آیات مبین (علوم قرآنی)آیات مبین، آیات دارای مدلول روشن را می‌گویند. ۱ - اقسام آیات قرآندر یک تقسیم بندی، آیات قرآن بر دو قسم است: آیاتی که مدلولشان-بدون نیاز به چیزی- روشن و معلوم است، و آیاتی که معانی آنها بنفسه روشن نیست. دسته اول را « آیات مبین بنفسه »، « آیات بین » و « آیات بین بنفسه » می‌گویند. بسیاری از آیات از این قبیل‌اند، مثل آیه: (التائبون العابدون الحامدون السائحون الراکعون الساجدون الآمرون بالمعروف والناهون عن المنکر والحافظون لحدود الله)، و آیه : (ان المسلمین والمسلمات والمؤمنین والمؤمنات...) ، و آیه: (قد افلح المؤمنون)، و آیه: (واضرب لهم مثلا اصحاب القریة)، و آیه: (یا ایها الذین اوتوا الکتاب آمنوا بما نزلنا مصدقا لما معکم). دسته دوم را وقتی به تنهایی-و صرف نظر از اموری که از آنها رفع اجمال کرده- لحاظ کنیم « آیات مجمل » می‌گویند، و وقتی همراه با امور رافع اجمال آنها لحاظ کنیم « آیات مبین به غیر »، « آیات مفسر » و « آیات مفصل » می‌گویند. ۲ - رفع اجمالگاهی رفع اجمال به این است که درپی آیه مجمل عبارتی می‌آید که اجمال آن را برطرف می‌کند؛ مانند: "من الفجر" در (... حتی یتبین لکم الخیط الابیض من الخیط الاسود من الفجر …). و گاهی نیز در آیه دیگر و به طور ناپیوسته، از لفظ، یا عبارت مجملی رفع اجمال می‌شود؛ مانند: (الطلاق مرتان...) . این عبارت اجمال دارد، و آیه ۲۳۰ همین سوره اجمال آن را رفع می‌کند که مراد از آن طلاق رجعی است. و گاهی هم مبین و برطرف کننده اجمال، سنت معصوم علیه‌السّلام است. ۳ - موارد آیات مجملزرکشی بسیاری از آیات احکام فقهی مثل احکام طهارت ، نماز ، زکات ، روزه ، حج ، معاملات ، نکاح ، حدود و دیات را از قبیل آیات مجمل دانسته است، مثل آیه: (وآتوا حقه یوم حصاده)، که کیفیت زکات ، نصاب زکات ، شروط و حالات آن بیان نشده است، و آیه: (ولله علی الناس حج البیت من استطاع الیه سبیلا)، که ارکان و شروط حج و بسیاری دیگر از احکام حج در آن بیان نشده است. ۴ - پانویس۵ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله«آیات مبین». |