ابودرداء عویمر بن زبد خزرجی انصاریاَبو دَرْداء، از اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله) و از گردآورندگان قرآن می‌باشند. فهرست مندرجات۲ - نسب ۳ - لقب ۴ - گرایش به اسلام ۵ - عقد اخوت با سلمان ۶ - زمان اسلام آوردن ۷ - گردآوری قرآن ۸ - تدریس قرآن ۹ - مقابله مصاحیف ۱۰ - روایت حدیث از پیامبر ۱۱ - خصوصیات اخلاقی ۱۲ - از فاتحان شام ۱۳ - شرکت در جنگ یرموک ۱۴ - منصب قضاوت ۱۵ - از فاتحان فتح جزیره قبرس ۱۶ - کنره گیری از جنگ صفین ۱۷ - تشویق مردم به خونخواهی عثمان ۱۸ - محل وفات ۱۹ - فهرست منابع ۲۰ - پانویس ۲۱ - منبع ۱ - بیوگرافیاَبو دَرْداء، عُوَیمر بن زبد بن قیس بن عائشـة بن امیة بن مالک خزرجی انصاری (د ۳۲ ق/ ۶۵۲م)، از اصحاب پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و از گردآورندگان قرآن می‌باشند. ۲ - نسبدر ضبط نام پدر و سلسله نسب او اختلافاتی وجود دارد، چنانکه نام پدرش را ثعلبه، عامر و مالک نیز نوشته اند. [۱]
ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۲، ص۱۵۲، به کوشش مصطفی سقا، قاهره، ۱۳۵۵ ق/۱۹۳۶م.
[۳]
ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، ج۳، ص۱۲۲۷، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، کتب‌ـه نهضة مصر.
۳ - لقبو همچنین برخی «عویمر» را لقب ابودرداء و نام او را عامر دانسته اند [۴]
ابن ابی حاتم، عبدالرحمن، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۲۶، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۲ ق/۱۹۵۲م.
[۵]
حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۳۳۶، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۴ق.
۴ - گرایش به اسلامابودرداء پیش از بعثت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به تجارت اشتغال داشت و آخرین کس از خاندان خود بود که اسلام آورد. او را در خانه بتی بود که به دست عبدالله بن رواحه ، دوست صمیمیش در جاهلیت و اسلام، درهم شکسته شد و از آن پس بود که همراه با ابن رواحه به حضور رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) رسید و مسلمان شد. ۵ - عقد اخوت با سلمانپیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) میان او و سلمان فارسی ـ احتمالاً پیش از جنگ بدر ـ مؤاخات و برادر خواندگی برقرار ساخت، [۷]
ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۲، ص۱۵۲، به کوشش مصطفی سقا، قاهره، ۱۳۵۵ ق/۱۹۳۶م.
۶ - زمان اسلام آوردناما به نقل سیوطی، وی در روز بدر اسلام آورد و در جنگ احد شرکت داشت [۹]
سیوطی، حسن المحاضرة فی تاریخ مصر و القاهرة، ج۱، ص۲۴۴، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۷ق/ ۱۹۶۷م.
(در مورد تردید موجود در حضور او در جنگ احد). [۱۱]
ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، ج۳، ص۱۲۲۷ ـ ۱۲۲۸، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، کتب‌ـه نهضة مصر.
۷ - گردآوری قرآنابو درداء یکی از معدود کسانی بود که در گردآوری قرآن شرکت داشتند. [۱۲]
بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر، ج۴، ص۷۶، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۷ق/ ۱۹۷۷م.
۸ - تدریس قرآنوی به فرمان عمر ، برای تعلیم قرآن، به شام رفت و در مشق اقامت کرد، [۱۳]
ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۳، ص۷۳۱، عمان، دارالبشیر.
چنانکه در حلقه قرائت او بیش از ۱۰۰۰ تن شرکت می‌کردند. [۱۴]
ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۳۴۶، به کوشش شعیب ارنؤوط، ۱۴۰۵ ق/۱۹۸۵م.
۹ - مقابله مصاحیفاو در سفری از شام به مدینه ، مصحف شامیان را با مصاحف مدینه مقابله نمود [۱۵]
ابن ابی داود، عبدالله بن سلیمان، ج۱، ص۱۵۵، المصاحف قاهره، ۱۳۵۵ق.
(برای نقش ابودرداء در قرائت اهل شام ابن عامر). ۱۰ - روایت حدیث از پیامبرابودرداء همچنین احادیث فراوانی از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) روایت کرده است [۱۷]
ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۳۳۷، به کوشش شعیب ارنؤوط، ۱۴۰۵ ق/۱۹۸۵م.
و مجموعه قابل توجهی از این احادیث را می‌توان در مسند احمد [۱۸]
احمد بن حنبل، مسند، ج۶، ص۴۴۰ ـ ۴۵۲، قاهره، ۱۳۱۳ق.
دید (برای روایت کنندگان از وی). [۱۹]
ابن عساکر، علی بن حسن، ج۱۳، ص۷۳۰ ـ ۷۳۱، تاریخ مدینیه دمشق، عمان، دارالبشیر.
۱۱ - خصوصیات اخلاقیابودرداء در قدیم ترین منابع به عنوان حکیمی عابد شناخت می‌شده [۲۱]
بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر، ج۴، ص۷۷، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۷ق/ ۱۹۷۷م.
و ابو نعیم، ضمن وصف او به عارف متفکر و حکیم عابد، پاره‌ای از سخنان حکمت آمیز او را نقل کرده است. [۲۲]
ابو نعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله، حلیـة الاولیاء، ج۱، ص۲۰۸ ـ ۲۲۷، بیروت، ۱۳۸۷ ق/۱۹۶۷م.
مواعظ ابودرداء در بسیاری از آثار اخلاقی مورد توجه قرار گرفته است [۲۳]
ابو علی مسکویه، احمد بن محمد، الحکمة الخالدة، ج۱، ص۱۲۶، به کوشش عبدالرحمن بدوی تهران، ۱۳۵۸ش.
[۲۴]
ابو علی مسکویه، احمد بن محمد، ج۱، ص۱۷۶، الحکمة الخالدة، به کوشش عبدالرحمن بدوی تهران، ۱۳۵۸ش.
۱۲ - از فاتحان شامدر جریان فتوح شام ابودرداء با سپاه اسلام به آن دیار رفت و سرپرست یکی از دو قرارگاه مسلمانان در آن ناحیه بود. [۲۵]
بسوی، یعقوب بن سفیان، المعرفة و التاریخ، ج۳، ص۲۹۸، به کوشش اکرم ضیا عمری، بغداد، ۱۳۹۴ ق/۱۹۷۴م.
۱۳ - شرکت در جنگ یرموکوی همچنین در جنگ یرموک (۱۳ق) قضای سپاه اسلام را عهده دار بود. [۲۶]
طبری، تاریخ، ج۱، ص۳۹۷.
۱۴ - منصب قضاوتدرباره تصدی قضای شام گفته شده است که عمر شخصاً قضای دمشق را به او محول کرد و قاضی در غیاب امیر و والی، جانشین او به شمار می‌رفت [۲۷]
ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، ج۳، ص۱۲۳۰، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، کتب‌ـه نهضة مصر.
یا این‌که به فرمان عمر، معاویه او را قاضی دمشق کرد. [۲۸]
ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، ج۸، ص۱۷۶، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۶ق.
بنا به قولی دیگر او در زمان خلافت عثمان قاضی دمشق شد [۲۹]
ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، ج۴، ص۱۶۴۶ ـ ۱۶۴۷ به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، کتب‌ـه نهضة مصر.
ولی چنین به نظر می‌رسد که در زمان خلافت عثمان در منصب قضا ابقا شده باشد. ۱۵ - از فاتحان فتح جزیره قبرسگفتهاند که ابودرداء در ۲۷ق در فتح جزیره قبرس شرکت داشته است. [۳۱]
طبری، تاریخ، ج۴، ص۲۵۸.
۱۶ - کنره گیری از جنگ صفیندر مورد دوران خلافت حضرت علی (علیه‌السلام) نصر بن مزاحم آورده است که وی در جنگ صفین پس از اعتراض بر معاویه و گفت گو با حضرت علی (علیه‌السلام) همراه با ابوامامه باهلی (هـ م) از جنگ کناره گیری کرد. ۱۷ - تشویق مردم به خونخواهی عثمانابن کثیر نیز نام او و ابوامامه باهلی را در شمار کسانی آورده که مردم را به خونخواهی عثمان تشویق می‌کردند، [۳۳]
ابن کثیر، البدایـة، ج۷، ص۲۲۸.
ولی این روایت‌ها تنها با قول غیر مشهور در مورد تاریخ وفات ابودرداء (۳۸ یا ۳۹ق، پس از واقعه صفین ) سازگاری دارد. [۳۴]
ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، ج۳، ص۱۲۲۹، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، کتب‌ـه نهضة مصر.
۱۸ - محل وفاتوی در دمشق در گذشت و مقبره او در باب الصغیر تا مدت‌ها زایرانی داشت. [۳۶]
ابن حبان، محمد، مشاهیر، علماء الامصار، ج۱، ص۵۰، به کوشش فلایشهامر، قاهره، ۱۳۷۹ق/ ۱۹۵۹م.
باید یادآور شد که در اطراف استانبول دو مزار منسوب به ابودرداء وجود دارد . ۱۹ - فهرست منابع(۱) ابن ابی حاتم، عبدالرحمن، الجرح و التعدیل، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۲ ق/۱۹۵۲م. (۲) ابن ابی داود، عبدالله بن سلیمان، المصاحف قاهره، ۱۳۵۵ق. (۳) ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغاب‌ـة، قاهره، ۱۲۸۶ق. (۴) ابن حبان، محمد، مشاهیر، علماء الامصار، به کوشش فلایشهامر، قاهره، ۱۳۷۹ق/ ۱۹۵۹م. (۵) ابن حبیب، محمد، المحبّر، حیدرآباد دکن، ۱۳۶۱ق/ ۱۹۴۲م. (۶) ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۶ق. (۷) ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر. (۸) ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، کتب‌ـه نهضة مصر. (۹) ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینیه دمشق، عمان، دارالبشیر. (۱۰) ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م. (۱۱) ابن کثیر، البدایـة؛ ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، به کوشش مصطفی سقا، قاهره، ۱۳۵۵ ق/۱۹۳۶م؛ (۱۲) ابو علی مسکویه، احمد بن محمد، الحکمة الخالدة، به کوشش عبدالرحمن بدوی تهران، ۱۳۵۸ش. (۱۳) ابو نعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله، حلیـة الاولیاء، بیروت، ۱۳۸۷ ق/۱۹۶۷م. (۱۴) احمد بن حنبل، مسند، قاهره، ۱۳۱۳ق. (۱۵) بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۷ق/ ۱۹۷۷م. (۱۶) بسوی، یعقوب بن سفیان، المعرفة و التاریخ، به کوشش اکرم ضیا عمری، بغداد، ۱۳۹۴ ق/۱۹۷۴م. (۱۷) بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۸۶۵م. (۱۸) حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۴ق. (۱۹) ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط، ۱۴۰۵ ق/۱۹۸۵م. (۲۰) سیوطی، حسن المحاضرة فی تاریخ مصر و القاهرة، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۷ق/ ۱۹۶۷م. (۲۱) طبری، تاریخ؛ ماوردی، علی ابن محمد، ادب الدنیا و الدین، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م؛ (۲۲) نصر بن مزاحم منقری، وقعـه صفین، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۲ق/ ۱۹۶۲م. (۲۳) واقدی، محمد بن عمر، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م. (۲۴) ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، به کوشش مصطفی سقا، قاهره، ۱۳۵۵ ق/۱۹۳۶م. (۲۵) نجت، استانبول دا صحابه کبیر UE makamalan، آنکارا، Renkofset matbaacilik. ۲۰ - پانویس
۲۱ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابودرداء»،ج۵، ص۲۱۵۵. رده‌های این صفحه : اصحاب پیامبر | جمع آوری قرآن | راویان حدیث از پیامبر | رجال | قرآن شناسی | محدثان قرن ۱ (قمری)
|