اوداج اربعهاَوداج اَربع یعنی دو رگ گردن، با مری و حلقوم و از آن در باب صید و ذباحه سخن رفته است. ۱ - توضیح واژه اوداجاوداج جمع وَدَج، عبارت است از مری (مجرای طعام)، حلقوم (مجرای نفس که روی مری قرار دارد) و شاهرگهای دو طرف حلقوم، ۲ - اوداج اربعه در ذبحبریدن کامل ـ نه شکافتن صِرف ـ اوداج اربع در ذبح شرعی واجب است و بریدن بعضی از آنها در غیر حال ضرورت، تحقق بخش تذکیه نیست. امام خمینی در کتاب تحریرالوسیله می‌فرماید: «در ذبح، واجب است بریدن تمام چهار عضو: «حلقوم» و آن مجرای دخول و خروج نفس است و «مری» و آن مجرای طعام و آشامیدنی است و جای آن زیر حلقوم است و دو «ودج» و آنها دو رگ کلفتی (شاهرگ) هستند که حلقوم یا مری را احاطه نموده‌اند و گاهی بر این چهار عضو، اوداج (رگ‌های) اربعه اطلاق می‌شود و لازم است که آنها قطع و جدا شوند، پس شکافتن آنها بدون آنکه قطع و جدا شوند، کفایت نمی‌کند.» [۲]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۵۶، کتاب الصید و الذباحة، القول فی الذباحة، مسالة ۴.
زیرا در بعض روابات به قطع «اذا قطع الحلقوم» و در بعض دیگر به فری «اذا فری الاوداج» تعبیر شده است و این دلالت می‌کند بر این‌که بریدن معتبر است پس شکافتن و جداکردن بدون تحقق عنوان قطع کفایت نمی‌کند. [۳]
محمد، فاضل لنکرانی، تفصیل الشریعة، ج۲۰، ص۳۶۹، قم، مرکز فقه الائمه الاطهار (علیه‌السّلام)، ۱۳۸۱.
محقق در شرایع بعد از حکم به وجوب قطع اعضای چهارگانه می‌نویسد: «و لا یجزی قطع بعضها مع الامکان هذا فی قول مشهور و فی الروایة: اذا قطع الحلقوم و خرج الدم فلا باس.» و در کیفیت و محل قطع اوداج اربعه در تحریرالوسیله آمده است: «جای بریدن در گلو زیر استخوان‌های فکّ پایین است به‌طوری که رگ‌های چهارگانه بریده شود و لازم است که از زیر غده‌ای که در زبان اهل این زمان جوزه گفته می‌شود، بریده شود و خود آن غده در طرف سر قرار بگیرد نه در طرف جثه و بدن. و این بنا بر این است که ادعا می‌شود که حلقوم یا اعضای چهارگانه به آن غده اتصال دارد به طوری که اگر تمام آن غده طرف سر نرود و ذبح در زیر آن قرار نگیرد تمام رگ‌ها بریده نمی‌شوند. و این امری است که اهل خبره آن را می‌دانند، پس اگر چنین باشد یا علم به بریدن تمام آنها بدون آن حاصل نشود، لازم است که مراعات شود، چنان که لازم است که مقداری از رگ‌های چهارگانه در طرف سر بماند تا معلوم شود که آنها از آنچه بعد از سر قرار دارد بریده و جدا شده‌اند.» [۵]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۵۷، کتاب الصید و الذباحة، القول فی الذباحة، مسالة ۵.
و «شرط است که ذبح از جلو باشد؛ پس اگر از قفا ذبح شود و لو قبل از بیرون آمدن روح، سریعاً رگ‌ها را که قطعشان معتبر است، قطع نماید، حرام است. البته اگر آنها را از جلو ببرد لیکن نه از بالا، به این صورت که چاقو را زیر رگ‌ها داخل نماید و به‌طرف بالا آنها را قطع نماید ذبیحه حرام نمی‌شود، اگرچه بنابر اوجه، کار مکروهی به جا آورده است و احتیاط (مستحب) آن است که این طرز را ترک نماید.» [۶]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۵۷، کتاب الصید و الذباحة، القول فی الذباحة، مسالة ۶.
۳ - پانویس
۴ - منبع• جواهر الکلام ج۱، ص۷۵۰. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |