شبههشبهه (بر وزن شِبْه و شَبَه) به معنای مثل و نظیر است. ۱ - معنای شبههشبهه در لغت به معنای مشابهت و پوشیدگی است. معانی دیگری چون اشتباه، احتمال اشکال و شک نیزداردو همچنین چیزی که حق و باطل در آن معلوم نیست را شبهه می‌نامند. [۱]
معین، محمد، فرهنگ فارسی، ذیل کلمه شبهه.
[۲]
شیخو، لوئیس، المنجد(ترجمه محمد بندرریگی)، ذیل ریشه ش‌ب‌ه.
شبهه آن است که دو چیز در اثر مماثلت از همدیگر تشخیص داده نشوند «وما قتلوه و ما صلبوه و لکن شُبِّه لهم»عیسی را نکشتند و به دار نزدند لیکن کار بر آنها مشتبه شد. تشابه، متشابه و مشتبه به ترتیب در آیات ۱۱۸/ بقرهو ۹۹/ انعام به کار رفته است. شبهه يعنى هر اشكال، پرسش يا ابهامى كه در برداشت‌ها، تحليل‌ها، تصميمات و رفتارهاى مرتبط با سعادت فرد يا جامعه منشأ خطا و اشتباه در شناخت حق از باطل گردد. به عبارت ديگر شبهه خود را شبيه به حق مى نماياند و راه شناخت حق از باطل را مشكل و افراد رادچار شك و ترديد مى‌كند ۲ - نخستین شبههگويند نخستين شبهه كه در خلقت شد بوسيله ابلیس بوده در باب خلقت آدم، او گفته است كه آدم را از خاك بيافريدى و من را از نار و نار را بر خاك مزيت است و در شأن من نيست كه به آدم سجده كنم. [۶]
خاتمی ،احمد،فرهنگ علم کلام،ص۱۳۶
۳ - تفاوت پرسش و شبههدرباره تفاوت پرسش و شبهه تفاوت هاي چندي بيان شده است كه مي توان به مهم ترين آن در اين جا اشاره كرد. پرسش در حقيقت جستجوي بشر براي شناخت است و پرسشگر با بيان پرسش و سؤال مي كوشد تا موضوع و مطلبي را بشناسد و آن را درك و فهم كند. در حالي كه هدف از شبهه، ايجاد تردید و شک در دل مخاطب است و شبهه گر مي كوشد تا در بنيادهاي اعتقادي و باوري شخص ترديد افكند. درحقيقت تفاوت شبهه و پرسش را بايد در كاركرد و اهداف آن دانست. كاركرد پرسش فهم و شناخت است، در حالي كه شبهه براي اين طرح مي شود تا مخاطبان خود را به چالش بكشاند. از سوي ديگر در شبهه، باطل به طور عمدي و خواسته حضور دارد و شبهه گر با آميختن حق و باطل مي كوشد كلام باطل خود را با رنگ و لعابي از حق به ديگران منتقل كند، از اين روست كه حضرت امیرمؤمنان(ع) فرمودند: «انما سميت الشبهه شبهه لانها شبهت بالحق» [۸]
نهج البلاغه،ص۸۱،انتشارات دارالهجره قم
؛ از آن رو شبهه را شبهه ناميده اند كه به حق شبيه و همانند است.۴ - پانویس
۵ - منبعپایگاه راسخون، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۳/۴ رده‌های این صفحه : واژه شناسی
|