سید علی نیلی نجفی

سید على بن عبدالکریم نیلى، فقیه، متکلم، مفسر، رجالى و نسّابه بزرگ شیعه در قرن هشتم و نهم هجرى و از شاگردان شهید اول بوده است. سید على بن عبدالکریم از جمله علمایى بوده که در زمان خود، منصب نقابت شیعیان را به عهده داشته است. کتاب «منتخب الأنوار المضیئة» از آثار معروف اوست.

زندگی‌نامه

سید بهاء‌الدین على نیلى نجفى، منسوب به نیل، شهرى است بین بغداد و کوفه که به وسیلۀ حجاج بن یوسف بنا نهاده شده است. تاریخ دقیق ولادت و وفات او مشخص نیست، اما او از شاگردان فخر المحققین حلی (متوفاى ۷۷۱ هجرى)، و نیز استاد احمد بن فهد حلى (متوفاى ۸۴۱ هجرى) بوده است؛ بنابراین از علمای قرن هشت یا نه هجری محسوب مى‌شود.

پدرش سید غیاث الدین عبدالکریم، سیدی عالم و جلیل القدر بوده و در سال ۷۶۶ هجری توسط اعراب غارتگر به فیض شهادت نائل آمد.

خاندان سید علی نیلی از سادات حسینی و از نسل حسین ذوالدمعه پسر زید بن علی (علیهماالسلام) و مدتها عهده دار منصب نقابت علویان بوده‌اند. از جمله افتخارات سید على بن عبدالکریم منصب نقابت است. او از جمله علمایى بوده که در زمان خود، مسئولیت تمامى سادات منطقه خود را به عهده داشته و مرجع حل اختلافات و پناهگاه مستمندان از آنان بوده است. این منصب ارزش معنوى بالایى داشته و به بزرگترین فرد از خاندان سادات از حیث علم و تقوا و دیانت تعلق مى‌گرفته است.

اساتید و شاگردان

سید على بن عبدالکریم در محضر بزرگانى تحصیل نموده که هر یک براى ساختن یک شخصیت کامل از یک شاگرد کافى هستند. از جمله اساتید او:

1. فخر المحققین فرزند بزرگوار علامه حلى‌ (م، ۷۷۱ هجرى)
2. پدرش، سید عبدالکریم بن عبدالحمید نیلى
3. سید عمید‌الدین بن محمد‌ (م، ۷۵۴ هجرى)
4. سید ضیاء‌الدین برادر سید عمید‌الدین
5. شهید محمد بن مکى، مؤلف کتاب شریف اللمعة الدمشقیة؛ بیشتر مراتب علمی بهاءالدین از محضر شهید اول بوده و علاقه شدیدی به او پیدا نمود و در آثار خود استاد را به خوبی می ستاید و او را در علم فقه بحری بی پایان می یابد.

سید بهاءالدین نیلی پس از کسب مراتب کمال، در حوالی بغداد به ترویج مکتب اهل‌بیت (علیهم‌السلام) مشغول بود و افاضلی از محضرش بهره مند شدند، که از آن جمله‌اند:

1. احمد بن فهد حلى (‌م، ۸۴۱ هجرى) و مؤلف کتب ارزشمندى مانند عدة الداعى.
2. عالم بزرگوار، شیخ حسن بن على معروف به ابن عشرة.
3. فقیه بزرگوار، شیخ حسن بن سلیمان، مؤلف کتاب مختصر بصائر الدرجات.
4. سید جمال‌الدین بن اعرج عمیدى، که کتاب رجال سید على بن عبدالکریم را کامل کرده و شرح حال معاصرینش را هم به آن افزوده است.

آثار و تألیفات

سید على بن عبدالکریم ارادتى خالص به ولایت و امام زمان (عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشریف) داشته که در آثار و تألیفاتش نمایان است. برخی از تألیفات گرانبهاى او عبارتند از:

1. منتخب الأنوار المضیئة، که شیخ آقا بزرگ از آن به «الغیبة» تعبیر کرده است. این کتاب در مسائل اصول و فروع اسلام و نیز در فضائل حضرت علی علیه السلام است.
2. سرور أهل الإیمان فی علامات ظهور صاحب الزمان، این کتاب احتمالا خلاصه کتاب «السلطان المفرج عن أهل الإیمان» باشد که از نویسنده‌اى غیر از سید على بن عبدالکریم است.
3. الإنصاف فی الرد على صاحب الکشاف.
4. بیان الجزاف فی تبیان انحراف صاحب الکشاف.
5. إیضاح المصباح لأهل الفلاح، که شرح مصباح صغیر شیخ طوسى است.
6. کتابى در علم رجال که شاگردش جمال‌الدین ابن اعرج آن را به امر استاد خویش کامل کرد.
7. الأنوار الإلهیة فی الحکمة الشرعیة.
8. السلطان المفرج عن اهل ایمان.
9. الدرالنضید فی تعازی الامام الشهید، درباره مقتل و مراثی حضرت امام حسین علیه‌السلام.

منابع

• پایگاه شعائر
• ویکی نور