اقدامات سیاسی امام زین العابدینزندگانی پربار امام علی بن حسین (علیه‌السّلام) سرشار از اقوال، افعال و تقریرات روشنگرانه در ابعاد سیاسی و عبادی بوده است. در این مقاله به گوشه ای از آن می پردازیم. ۱ - معرفی اجمالیحضرت امام سجاد علی بن الحسین (علیه‌السّلام) چهارمین امام شیعیان است، پدر بزرگوار آن حضرت، امام حسین (علیه‌السّلام) و مادرش شهربانو است و از مشهورترین القاب آن حضرت به زین العابدین و سجاد می‌توان اشاره کرد. آن حضرت در سال سی و هشت هجری قمری در شهر مدینه دیده به جهان گشود و دوران کودکی خود را در شهر مدینة النبی سپری نمود. در سن دو سالگی جد بزرگوارش امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) را از دست داد و پس از آن به مدت ده سال شاهد امامت عموی بزرگوارش حضرت امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) بود و پس از آن در سال ۵۰ هجری قمری دوران امامت پدر بزرگوارش امام حسین (علیه‌السّلام) را درک نمود که تا سال ۶۱ هجری در کنار ایشان بود و بعد از محرم آن سال و جریان کربلا به همراه اسرای کاروان به کوفه و شام رفته و سپس به مدینه بازگشتند. تا آنکه در سال ۹۴ یا ۹۵ هجری در این شهر به شهادت رسیده و در قبرستان معروف بقیع در کنار عموی گرامی اش امام حسن (علیه‌السّلام) به خاک سپرده شد. ۲ - خلفای معاصر حضرت۱- یزید بن معاویه (۶۱ – ۶۴ هـ ق) ۲- معاویة بن یزید (چند ماه از سال ۶۴ هـ ق) ۳- مروان بن حکم (نه ماه از سال ۶۵ هـ ق) ۴- عبدالملک بن مروان (۶۵ – ۸۶ هـ ق) ۵- ولید بن عبدالملک (۸۶ – ۹۶ هـ ق) البته لازم به تذکر است که هم زمان با یزید و خلفای پس از وی «عبدالله بن زبیر» برای خود در مکه و مدتی در عراق حکومت می‌کرد تا اینکه در سال ۷۳ توسط نیروهای عبدالملک به قتل رسید. [۳]
پیشوائی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، موسسه امام صادق (علیه‌السّلام) ، تابستان ۱۳۸۱، ص۲۳۵.
۳ - بیماری امام سجادبرخی از افراد نا آگاه امام را به عنوان فردی بیمار می‌دانند؛ لیکن باید دانست که حضرت امام زین العابدین (علیه‌السّلام) به غیر از ایام عاشورای سال ۶۱ هجری در حدود ۳۵ سال بعد از آن از سلامت کامل جسمی برخوردار بوده‌اند و بی شک بیماری موقت آن حضرت، عنایت خداوندی بوده است تا بدان وسیله از جهاد معذور بمانند [۴]
ابن الجوزی، سبط، تذکرة الخواص، نجف، المطبعة الحیدریة، ۱۳۸۳ هـ ق، ص۳۲۴.
و امر امامت را پس از شهادت پدر بزرگوارش بر عهده بگیرند.۴ - عصر اختناقحادثه عاشورا اگر چه ضربۀ سنگینی بود که بر پیکرۀ نهضت شیعه وارد شد و انعکاس این خبر موجی از رعب و وحشت را در سرتا سر ممالک اسلامی به وجود آورد و این رعب و اختناق با بروز فاجعه حره در مدینه و سرکوب بی رحمانه مردم مدینه توسط نیروهای یزید در سال ۶۳ هـ ق شدت یافت، لیکن این روند باعث تزلزل در اجتماعات شیعیان نگردید و شاهد این مساله قیام‌هائی است که بعد از آن به انتقام جوئی از شهدای کربلا اتفاق افتاد، بلکه حادثه عاشورا در تحکیم هویت شیعه و عقائد آن نقش بسیار مهمی را بر عهده داشت. امام سجاد (علیه‌السّلام) پس از واقعه عاشورا بسیار می‌گریست و این گریه‌ها در راستای زنده نگه داشتن قیام عاشورا و اهداف آن بود، به هر حال بعد از عاشورا، یاران حقیقی ایشان بسیار کم شدند تا جائی که فرمود: «در کل مدینه و مکه بیست نفر نیستند که ما را دوست بدارند» مورخ معروف، مسعودی می‌نویسد: «علی بن الحسین امامت را به صورت مخفی و با تقیه شدید و در زمانی دشوار عهده دار گردید» [۶]
مسعودی، اثبات الوصیه، چاپ چهارم، نجف، المطیعة الحیدریه، ۱۳۷۳ هـ ق، ص۱۶۷.
در برخی روایات تعداد دوستداران واقعی و حقیقی اهل بیت در آن زمان سه نفر و در برخی پنج نفر ذکر شده است که این بیانات، حاکی از جو شدید و اختناق حاکم در عصر امام زین العابدین (علیه‌السّلام) است. ۵ - پیام رسان کربلایکی از نقاط روشن زندگانی حضرت، افشاگری ایشان در مورد ظلم و جنایات حکومت اموی و معرفی خاندان پیامبر به عنوان ائمه راستین و خلفای بر حق بود. اولین کلمات امام سجاد (علیه‌السّلام) بعد از عاشورا در بازار کوفه ایراد شد که پس از معرفی خود به سرزنش مردم پرداخت. به دنبال این کلمات صدای شیون مردم کوفه از هر سو به پا خواست و در خواست عفو و کمک کردن به اهل بیت نمودند که امام در جواب آنان فرمود: «هیهات ای فریبکاران دغل باز! ای اسیران شهوت و آز! می‌خواهید با من هم کاری کنید که با پدرانم کردید؟. ..» و همچنان افشاگری امام در دار الاماره و با سخنرانی در شهر کوفه و سپس در شام ادامه یافت و از همه معروف‌تر صحبت امام در جلوی یزید و روی منبر که به معرفی کامل اهل بیت (علیهم‌السّلام) و هدف از قیام پدر بزرگوارش پرداخت و حکومت اموی را کاملا رسوا نمود که مشروح آن در بحار الانوار نقل شده است. حضرت به خاطر جو اختناق حاکم دست به مبارزات روشنگرانه‌ای زدند که بیشتر در قالب تبیین معارف حقۀ اهل بیت (علیهم‌السّلام) بود. از جمله بیانات ایشان کتاب گران سنگ صحیفه سجادیه است که مشتمل بر پنجاه و چهار دعا است. ۶ - مبارزه با علمای دربارییکی دیگر از فعالیت‌های امام، مبارزات و برخوردهای ایشان با علمای درباری بود. «زهری» که یکی از علمای به نام زمان بود، مدتی از طرف بنی امیه در منطقه‌ای حکمرانی می‌کرد، روزی او کسی را تنبیه کرد و در اثر آن تنبیه فرد کشته شد. «زهری» ترک خانه و شهر کرد و در بیابان‌ها زندگی می‌کرد که حضرت امام سجاد (علیه‌السّلام) در دیدار او فرمود: «نا امیدی تو از گناهت بدتر است از خدا بترس و توجه و استغفار کن و خون‌بهای مقتول را برای وارث او بفرست و بر میان خانواده ات برگرد.» با توجه به سوابق سیاه «زهری» در دربار اموی، حضرت برایش نامه‌ای کوبنده نوشت و او را توبیخ نمود و در آخر نامه نیز او را به ضایع کردن دین متهم گردانید. [۱۰]
ابن شعبه، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول، چاپ دوم، موسسه نشر اسلامی، ۱۴۰۴ ه ق، ص۲۷۷ - ۲۷۴.
این گوشه‌ای بود از سیره حضرت امام علی بن الحسین (علیه‌السّلام) و اما عبادت او چنان معروف بود که ملقب به «زین العابدین» شد که این مختصر از شرح آن عاجز است. انشاء الله خداوند همه ما را از رهروان حقیقی ایشان قرار دهد. ۷ - پانویس
۸ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «اقدامات سیاسی امام زین العابدین»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۱/۲۳ رده‌های این صفحه : تاریخ زندگانی امام سجاد | تاریخ معصومان | سیره امام سجاد | سیره سیاسی امامان شیعه | مقالات پژوهه
|