احمد بن ابی طاهرابوالفضل احمد بن طیفور مروزی خراسانی وراق ملقب به ابن‌ابی‌طاهر و ابن‌طیفور (۲۰۴-۲۸۰ هـ) یکی از دانشمندان بزرگ اهل تسنن در قرن سوم هجری است. او اديبى است كاتب، شاعر، مورّخ، نيكو اخلاق و خوش معاشرت، در اصل ايرانى و از اكابرزادگان مرورود خراسان بود. شهرت وی بیشتر به دلیل تالیفات ادبی و تاریخی اوست. ۱ - معرفی اجمالیابوالفضل احمد بن طیفور بن قاسم مروزی خراسانی وراق، ملقب به ابن‌ابی‌طاهر و ابن‌طیفور، نیاکانش از خراسان (مرورود) به بغداد آمده بودند و از جمله کسانی بودند که به سبب اخلاص به دولت عباسی، فرزندان دولت خوانده می‌شدند. وی در جوانی در مکتب خانه‌های بغداد به آموزگاری پرداخت و پس از چندی در بازار کتاب‌فروشان در شرق بغداد دکان گرفت و به کار کتاب و تالیف پرداخت. او در بازار کتاب فروشان با بسیاری از مشاهیر ادب آشنا شد و از آنجا که اهل فهم و ذوق بود و دانش وسیعی کسب کرده بود و شعر نیک می‌سرود، شهرت بسیار یافت، آن‌چنان که ابن‌معتز در حق او گوید: شعرش مشهورتر از آن است که من چیزی از آن نقل کنم. او را کتاب‌های بسیاری است و شهرت او به شرق و غرب عالم رسیده است. وی را فردی خوش اخلاق و خوش معاشرت توصیف کرده‌اند. ۲ - تاریخ ولادتابنطیفور در سال ۲۰۴ هـ همزمان با ورود مامون (خلافت ۱۹۸-۲۱۸ هـ) از خراسان به بغداد، در همین شهر به دنیا آمد. ۳ - اساتیدابنطیفور معاصر شاعران بزرگی چون بُحتری، ابوتمام، ابن‌رومی و ابوعلی بصیر شاعر شیعی مذهب و ایرانی الاصل بوده و گاه با ایشان درافتاده و آنها را هجو گفته است. وی علاوه بر ابوتمام، بحتری و ابن‌رومی، از حماد فرزند اسحاق موصلی، [۱۰]
مرزبانی، محمد بن عمران، الموشح، ص۵۳.
عمر بن شبه، احمد بن هیثم و عبدالله بن ابی‌سعید وراق روایت ادب کرده است.۴ - شاگردانمشهورترین کسانی که وی را دیده و مستقیماً از او روایات ادبی اخذ کرده‌اند، عبارت‌اند از: محمد بن خلف بن مرزبان و فرزندش عبیدالله که کتاب بغداد او را تکمیل کرده است. ۵ - فرزندابوالحسن، عبیدالله بن احمد بن ابی‌طاهر، فرزند ابن‌طیفور نیز، روش پدر را در تالیفات و تصنیف داشت. او روایتش از پدر کمتر است ولی حاذق‌تر و ماهرتر از پدرش بوده است. او ادامه کتاب بغداد، تالیف پدر خود را نگاشت، چون پدرش آن را تا آخر دوران مهتدی نوشته بود و عبیدالله اخبار معتمد، معتضد، مکتفی و مقتدر را که ناتمام مانده بود بر آن افزود. عبیدالله علاوه بر کتاب فوق این کتاب‌ها را نیز دارد: کتاب السکباج و فضائلها، کتاب المتطرفات و المتطرفین. ۶ - وفاتاحمد بن ابی‌طاهر پس از عمری خدمت به جهان علم و دانش، در سال ۲۸۰ هجری در شهر بغداد دیده از جهان فروبست و در آرامگاه باب الشام به خاک سپرده شد. ۷ - آثارآثار و تالیفات ابن طیفور از این قرار است: ۱. المنثور و المنظوم. ۲. سرقات الشعراء. ۳. کتاب بغداد که تا پایان دوره مهتدی (خلافت ۲۵۵-۲۵۶ هـ) را در بردارد و پس از آن پسرش عبیدالله ایام معتمد تا مقتدر (۲۵۶ ـ حدود ۳۲۰ هـ) را به آن افزود. ۴. الجواهر. ۵. المؤلفین (اخبار المؤلفین و المؤلفات). ۶. الهدایا. ۷. المشتق المختلف من المؤتلف. ۸. اسماء الشعراء الاوائل. ۹. اعتذار وهب من حبقته. ۱۰. الموشا. ۱۱. القاب الشعراء و من عرف بالکنی و من عرف باسمه. ۱۲. المعروفین من الانبیاء. ۱۳. المغرمین المونس الحلی و الحلل. ۱۴. من انشد شعرا فاجیب بکلام. ۱۵. مرتبة هرمز بن کسری انوشروان. ۱۶. خبر الملک العانی فی تدبیر المملکة و السیاسه. ۱۷. الملک المصلح و الوزیر المعین. ۱۸. الملک البابلی و الملک المصری الباغیین و الملک الحلیم الرومی. ۱۹. العلة و العلیل. ۲۰. المزاح و المعاتبات. ۲۱. المعتذرین. ۲۲. مفاخرة الورد و النرجس. ۲۳. الحجاب. ۲۴. مقاتل الفرسان. ۲۵. مقاتل الشعراء. ۲۶. الخیل الكبير. ۲۷. الطرد. ۲۸. سرقات البحتری من ابی تمام. ۲۹. جمهرة نسب بنی‌هاشم. ۳۰. رسالة الی ابراهیم بن المدبر. ۳۱. رسالة فی النهی عن الشهوات. ۳۲. رسالة الی علی بن یحیی. ۳۳. الجامع فی الشعراء و اخبارهم. ۳۴. فضل العرب علی العجم. ۳۵. لسان العیون. ۳۶. اخبار المتظرفات. ۳۷. اختیار شعر العتابی. ۳۸. اختیار شعر منصور النمری. ۳۹. اختیار شعر مسلم. ۴۰. اختیار شعر بکر بن النطاح. ۴۱. اختیار شعر دعبل بن علی. ۴۲. اختیار شعر ابی العتاهیه. ۴۳. اخبار بشار و الاختیار من شعره. ۴۴. اخبار مروان و الاختیار من شعره. ۴۵. اخبار آل مروان. ۴۶. اخبار ابن میاده. ۴۷. اخبار ابن هرمة و مختار شعره. ۴۸. اخصبار ابن الدمینه. ۴۹. اختیار شعر عبدالله بن قیس الرقیات. ۵۰. کتاب بلاغات النساء، شامل برگزیده سخنان بلیغ و فصیح شخصیت‌های زن از صدر اسلام تا آن دوران. ۸ - مطالعه بیشتربرای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود. [۲۰]
دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ج۱، ص۲۵۸.
[۲۲]
دائرة المعارف الاسلامیه، ج۱، ص۸۰.
[۲۴]
سزگين، محمد فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۴، ص۲۱۴.
۹ - پانویس۱۰ - منبعنرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۱۳۱، برگرفته از مقاله «ابوالفضل احمد بن طیفور خراسانی». رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 280 (قمری) | زادگان سال 204 (قمری) | شاعران بغداد قرن 3 (قمری) | مدفونان در بغداد | مورخان اهل‌سنت قرن 3 (قمری) | نویسندگان بغدادی قرن 3 (قمری)
|