الایقاظ من الهجعة بالبرهان علی الرجعة (کتاب)«الایقاظ من الهجعة بالبرهان علی الرجعة»، کتابی است در موضوع رجعت نوشته محمد بن حسن بن علی بن محمد بن حر عاملی، معروف به شیخ حر عاملی، از علمای جبل عامل لبنان که در ایران سکنی گزید و خدمات قابل توجهی به اسلام و فرهنگ شیعی ارائه داد. ۱ - انگیزه تالیفمولف در این باره می‌گوید که یکی از بزرگان این دوره درباره رجعتی که خدا به پیغمبر و ائمه - علیهم‌السلام- و مؤمنین وعده داده، کتابی نوشته و مطالب غریب و عجیبی در آن ثبت کرده است، معلوم نیست این‌ها را از کجا آورده، از کتاب‌های معتبر است یا غیر معتبر، و این باعث تردید بعض شیعیان گشته تا آنجا که کار به انکار اصل رجعت کشیده و به فکر افتاده‌اند که ادله آن را رد و یا تاویل کنند، با این که اخبار در این موضوع به حد تواتر، و دلیل‌های عقل و نقل بر امکان و وقوعش فراوان است، بسیاری از علمای ما مدعی‌اند که همه امامیه به صحتش معتقداند و به اتفاق احادیث آن را نقل کرده‌اند و اگر خبر مخالفی هم بیابند حمل بر تقیه می‌کنند، زیرا غیر شیعه امامی کسی بدان عقیده مند نیست، و این خود دلیل روشنی بر صحت مطلب و نقل روایات آن است. از این رو بعضی از برادران درخواست کرده‌اند که من آنچه روایات در این زمینه در اختیار دارم، گرد آورم و پرده از این اسرار بردارم، و هر چه حدیث در کتاب‌های معتبر هست و آن چه از کلمات دانشمندان معتمد شیعه قابل اثبات است، همه را جمع کنم. نظر به این که دیدم این عمل از کارهای مهم، بلکه واجب است، به منظور خیرخواهی مؤمنین و دفع شبهه از احکام دین بدان دست زدم، با این که وقت کم، و کار زیاد، و موانع خسته کننده بسیار، و خاطر مشغول، و کتاب‌های مورد نیاز و اعتماد در چنین امری اندک است؛ ولی به خواست خدا همین مدارکی که در دست است، برای مردم منصفی که خیال کجروی و انحراف ندارند، کفایت می‌کند، زیرا حدیث‌هایی که در این موضوع به دست ما رسیده، از حد تواتر معنوی گذشته، و برای آنان که در برابر حقیقت تسلیم‌اند موجب قطع و یقین است. ۲ - ساختار و گزارش محتوامولف در تدوین ساختار کتاب به عدد دوازده تبرک جسته و آن را به دوازده باب تقسیم نموده است. باب اول در مقدمات «دوم» در استدلال بر رجعت و امکان و وقوعش «سوم» در قسمتی از آیات قرآن که به ضمیمه تفسیر ائمه علیهم‌السّلام دلیل بر رجعت است. «چهارم» در اثبات این که آن چه در امت‌های گذشته واقع شده، نظیرش در این امت واقع شود. «پنجم» در اثبات رجعت در سایر امت‌ها. «ششم» در اثبات رجعت در پیمبران و اوصیای گذشته. «هفتم» در اثبات رجعت در این امت اجمالا، تا آن رجعت موعود آخر الزمان را بعید نشمارند. «هشتم» در این که میان این امت هم درباره پیغمبران و ائمه علیهم‌السّلام اجمالا رجعت بوده تا آن استبعاد برطرف گردد. «نهم» در قسمتی از حدیث‌های معتبر که در رجعت مردم- از شیعه و غیره- وارد شده است. «دهم» در پاره‌ای از روایات معتبر در رجعت گروهی از انبیاء و ائمه علیهم السلام. «یازدهم» در این که آیا بعد از حضرت مهدی علیه‌السّلام دولتی هست یا نه؟. «دوازدهم» در بیان شبهه منکرین رجعت و جواب آن. ۳ - انواع کتب درباره رجعتموضوع رجعت از جمله موضوعاتی است که از صدر اسلام تا به حال مورد بحث و گفتگو بین شیعه و سنی است. در تمام ادوار، علمای شیعه در یک طرف معتقد به آن و سنیان در طرف دیگر منکر آن بوده‌اند، گو این که بین دانشمندان شیعه درباره کیفیت رجعت اختلاف نظر و عقیده پیدا شده؛ ولی در اصل موضوع اتفاق دارند و در اثبات مطلب رسائل و کتاب‌های بسیاری نوشته شده که این کتاب یکی از آنها است. برای پی بردن خواننده محترم به اهمیت موضوع به ذکر نام قسمتی از کتاب‌هایی که در این باره تالیف شده، با ذکر نام مؤلفین می‌پردازیم. کتاب‌هایی که در اثبات رجعت نوشته شده، بر دو نوع است: ۳.۱ - اثبات رجعتآنها که مستقلا در کیفیت رجعت و ذکر ادله آن از روی کتاب و سنت تدوین شده که جامع‌ترین آنها شاید همین کتاب «الایقاظ من الهجعة...» باشد که بر ۱۲ باب (به عدد ائمه طاهرین) مرتب شده و در هر بابی مؤلف محترم به نحوی اثبات مطلوب را نموده و در آخر کتاب چنین گوید: «ما در این کتاب بیش از ۶۷۰ حدیث و دلیل و آیه ذکر کردیم و گمان نمی‌رود در هیچ یک از مسائل اصول و فروع این قدر دلیل یافت شود». ۳.۲ - رد مخالفین رجعتکتابها و رسائلی است که فقط در رد مخالفین و یا نوشته‌های آنان تدوین شده و در این نوع از کتاب‌های «الامامیة و الرجعة»، تالیف میرزا عبدالله رزاق همدانی و کتاب «دلائل الرجعة»، نوشته شیخ حسن علامی کرمانشاهی می‌توان نام برد، که این هر دو در رد بر کتاب «اسلام و رجعت» شریعت سنگلجی نگاشته شده است. ۱- «اثبات الرجعة» تالیف محدث متبحر جلیل القدر مرحوم علامه ملامحمد باقر مجلسی متوفای سال ۱۱۱۱ ق. ۲- «اثبات الرجعة»، تالیف مرحوم علامه بزرگوار آقا جمال خونساری متوفای سال ۱۱۲۵ ق. ۳- «اثبات الرجعة»، تالیف شیخ حسن بن سلیمان حلی صاحب کتاب «مختصر البصائر» که از محدثین عالیقدر شیعه در قرن هفتم هجری بوده است. ۴- «اثبات الرجعة»، تالیف آیة الله علامه حسن بن یوسف بن مطهر حلی متوفای سال ۷۲۶ ق از فقهای بزرگ امامیه و دارای تالیفات عدیده در اصول و فقه و سایر فنون. ۵- «اثبات الرجعة»، تالیف شیخ نورالدین علی بن حسین بن عبدالعالی متوفای سال ۹۴۰ ق از علمای نامی شیعه امامیه. ۶- «اثبات الرجعة»، تالیف میر محمدعباس بن علی‌اکبر موسوی تستری مفتی لکهنو متوفای سنه ۱۳۰۶ ق. ۷- «اثبات الرجعة»، تالیف ملا سلطان محمود بن غلام‌علی الطبسی از محدثین عالیقدر قرن یازدهم هجری و از شاگردان مرحوم علامه مجلسی رضوان الله تعالی علیه. ۸- «اثبات الرجعة»، تالیف شیخ شرف‌الدین یحیی بحرانی شاگرد محقق کرکی و مؤلف کتاب «اسامی المشایخ فی ذکر علماء الشیعة». ۹- «اثبات الرجعة»، تالیف میرزا حسن بن ملا عبدالرزاق لاهیجی قمی مؤلف کتاب «شمع الیقین» و «زواهر الحکم» و غیره. ۱۰- «اثبات الرجعة»، تالیف فاضل معاصر شیخ محمدرضا طبسی نزیل نجف اشرف، مؤلف از فضلاء مبرز و نویسندگان نامی است. ۱۱- «اثبات الرجعة»، تالیف شیخ سلیمان بن احمد آل عبدالجبار قطیفی نزیل مسقط متوفای سال ۱۲۶۶ ق. ۴ - نسخهشناسینسخه حاضر در برنامه به تصحیح سید هاشم رسولی محلاتی و با ترجمه فارسی آقای احمد جنتی در قطع وزیری با جلد گالینگور در ۴۳۷ صفحه در سال ۱۳۶۲ ش. توسط انتشارات نوید، تهران منتشر شده است. نوبت چاپ نامعلوم است. [۳]
اعیان الشیعه، ج۹، ص۱۶۸.
[۵]
الایقاظ من الهجعة بالبرهان علی الرجعة، مقدمه مصحح، ص۳-۲۷..
[۶]
الایقاظ من الهجعة بالبرهان علی الرجعة، مقدمه مترجم، احمد جنتی.
۵ - پانویس
۶ - منبعنرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |