زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

ابن خردادبه (دائرةالمعارف‌مؤلفان‌اسلامی)





ابوالقاسم عبیدالله بن عبدالله کاتب (۲۱۱-حدود ۳۰۰ق)، معروف به ابن خردادبه، کاتب، موسیقی‌دان، مورخ، جغرافی‌دان و از مؤلفان قرن سوم هجری قمری در بغداد بود.


۱ - معرفی اجمالی



ابوالقاسم عبیدالله بن عبدالله بن احمد بن خردادبه کاتب، به قولی، در سال ۲۱۱ق
[۱] سرکیس، یوسف الیان، معجم المطبوعات العربیه، ج۱، ص۹۲.
به دنیا آمد. اجداد وی ایرانی و به گفته بعضی، خراسانی بوده‌اند. جد او خردادبه ابتدا مجوسی بود، ولی به دست برامکه مسلمان شد. عبیدالله در اوایل زندگی به بغداد رفت و در سایه توجه و مراقبت پدر به تحصیل دانش پرداخت و مدتی نیز نزد اسحاق موصلی، موسیقی‌دان بزرگ و مشهور آن عصر به فرا گیری هنر موسیقی اشتغال ورزید. وی به دربار معتمد عباسی (خلافت ۲۵۶-۲۷۹ق) پیوست و از ندما و خصیصین خلیفه شد و از جانب وی مسئولیت نامه‌رسانی و اطلاع‌رسانی نواحی جبل را به‌عهده گرفت. او کاتب، مورخ و جغرافی‌دان
[۸] جمعی از دانشمندان، فرهنگ زندگی نامه‌ها، ج۱، ص۳۹۵.
بود و افرادی چون ابوعلی کوکبی و ابوعبدالله حکیمی از او روایت کرده‌اند. مسعودی او را پیشوای مؤلفان و کسی که دیگران در نوشتن از او تقلید کرده‌اند، می‌داند.
[۱۰] مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۱، ص۱۴.


۲ - تالیفات



آثار او عبارت‌اند از: ادب السماع، جمهرة انساب، الفرس و النوافل، المسالک و الممالک، الطبیخ، اللهو و الملاهی، الشراب، الانواء، الندام (الندماء) و الجلساء کتاب بزرگی در تاریخ، کتاب اخبار حدیثٌ عن اصل الموسیقی و فن الغناء و النِغَم و طبقات المغنین
[۱۳] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۴، ص۲۳۴.
و کتاب جغرافیای بطلیموس را نیز از یک زبان بیگانه به زبان ساده برای معتمد به عربی برگرداند.
[۱۴] جمعی از دانشمندان، فرهنگ زندگی نامه‌ها، ج۱، ص۳۹۵.


۳ - وفات



وی در حدود ۳۰۰
[۱۵] سرکیس، یوسف الیان، معجم المطبوعات العربیه، ج۱، ص۹۲.
یا ۲۸۰ق درگذشت. لازم به ذکر است که از مجموع آثار ابن خردادبه جز دو اثر المسالک و الممالک و مختار من کتاب اللهو و الملاهی، بقیه از بین رفته است.
[۲۰] مقریزی، احمد بن علی، الخِطط، ج۱، ص۱۸۴.
[۲۱] مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف الاسلامیه، ج۱، ص۱۴۹.
[۲۶] ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۶، ص۱۵۲.
[۲۷] ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۶، ص۱۶۱.
[۲۸] ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۶، ص۱۷۳.
[۲۹] ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۶، ص۲۴۰.
[۳۰] ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۶، ص۲۸۳.
[۳۱] ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۶، ص۲۹۴.
[۳۲] ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۹، ص۶۱.


۴ - پانویس


 
۱. سرکیس، یوسف الیان، معجم المطبوعات العربیه، ج۱، ص۹۲.
۲. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۱۹۰.    
۳. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۳۶.    
۴. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۱۸۲.    
۵. مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۵، ص۵۶۹.    
۶. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۱۸۲.    
۷. ابن نجار بغدادی، محمد بن محمود، ذیل تاریخ بغداد، ج۲، ص۱۰.    
۸. جمعی از دانشمندان، فرهنگ زندگی نامه‌ها، ج۱، ص۳۹۵.
۹. ابن نجار بغدادی، محمد بن محمود، ذیل تاریخ بغداد، ج۲، ص۱۰.    
۱۰. مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۱، ص۱۴.
۱۱. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۱۸۲.    
۱۲. مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۳، ص۴۱۰.    
۱۳. بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۴، ص۲۳۴.
۱۴. جمعی از دانشمندان، فرهنگ زندگی نامه‌ها، ج۱، ص۳۹۵.
۱۵. سرکیس، یوسف الیان، معجم المطبوعات العربیه، ج۱، ص۹۲.
۱۶. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۱۹۰.    
۱۷. مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۵، ص۵۶۹.    
۱۸. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۶۴۵.    
۱۹. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۴، ص۹۶.    
۲۰. مقریزی، احمد بن علی، الخِطط، ج۱، ص۱۸۴.
۲۱. مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف الاسلامیه، ج۱، ص۱۴۹.
۲۲. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۷۸.    
۲۳. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۶۶۵.    
۲۴. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۸، ص۵۵۶.    
۲۵. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، ج۴، ص۱۲۳ (واژه رَوْم).    
۲۶. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۶، ص۱۵۲.
۲۷. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۶، ص۱۶۱.
۲۸. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۶، ص۱۷۳.
۲۹. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۶، ص۲۴۰.
۳۰. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۶، ص۲۸۳.
۳۱. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۶، ص۲۹۴.
۳۲. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۹، ص۶۱.


۵ - منبع



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۵۰۴-۵۰۵، برگرفته از مقاله «عبیدالله ابن خردادبه».






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.