التمهید فی شرح رسالة قواعدالتوحیدتمهیدالقواعد، کتابی در عرفان نظری به عربی، اثر صائن الدین علی بن محمد تُرکه اصفهانی ، حکیم و عارف قرن هشتم و نهم است. فهرست مندرجات۲ - موضوع ۳ - تاریخ نگارش ۴ - محتوای کتاب ۴.۱ - مقدمه و فصل بندی ۴.۲ - دیدگاه عرفانی صائن الدین ۴.۳ - موضوع علم الاهیِ ۴.۴ - معانی واژه‌های عرفانی ۴.۵ - اولین مطلب قواعدالتوحید ۴.۶ - اولین بحث مهم تمهیدالقواعد ۴.۷ - حقیقی بودن وجود ۴.۸ - وجوب حقیقت وجود ۴.۹ - هویت مطلق وجود واجب ۴.۱۰ - علم واجب به ذات خود ۴.۱۱ - فیض اقدس و فیض مقدّس ۴.۱۲ - عالَم یا مرتبه انسانیت ۴.۱۳ - ضرورت وجودِ انسان کامل ۴.۱۴ - خطوط کلی برنامه‌های عملی عرفان ۴.۱۵ - آخرین مطلب تمهیدالقواعد ۵ - منابع مورد استفاده ۶ - دیدگاه بزرگان درباره تمهیدالقواعد ۷ - اهمیت تمهیدالقواعد ۸ - چاپ‌های تمهیدالقواعد ۹ - فهرست منابع ۱۰ - پانویس ۱۱ - منبع ۱ - نام کامل کتابنام کامل آن کتاب التمهید فی شرح رسالة قواعدالتوحید است. [۱]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۱۱، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
۲ - موضوعاین کتاب شرح قواعدالتوحید ابوحامد صدرالدین محمد ترکه اصفهانی ، حکیم و عارف سده هفتم و هشتم و جد شارح، است. [۲]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
۳ - تاریخ نگارشتاریخ نگارش این اثر در نسخه چاپ شده آن نیامده، اما در گزارش‌هایی که از مجموعه رسائل خطی صائن الدین در دست است، [۳]
محمدتقی دانش پژوه، «مجموعه رسائل خجندی»، ج۱، ص۳۱۰ـ۳۱۱، فرهنگ ایران زمین، ج ۱۴ (۱۳۴۵ـ۱۳۴۶ ش).
[۴]
علی مدرس موسوی، «احوال و آثار صائن الدین ترکه اصفهانی»، ج۱، ص۱۱۷، در مجموعه سخنرانیها و مقاله‌ها در باره فلسفه و عرفان اسلامی، چاپ مهدی محقق و هرمان لندلت، تهران ۱۳۴۹ ش.
در زیر تمهیدالقواعد عبارت «دوشنبه ۸۳۰ در شیراز» آمده که احتمالاً تاریخ کتابت آن است.۴ - محتوای کتاب۴.۱ - مقدمه و فصل بندیتمهیدالقواعد با حمد خدا و سلام به پیامبر اکرم و آل و اصحاب او شروع می‌شود. این کتاب فاقد هرگونه فصل بندی است و چون همراه با متن کامل قواعدالتوحید به دست ما رسیده، تنها نشانه تشخیص آن از متن این است که در هر موضوعی متن با ذکر کلمه «قال» و سپس شرح آن با ذکر واژة «اقول» آمده است. ۴.۲ - دیدگاه عرفانی صائن الدینصائن الدین نظرگاه عرفانی خود را در باره توحید از نظرگاه عقل گرایانِ طرفدار حجت و برهانِ صرف جدا می‌کند. به اعتقاد وی، [۵]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۴ـ ۵، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
مسئله توحید را بدانگونه که اهل کشف و شهود درک کرده اند، عقل گرایانِ درگیر حجت و برهان درک نکرده اند، مگر کسانی از آنان که هم دارای مرتبه استدلال عقلی باشند هم واجد مرتبه شهود ذوقی. [۶]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۶ـ۷، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
۴.۳ - موضوع علم الاهیِصائن الدین موضوع علم الاهیِ عرفان را وجود مطلق می‌داند. زیرا لفظ وجود به لحاظ حیطه و شمول، عام ترین معنا و از جهت امکان درک، معروف ترین تصور و به لحاظ تعقل و حصول، قدیم ترین معقول و محصول ذهن است. [۷]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۱۸ـ۱۹، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
وی یادآوری می‌کند که اعتبار وجود به عنوان موضوع مابعدالطبیعه با اعتبار آن به عنوان موضوع عرفان فرق دارد. [۸]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۱۴ـ۱۷، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
۴.۴ - معانی واژه‌های عرفانیمؤلف، بعد از بحث اجمالی در باره مبادی تصوری و تصدیقی عرفان و مسائل آن، به معانی برخی واژه‌های متداول و مشترک در عرف حکیمان مشائی و عارفان، مانند واژه وجود، پرداخته است. به اعتقاد وی، وجود نزد فیلسوفان مشائی، امری زائد بر ماهیات است و نسبت ماهیات با وجود مانند نسبت اجسام با مکان است، [۹]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۲۶ـ۲۷، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
اما نزد عارفان، وجود امری زائد بر ماهیات و موجودات نیست، بلکه موجودات، مظاهر و تجلیات متنوع یک حقیقت واحد (وجود مطلق) هستند که به اعتبار اضافاتی که در ذهن پیدا می‌کنند، از یکدیگر متمایز می‌گردند. [۱۰]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۳۲، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
صائن الدین عقیده خود را با نقل مطلبی از انشاءالدوائر ابن عربی (متوفی ۶۳۸) و اظهار شگفتی از استدلال شیخ اشراق ( سهروردی ، متوفی ۵۸۷) بر اعتباری بودن وجود، تقویت و تثبیت می‌کند. [۱۱]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۳۲ـ۳۳، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
وی بحثی گذرا در خصوص معنای واژه کَون، معانی وحدت ، فَرق وحدت و کثرت، حقیقی بودن وحدت و اعتباری بودن کثرت [۱۲]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۳۴ـ۴۷، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
را بیان می‌کند.۴.۵ - اولین مطلب قواعدالتوحیدوی با نقل اولین مطلب قواعدالتوحید ــ که توحید در مذهب عارفان از مسائل دشوار است و افکار عالمانِ اهلِ جدل (متکلمان) و فاضلانِ اهلِ بحث (حکیمان مشائی) از درک آن ناتوان است ــ شرح خود را آغاز می‌کند. [۱۳]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۴۸، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
۴.۶ - اولین بحث مهم تمهیدالقواعداولین بحث مهم تمهیدالقواعد، اشتراک معنوی وجود است. صدرالدین حکم به اشتراک معنوی وجود داده و صائن الدین در سبب این‌که چرا اولین حکم کتاب، حکم به اشتراک معنوی وجود است، گفته است که از این حکم می‌توان به عنوان واسطه برای اقامه برهان بر احکام دیگر، مانند حکم به وجوب و وحدت وجود، استفاده کرد. صائن الدین برای اثبات اشتراک معنوی وجود، مطالب برخی کتابهای فلسفی مؤلف را نقل کرده و برهانی نیز آورده است. [۱۴]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۵۵، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
[۱۵]
برای تقریر این برهان رجوع کنید به، عبداللّه جوادی آملی، ج۱، ص۲۵۱، تحریر تمهیدالقواعد صائن الدین علی بن محمدالترکه، (تهران) ۱۳۷۲ ش.
۴.۷ - حقیقی بودن وجودمسئله حقیقی بودن وجود بحث بعدی کتاب است، چون با اعتباری بودن وجود، سخن گفتن از وحدت وجود بی معنا می‌گردد؛ ازینرو، شارح به تبعِ مؤلف ــ که در کتابهای دیگر خود، مانند الاعتمادالکبیر و الحکمة المنیعة و الحکمة الرشیدیّة، برای حقیقی بودن وجود برهان آورده و قول شیخ اشراق را در باره اعتباری بودن وجود باطل دانسته ــ حقیقی بودن وجود را به اثبات می‌رساند. [۱۶]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۵۶ـ۵۷، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
۴.۸ - وجوب حقیقت وجودسپس وجوب حقیقت وجود مطرح می‌شود. صائن الدین، بعد از نقل و بسط استدلال صدرالدین در باره وجوب ذاتی حقیقت وجود، پنج دلیل دیگر برای اثبات آن می‌آورد و به اشکال‌ها پاسخ می‌دهد. [۱۷]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۶۰ـ۶۳، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
وی می‌گوید که آن حقیقت مقید به هیچ قیدی، حتی قید اطلاق، نیست. [۱۸]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۶۴ـ۶۵، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
[۱۹]
عبداللّه جوادی آملی، تحریر تمهیدالقواعد صائن الدین علی بن محمدالترکه، ج۱، ص۲۷۱ـ۲۷۴، (تهران) ۱۳۷۲ ش.
در ادامه، کلی بودن و صدقِ طبیعتِ واجب بر افراد کثیر، رد می‌شود، خواه مانند کلی حقیقی دارای افراد حقیقی باشد، و خواه مانند کلی فرضی افراد اعتباری ذهنی داشته باشد و برهان نقضی مشائیان در این باره نقل و نقد می‌گردد. [۲۰]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۷۱ـ۷۴، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
بحث به اینجا منتهی می‌شود که چگونه تحقق افراد برای طبیعت واجب، محال است در حالی که آن طبیعت متشخص و متعین است. [۲۱]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۷۴، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
بنابراین، مسئله چگونگی تعین طبیعت واجب پیش می‌آید که مؤلف و شارح از دیدگاه خود به بیان رمز متعین بودن طبیعت واجب و صورت‌های چهارگانه تعین می‌پردازند. [۲۲]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۸۷ ـ ۹۵، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
۴.۹ - هویت مطلق وجود واجببعد از ذکر برهان اهل عرفان بر وجوب وجود مطلق و طرح و نقد اشکالهای حکیمان مشائی، [۲۳]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۹۵ـ۱۰۹، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
بحث هویت مطلق وجود واجب و کیفیت نشئت گرفتن اسمای حسنی از آن بیان می‌شود و شارح با استناد به سخنی منسوب به امام صادق علیه‌السلام، که «جمعِ بدون تفرقه ، زندقه ، و تفرقه بدون جمع، تعطیل و جمع بین این دو توحید است»، به شرح دیدگاه مؤلف می‌پردازد. [۲۴]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۱۱۵ـ۱۱۶، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
۴.۱۰ - علم واجب به ذات خودعلم واجب به ذات خود، علم او به صفات لازمه ذات و به آنچه صفات مستلزم آن است، در فصل بعدی مطرح می‌گردد و آرای مشائیان در باره علم واجب به ذات خود و به غیر نقل و نقد می‌شود. [۲۵]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۱۳۳ـ۱۳۷، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
۴.۱۱ - فیض اقدس و فیض مقدّسدر ادامه، بحث فیض اقدس و فیض مقدّس پیش می‌آید. بدین شرح که ظهور ذات و صفات و لوازم صفات برای ذات، در تعین اول به فیض اقدس است. در این فیض برای هیچ‌یک از کثرات، ظهور و تمایز مصداقی و عینی وجود ندارد، اما واجب تعالی در تعینی دیگر به گونه ای ظاهرتر تجلی می‌کند و با فیضی دیگر، که فیض مقدّس نامیده می‌شود، ظهوراتی را به‌طور عینی در خارج متجلی می‌کند. با فیض مقدّس ــ که در زبان اهل عرفان، نَفَس رحمانی نیز نامیده می‌شود ــ هستی تحقق می‌پذیرد و اعیان خارجی ظاهر می‌شوند. [۲۶]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۱۴۱ـ۱۶۶، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
۴.۱۲ - عالَم یا مرتبه انسانیتدر باره عالَم یا مرتبه انسانیت، دیدگاه مؤلف و شارح این است که این مرتبه، جامع جمیع مراتب ظهور و آخرین و کاملترین مرتبه آن است، اما این نظرگاه عاری از اشکال نیست؛ ازینرو، مؤلف و شارح به طرح انتقادات پرداخته و بدانها پاسخ گفته اند. [۲۷]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۱۶۷ـ۱۷۲، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
۴.۱۳ - ضرورت وجودِ انسان کاملسپس مسئله ضرورت وجودِ انسان کامل و جامعیت و کمال او مطرح می‌شود و صائن الدین، [۲۸]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۱۷۶، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
با نقل قولی از رساله انشاءالدوائر ابن عربی ، برهانی بر آن اقامه می‌کند و ایراداتی را که ممکن است بر اساس قواعد نظری و ضوابط جدلی بر مبادی نظری این برهان گرفته شود، ذکر می‌کند و به آن‌ها پاسخ می‌گوید. [۲۹]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۱۷۲ـ۲۰۲، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
علاوه بر ایرادات نظری، اشکالاتی ناظر به مبادی عملی عرفان مطرح می‌شود، از جمله این‌که تحصیل کمالی که در عرفان عملی به آن توصیه می‌شود، محال است، زیرا اهل عرفان، کمال مطلق را کمالی می‌دانند که بر فرض وصول، هرگز نمی‌توان آن را با علم حصولی در معرض تصور و تصدیق قرار داد، بدین معنا که قوه عاقله هرگز نمی‌تواند از کمال مطلق صورتی عقلی انتزاع کند و از این طریق به ادراک آن نایل آید. [۳۰]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۲۰۶ـ۲۱۲، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
صائن الدین در پاسخ می‌گوید که عقل از وصول بی واسطه به برخی حقایق پنهان ناتوان است و آن‌ها را با کمک قوه دیگری که از خودش شریفتر است، در می‌یابد، اما بعد از وصول به واسطه این قوه، آن حقایق نیز مانند مُدرَکات دیگر در دسترس عقل قرار می‌گیرد. [۳۱]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۲۴۸ـ۲۴۹، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
۴.۱۴ - خطوط کلی برنامه‌های عملی عرفاناشکال دیگری که مؤلف و شارح مطرح می‌کنند، این است که اهل عرفان کارهایی را توصیه می‌کنند که سلامت و اعتدال مزاج را از بین می‌برد و موجب خیالات و توهمات می‌شود. [۳۲]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۲۵۲، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
در پاسخ به این اشکال، خطوط کلی برنامه‌های عملی عرفان بازگو می‌شود تا از این طریق آشکار گردد که بسیاری از روشها و اعمال منسوب به اهل عرفان تهمت است و نیز عقلی و شرعی بودن روش‌های راستین روشن شود. نهایتاً، به نظر مؤلف و شارح شرطی که در فلسفه معتبر است، در تصوف هم معتبر است و رفع موانع و اجتناب از آنچه موجب خروج مزاج از اعتدال می‌گردد و در نظر گرفتن آنچه مزاج را معتدل می‌کند، هم در تصوف و هم در فلسفه ضروری است. [۳۳]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۲۶۰ـ۲۶۲، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
۴.۱۵ - آخرین مطلب تمهیدالقواعدآخرین مطلب تمهیدالقواعد، توصیه به تحصیل علوم حقیقی و نظری، از جمله منطق، برای سالک است تا ازآنها به عنوان معیار معارف ذوقی استفاده کند و کشف‌های راستین را از توهمات تشخیص دهد. [۳۴]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۲۷۰ـ۲۷۳، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
البته این توصیه برای سالکی است که مرشد ندارد. برای سالکی که مرشد داشته باشد، در هر منزل و مقامی به حسب استعداد ، علوم ویژه ای هست که سالک به هر اندازه در این علوم پیشرفت کند، معیار آن علوم متناسب با استعدادش در اختیارش قرارمی گیرد. [۳۵]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۲۷۴، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
۵ - منابع مورد استفادهصدرالدین ترکه اصفهانی در نگارش قواعدالتوحید از کتابهای فلسفی خود (مانند الاعتمادالکبیر، الحکمة الرشیدیّة، و الحکمة المنیعة) بهره برده و خواننده را به آن کتاب‌ها ارجاع داده است. [۳۶]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۵۵ ـ۵۶، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
[۳۷]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۱۴۴، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
[۳۸]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۱۶۱، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
صائن الدین نیز هر جا از کتابهای فلسفی دیگر استفاده کرده به نام اشخاص یا اثرشان اشاره نموده [۳۹]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۱۵، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
[۴۰]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۶۱، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
و البته بیشترین بهره را از انشاءالدوائر و فصوص الحکم ابن عربی برده است. [۴۱]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۱۷۶، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
[۴۲]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۱۸۶، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
۶ - دیدگاه بزرگان درباره تمهیدالقواعدبه گفته هانری کوربن، [۴۳]
هانری کوربن، تاریخ فلسفه اسلامی، ج۱، ص۴۶۹، ترجمه جواد طباطبائی، تهران ۱۳۷۷ ش.
تمهیدالقواعد برای مطالعه حکمت شیعی بسیار مهم است. سیدجلال الدین آشتیانی آن را بهترین اثر در اثبات وجود مطلق و برخی مسائل مترتب بر آن دانسته است. [۴۴]
علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، ج۱، ص۱۲، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش.
محسن جهانگیری آن را از کتابهای محکم و معتبر در عرفان نظری شمرده و نام مؤلف آن رادر عداد شارحان و مبلّغان عرفان وحدت وجودی ابن عربی آورده است. [۴۵]
محسن جهانگیری، محیی الدین بن عربی: چهره برجسته عرفان اسلامی، ج۱، ص۴۳۳ـ۴۳۴، تهران ۱۳۵۹ ش.
۷ - اهمیت تمهیدالقواعدتمهیدالقواعد از آغاز تألیف همواره نزد اصحاب عرفان و حکمت اهمیت خاصی داشته و بر جریان‌های حِکْمی و عرفانی بعدی اثر گذاشته است [۴۶]
محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازی، مفاتیح الغیب، ج۱، ص۴۹۳ـ ۴۹۵، با تعلیقات علی نوری، چاپ محمد خواجوی، تهران ۱۳۶۳ ش.
و سالها کتاب درسی بوده است. برخی از استادانی که آن را تدریس می‌کرده اند، عبارت‌اند از: سیدرضی لاریجانی، آقامحمدرضا قمشه ای، آقامیرزا هاشم اشکوری، آقامیرزا محمود قمی، سیدابوالحسن رفیعی قزوینی، سیدمحمدکاظم عصار تهرانی، محمدحسین فاضل تونی، محمدحسین طباطبائی. [۴۷]
عبداللّه جوادی آملی، تحریر تمهیدالقواعد صائن الدین علی بن محمدالترکه، ج۱، ص۷، (تهران) ۱۳۷۲ ش.
عبداللّه جوادی آملی نیز آن را تدریس کرده و حاصل تدریس خود را به صورت کتابی به نام تحریر تمهیدالقواعد چاپ کرده است (تهران ۱۳۷۲ ش).۸ - چاپ‌های تمهیدالقواعدتمهیدالقواعد نخستین بار در ۱۳۱۵، به اهتمام شیخ احمد شیرازی، در تهران چاپ سنگی شد. [۴۸]
آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۱۷، ص۱۸۱.
[۴۹]
خانبابا مشار، فهرست کتابهای چاپی عربی، تهران ۱۳۴۴ ش.
همچنین در ۱۳۵۵ ش، همراه با حواشی آقا محمدرضا قمشه ای و میرزامحمود قمی [۵۰]
محسن کدیور و محمد نوری، مأخذشناسی علوم عقلی: منابع چاپی علوم عقلی از ابتداء تا ۱۳۷۵، ج۱، ص۲۵، تهران ۱۳۷۹ ش.
با پیشگفتار سیدحسین نصر و در ۱۳۶۰ ش، با همان حواشی و با مقدمه سیدجلال الدین آشتیانی و به تصحیح همو، در تهران به چاپ رسید. این کتاب، با ویرایش دوم، در ۱۳۸۱ ش در قم تجدید چاپ شد.۹ - فهرست منابع(۱) آقابزرگ طهرانی، الذریعه. (۲) علی بن محمد ترکه اصفهانی، تمهیدالقواعد، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران ۱۳۶۰ ش. (۳) عبداللّه جوادی آملی، تحریر تمهیدالقواعد صائن الدین علی بن محمدالترکه، (تهران) ۱۳۷۲ ش. (۴) محسن جهانگیری، محیی الدین بن عربی: چهره برجسته عرفان اسلامی، تهران ۱۳۵۹ ش. (۵) محمدتقی دانش پژوه، «مجموعه رسائل خجندی»، فرهنگ ایران زمین، ج ۱۴ (۱۳۴۵ـ۱۳۴۶ ش). (۶) محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازی، مفاتیح الغیب، با تعلیقات علی نوری، چاپ محمد خواجوی، تهران ۱۳۶۳ ش. (۷) محسن کدیور و محمد نوری، مأخذشناسی علوم عقلی: منابع چاپی علوم عقلی از ابتداء تا ۱۳۷۵، تهران ۱۳۷۹ ش. (۸) هانری کوربن، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه جواد طباطبائی، تهران ۱۳۷۷ ش. (۹) علی مدرس موسوی، «احوال و آثار صائن الدین ترکه اصفهانی»، در مجموعه سخنرانیها و مقاله‌ها در باره فلسفه و عرفان اسلامی، چاپ مهدی محقق و هرمان لندلت، تهران ۱۳۴۹ ش. (۱۰) خانبابا مشار، فهرست کتابهای چاپی عربی، تهران ۱۳۴۴ ش. ۱۰ - پانویس
۱۱ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تمهیدالقواعد»، شماره۳۸۸۹. رده‌های این صفحه : عرفان | کتب عرفانی
|