ابوعلی حسین بن ضحاک خلیع باهلیابوعلی حسین بن ضحاک خلیع اشقر باهلی بصری (۱۶۲-م ۲۵۰ هـ)، از شاعران دولت بنی‌عباس و از ندیمان خاص آنها بود که تا پایان عمر در دربار خلفای عباسی خدمت کرد. ۱ - معرفی اجمالیابوعلی حسین بن ضحاک بن یاسر خلیع اشقر باهلی بصری، از موالی قبیله باهله بود و در سال ۱۶۲هـ در بصره به دنیا آمد و در همان‌جا رشد و پرورش یافت. ابوالفرج اصفهانی در شرح‌حال مفصلی که از وی ارایه کرده، می‌نویسد: خلیع از شاعران دولت بنی‌عباس و از ندیمان خاص آنها و جلیس محمد امین (خلافت ۱۹۳-۱۹۸ هـ) بود و از آن پس نیز تا پایان عمر در دربار خلفای عباسی تا زمان مستعین (خلافت ۲۴۸-۲۵۱ هـ) خدمت کرد و با سروده‌های خویش در مدح و مراثی آنها دوستی خویش را اظهار می‌کرد. همو در توصیف خلیع نوشته است که وی شاعری خوش‌بیان، بی‌تکلف، دارای گفتاری سلیس و روان و اشعاری زیبا و طبعی لطیف بود. ابن‌خلکان با اشاره به جایگاه باهلی، از مصاحبت او با ابونواس، شاعر معروف آن روزگار و ماجراها و حکایات شیرینی که میان آنها رخ داده، سخن به میان آورده و به حضور او در دربار عباسیان از زمان محمد امین تا زمان مستعین تاکید کرده است. ابن‌معتز اشعار و سروده‌های او را در زمینه‌های مختلف از جمله مدیحه‌سرایی، غزل، اشعار جدی، هزلیات و هجویات تقسیم کرده است. ذهبی چگونگی شهرت یافتن وی را به خلیع، هجوگرایی و گستاخی او اعلام داشته، گرچه مهارت وی را در فنون مختلف شعر ستوده است. ۲ - بی‌مبالاتی اخلاقی و دینیدر خصوص بی‌مبالاتی اخلاقی و دینی حسین بن ضحاک، سخن بسیار گفته‌اند تا بدان‌جا که برخی از شرابخواری او در حضور خلیفه و یا در جمع درباریان از جمله ابراهیم بن مهدی که نتیجه آن سخره گرفتن دین شد، سخن به میان آورده‌اند. [۱۲]
ابوالفرج اصفهانی، على بن حسين، الاغانی، ج۷، ص۲۱۲.
یاقوت حموی ضمن شرح‌حال وی، به موقعیت اجتماعی و مرتبه ادبی وی پرداخته و اشاره کرده که حسین بن ضحاک از جمله ادیبانی است که به هنگام ورود مامون (خلافت ۱۹۸-۲۱۸ هـ) از خراسان به بغداد، در گردهمایی ادبا شرکت داشت و حکایتی در این زمینه از او نقل کرده است و در ادامه، آورده که خلیع پس از مدتی که مامون به بغداد وارد شد، به بصره منتقل شد و تا زمانی که او در قید حیات بود به بغداد بازنگشت، اما زمانی که معتصم (خلافت ۲۱۸-۲۲۷ هـ) به خلافت رسید، او را از بصره فرا خواند و او اشعار بلندی در مدح وی سرود. ۳ - آثارنمونههایی از اشعار حسین بن ضحاک را صفدی و ابن‌عساکر در کتاب خود آورده‌اند. ابن‌ندیم از سروده‌های او که در ۱۵۰ ورقه جمع‌آوری شده، یاد کرده است. ۴ - تاریخ وفاتحسین بن ضحاک باهلی سرانجام به سال ۲۵۰ هـ در بغداد از دنیا رفت. ۵ - مطالعه بیشتربرای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه کنید. [۲۰]
ابن‌عساکر، علی بن حسن، تهذیب تاریخ دمشق، ج۴، ص۳۰۰.
۶ - پانویس۷ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۲۷۵، برگرفته از مقاله «ابوعلی حسین بن ضحاک خلیع». رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 162 (قمری) | درگذشتگان سال 250 (قمری) | شاعران خلفای عباسی | شاعران قرن سوم | ندیمان خلفای عباسی
|