کتاب های اندکی باقی‌مانده و مؤلف نیز وقایع را با حفظ امانت و از سر صدق و بر اساس دانسته های شخصی خود نگاشته است. زمان تألیف کتاب پس از مرگ لطفعلی خان است، از این رو مطالب آن از سر ترس یا به امید زر نوشته نشده است. [۱۰]
چارلز ریو، فهرست نسخه های خطی فارسی در موزه بریتانیا، ج۱، ص۱۹۶ـ۱۹۷، لندن ۱۹۶۶.
[۱۱]
علیرضا بن عبد الکریم شیرازی، تاریخ زندیه: جانشینان کریم خان زند، ج۱، ص۱۹، چاپ ارنست بیر، تهران ۱۳۶۵ ش.
نثر کتاب ساده و روان، و جملات آن کوتاه است. ۴ - شیوه نگارش کتاب تاریخ زندیهنویسنده از مغلق گویی و زیاده نویسی و نثر پر تکلّف دوره صفوی دوری گزیده و از به کار گیری لغات ترکی نیز پرهیز کرده، اما در برخی موارد متأثر از شیوه نگارش «میرزا مهدی خان استرآبادی» بوده است. مؤلف کوشیده است شیوه تازه ای در نثر پدید آورد، اما نمی‌توان او را صاحب سبک دانست، با این همه، نثر این کتاب به دوره ادبیات جدید ایران (ساده نویسی) نزدیک است. [۱۲]
علیرضا بن عبد الکریم شیرازی، تاریخ زندیه: جانشینان کریم خان زند، ج۱، ص۲۰ـ۲۲، چاپ ارنست بیر، تهران ۱۳۶۵ ش.
مؤلف از اصطلاحات و آیات و احادیث برای تأیید کلام خود، بسیار به جا استفاده کرده است. ۵ - چاپ کتاب تاریخ زندیهتاریخ زندیه اولین بار با مقدمه ای سودمند به آلمانی از «ارنست بیر» در ۱۳۰۵ـ۱۳۰۶/ ۱۸۸۸ در لیدن به چاپ رسید. «غلامرضا ورهرام» مقدمه آن را به فارسی ترجمه و همراه متن اصلی در ۱۳۶۵ش در تهران منتشر کرده است. ۶ - فهرست منبع ها(۱) علیرضا بن عبد الکریم شیرازی، تاریخ زندیه: جانشینان کریم خان زند، چاپ ارنست بیر، تهران ۱۳۶۵ ش. (۲) محمد صادق نامی اصفهانی، تاریخ گیتی گشا، با مقدمه سعید نفیسی، تهران ۱۳۶۳ ش. (۳) چارلز ریو، فهرست نسخه های خطی فارسی در موزه بریتانیا، لندن ۱۹۶۶؛ ۷ - پانویس
۸ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تاریخ زندیه»، شماره۳۱۰۲. |