مهریه
پس از تحقق عقد نکاح، رابطه زوجیت بین طرفین ایجاد و حقوق و تکالیفی برای طرفین مقرر می‌شود، از جمله آن تکالیف پرداخت نفقه، مهریه، اجرة المثل، نحله، تنصیف اموال می‌باشد که بعضی از این‌ها با عقد ازدواج به عهده شوهر است مثل نفقه و مهریه و بعضی از آن‌ها منوط به تحقق طلاق و جدایی میان آن‌هاست مثل اجرة المثل که هر کدام در واژه‌های جداگانه توضیخ داده می‌شود. مهریه در لغت به معنای کابین و جنسی که در وقت نکاح بر عهده شوهر است می‌باشد و در اصطلاح حقوقی نیز مهر یا صداق مالی است که زن بر اثر ازدواج مالک آن می‌گردد و مرد ملزم به پرداخت آن به زن می‌باشد.
محتویات
انواع مهر
مهریه بر حسب این که در زمان عقد تعیین شود یا تعیین آن به بعد موکول شود، انواعی دارد.
- ۱- مهر المسمّی: اگر مهر، ضمن عقد نکاح یا بعداً به تراضی معین شود مهر المسمی گفته می‌شود. حال اختیار تعیین مهر ممکن است حسب مورد به زوج یا زوجه یا شخصی سومی سپرده شود. میزان مهریه‌ای که در مهر المسمی تعیین می‌شود منوط به تراضی طرفین یا شخص ثالث است: «تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است». (مفاد ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی) ولی اگر اختیار تعیین مهر به زن داده شده باشد «در صورتی که این حق به زن داده شده باشد، زن نمی‌تواند مهر را بیش از مهرالمثل تعیین کند». (مفاد ماده ۱۰۹۰ قانون مدنی) از نظر قانون مدنی محدودیتی برای تعیین مهر نیست ولی طبق روایات ما مستحب است که مهرالسنّه ملاک قرار بگیرد.
- ۲- مهر المثل: مهری که بر حسب عرف و عادت و با توجه به وضع زن از لحاظ سن، زیبایی، تحصیلات، موقعیت خانوادگی و اجتماعی و مقتضیات زمان و مکان در موارد زیر تعیین می‌گردد:
- أ) مهر المسمی تعیین نشده و نزدیکی واقع شده باشد.
- ب) در عقد نکاح شرط عدم مهر شده باشد پس از وقوع نزدیکی مهرالمثل ثابت می‌شود.
- ج) در مواردی که مهر المسمی به جهتی از جهات باطل باشد، پس از نزدیکی طبق ماده ۱۱۰۰ قانون مدنی، زن مستحق مهرالمثل می‌باشد.
- د) موردی که مهر تعیین نشده و مرد پس از نزدیکی، زن خود را طلاق دهد.
- ۳- مهر المتعه: هرگاه در عقد نکاح مهر ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر، زن خود را طلاق دهد زن مستحق مهر المتعه است. (ماده ۱۰۹۳ قانون مدنی) در مهر المتعه، وضعیت اقتصادی و استطاعت مالی شوهر جهت تعیین مقدار آن مورد لحاظ قرار می‌گیرد ولی در تعیین مقدار مهرالمتعه وضعیت و شئونات زن ملاک عمل خواهد بود.
موارد تعلق نصف مهر
- أ) موردی که در عقد، مهر معین شده یا بعد از عقد تعیین شده است و قبل از نزدیکی طلاق صورت گیرد زن مستحق نصف مهر المسمی خواهد بود. (۱۰۹۲ قانون مدنی)
- ب) در صورتی که مهر تعیین نشده و عقد به علت عیب عنن (عدم توانایی جنسی مرد) فسخ شود، زن مستحق نصف مهر المثل است.
نحوه وصول مهریه
- أ) طرح دعوی در دادگاه: با تقدیم دادخواستِ مطالبه مهریه به استناد دلائل و مدارک از جمله سند ازدواج به دادگاه، حکم پرداخت مهریه و اجرائیه صادر و به محکوم علیه ابلاغ و اجرا می‌شود، همزمان می‌تواند تقاضای تأمین مهریه را هم بکند تا این که وصول آن سهل‌تر باشد.
- ب) از طریق اجرای ثبت: در مورد اموال منقول مثل پول و سکه، مرجع صدور اجرائیه، دفترخانه ازدواج که سند ازدواج را تنظیم کرده می‌باشد. در مورد اموال غیرمنقول اگر ملک در دفتر املاک ثبت شده توسط دفترخانه ای که سند را تنظیم کرده اجرائیه صادر می‌شود ولی اگر مال ثبت نشده باشد باید از طریق دادگاه اقدام نمود.
ضمانت اجرای وصول مهریه
علاوه بر حق حبس زن و حق امتناع از ایفای وظایف زناشوئی و توقیف اموال و صدور اجرائیه، طبق ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب ۱۳۷۷، می‌توان تقاضای حبس شوهر را در صورت عدم تأدیه مهر و عدم دسترسی به اموال او کرد.
محاسبه مهریه به نرخ روز
مهریه اگر سکه یا عین معین باشد به همان اندازه پرداخت می شود ولی در مواردی که مهریه وجه رایج باشد به لحاظ تغییرات اوضاع اقتصادی کشور و نرخ تورم، طبق جدول زیر محاسبه و پرداخت می‌شود.
مبلغ مهریه به نرخ روز = شاخص قیمت در سال قبل از تأدیه مبلغ مندرج در عقدنامه (شاخص قیمت سالانه، توسط بانک مرکزی همه ساله اعلام می‌شود.)
منابع
- شعبانعلی جباری، مهریه، دانشنامه پژوهه، تاریخ بازیابی: 9 آذر 1392.