الزیارات بدمشق (کتاب)«کتاب الزیارات»، تالیف قاضی نور الدین ، محمود بن محمد بن محمد بن موسی عدوی صالحی شافعی متوفی (۱۰۳۲ ق)، به زبان عربی و در موضوع ذکر اماکن زیارتی دمشق و اطراف آن و نام بزرگانی است که در آن دیار دفن شده‌اند. ۱ - ساختار کتابکتاب، مشتمل بر مقدمه محقق، مقدمه مؤلف و متن است. متن کتاب، فاقد فصل‌بندی و باب‌بندی است و روی هم رفته، شامل اسامی نود و هشت مکان زیارتی و شخص است. در ذکر اسامی، ترتیب خاصی رعایت نشده است. مؤلف، مطالب کتاب را از کتب مورد اعتماد تاریخی و کتاب‌هایی که در فضایل شام نوشته شده است، نقل کرده است. ۲ - گزارش محتواکتاب، حاوی شرح و توضیح در باره تعدادی از بزرگان، از قبیل انبیاء ، صحابه ، تابعین ، ملوک، علماء و اولیاء است که در دمشق و نواحی آن به خاک سپرده شده‌اند و هم چنین شامل شرح و توضیح کوتاهی در مورد اماکن زیارتی آن دیار می‌باشد. کتاب، با ذکر نام حضرت یحیی بن زکریا و توضیح در مورد مدفن وی آغاز می‌شود و با ذکر نام ابن المنقار (شمس الدین، محمد بن قاسم بن منقار) و توضیحی مختصر در معرفی او و مدفن وی پایان می‌یابد. مؤلف، از وی با تعابیری همچون شیخ علامه، شیخ الاسلام، نخبة المدققین، سیبویه زمان خویش و... یاد می‌کند. برخی دیگر از اماکن و افرادی که مؤلف از آنها یاد می‌نماید، عبارتند از: ۱. «مغارة الدم»، واقع در جبل قاسیون که مکانی است شریف و دعا در آن مستجاب است؛ ۲. «مغارة الجوع»، واقع در دامنه کوه قاسیون که مدفن چهل پیامبر است؛ ۳. « اوس بن اوس »، یکی از اصحاب رسول الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم که در زمان خلافت عثمان از دنیا رفت؛ ۴. « بلال »، مؤذن رسول الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ؛ [۱]
الزيارات (بدمشق)، قاضی نور الدین، النص، ص۱۳.
۵. «سعد بن عباده انصاری»، از یاران رسول الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ؛ ۶. «مصلای خضر» که آن را مقام خضر می‌خوانند و در جامع دمشق واقع شده است؛ ۷. «صحابه شهید در مرج عذراء» که عبارتند از حجر بن عدی ، شریک بن شداد حضرمی، صیفی بن قبیل شیبانی، قبیصة بن ضبیعه عبسی، محرز بن شهاب منقری سعدی، کرام بن حیان عنزی و عبد الرحمن بن حسان. حضرت علی علیه‌السلام ، در مورد این گروه فرموده است: «یا اهل العراق! سیقتل منکم سبعة بمرج عذرا، مثلهم کمثل اصحاب الاخدود». محقق کتاب، دکتر صلاح الدین منجد، در مقدمه خویش، در باره کتاب‌هایی که پیرامون موضوع کتاب حاضر تالیف شده است، توضیحاتی داده و نیز از مصادر و منابع و نسخ این کتاب و روش و شیوه تحقیق در مورد آن سخن گفته است. ۳ - وضعیت کتابفهرستهایی که در پایان کتاب ذکر شده‌اند عبارتند از: ۱. فهرست محتویات کتاب؛ ۲. فهرست شهرها، قریه‌ها، مساجد ، مدارس، مقابر ، ابواب و... ؛ ۳. فهرست اعلام. در پایان کتاب پس از فهرست‌ها در ذیل عنوان «المستدرک»، به تصحیح دو مورد از اغلاط کتاب پرداخته شده است. توضیحات، منابع و اختلاف متن کتاب با منابع، در پاورقی ذکر شده است. محقق کتاب، دکتر صلاح الدین منجد می‌باشد. ۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور). |