استحسان سنتاستحسان سنت خروج از حکم قیاس یا قاعده عام به سبب تمسک به سنّت نبوی در مورد خاص است. استحسان عدول از حکم مستفاد از قاعده کلّی به دلیل وجود مصالح جزئی است. ۱ - معنای لغویاستحسان، مشتق از حسن و در لغت، به معنای نیک دانستن و پسندیدن است. استحسان سنت از اقسام استحسان نص و به معنای خروج حکم موضوعی خاص از شمول حکم کلی به دست آمده از راه قیاس، به سبب استنباط حکم آن موضوع از راه تمسک به سنت نبوی، می‌باشد. به بیان دیگر، از راه سنت نبوی، حکم مسئله‌ای به دست می‌آید و این امر موجب خروج آن از تحت حکم کلی‌ای می‌گردد که در گذشته از طریق قیاس برای آن اثبات شده است. ۱.۱ - مثالبرای مثال، مقتضای قیاس (قاعده کلی) فساد روزه به سبب خوردن و آشامیدن می‌باشد، چه این خوردن و آشامیدن از روی فراموشی باشد و چه به عمد؛ ولی نصی از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) وارد شده است که خوردن و آشامیدن از روی فراموشی را موجب بطلان روزه نمی‌داند (من اکل او شرب ناسیا فلیتمّ صومه فانما اطعمه الله و سقاه). در این جا، وجود نص، سبب خروج این مصداق از حکم کلی استنباط شده از قیاس می‌گردد. به این صورت، حکم به بقای روزه کسی که از روی فراموشی بخورد یا بنوشد، استثنا بر حکم کلی‌ای است که از قیاس (هر گونه مفطری موجب فساد روزه است) به دست آمده است. [۲]
الوجیز فی اصول الفقه، زحیلی، وهبه، ص۸۷.
[۳]
اصول الفقه الاسلامی، زحیلی، وهبه، ج۲، ص۷۴۳.
[۴]
اصول الفقه، ابو زهره، محمد، ص۲۴۹.
۲ - عناوین مرتبطاستحسان نص. ۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۱۵۵، برگرفته از مقاله «استحسان سنت». |