سریه

«سریه» در مقابل «غزوه» است و در اصطلاح تاریخ صدر اسلام، به جنگهایی گفته می شود که خود پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در آنها حضور نداشته است. غالباً علت اعزام سرایا، سرکوبى اشرار، دعوت طوایف به اسلام، پیشگیرى از حوادث غیرمترقبه و عقیم نمودن توطئه هاى دشمن و مسائلى از این قبیل و گاه به منظور جمع صدقات و تعلیم مسائل دینى بوده است.

سریه در لغت و اصطلاح

سَرِیة از واژه «سرى» به معنى: به شب راه پیمودن، یا سرىّ به معنى: نخبه لشکر، دسته اى از لشکر گویند که به جنگ دشمن گسیل شود و از چهارصد نفر بیش نباشد، جمع آن سرایا است.

در اصطلاح مربوط به تاریخ اسلام، "سریة" به گروهی از سپاه گفته می­ شود که به دستور رسول ­خدا (صلی الله علیه و آله) به سوی مکانی و برای انجام ماموریتی اعزام می­ شدند، بدون آنکه پیامبر(ص) همراه آنان باشد. سریه در این اصطلاح، مقابل غزوه است که به جنگهایی گفته می شد که خود پیغمبر صلی الله علیه و آله در آنها حضور داشتند.

بیشترین سریه هاى عصر پیغمبر صلی الله علیه و آله، در سال ششم هجرت بوده که آن را «سنة الاستئناس» می گویند.

هدف از انجام سرایا

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله پس از استقرار در مدینه منوره و تشکیل حکومت اسلامى، بر آن شد که دین اسلام را در سایر نقاط عربستان گسترش دهد و عرب‌ هاى شهرنشین، روستانشین و بیابان‌ گرد را با این پدیده رهایى‌ بخش آشنا گرداند. ولى وجود طایفه بزرگ قریش و متعصبان مقیم مکه و دشمنى‌ هاى آشکار و پنهان آنان بر ضد پیامبر صلی الله علیه و آله و مسلمانان مهاجر و انصار، هر گونه فعالیت‌ هاى تبلیغى پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را با مشکلات فراوان روبرو مى‌ کرد. از این رو، پیامبر صلی الله علیه و آله در برابر دشمنى‌ هاى آنان، اقدام به رزمایش ‌هاى نظامى و قدرتى نمود.

به طور کلی، علت اعزام سرایا غالباً سرکوبى اشرار، دعوت طوایف به اسلام، پیشگیرى از حوادث غیرمترقبه و عقیم نمودن توطئه هاى دشمن و مسائلى از این قبیل و گاه به منظور جمع صدقات و تعلیم مسائل دینى بوده است.

از امام صادق علیه السلام نقل است: هرگاه پیغمبر صلی الله علیه و آله سریه اى را به جائى اعزام مى داشت، پیش از حرکت، افراد سپاه را روبروى خود می نشاند و به آنها می فرمود: بنام خدا و به یارى خدا و در راه خدا و بر سنت پیغمبر خدا بروید و مبادا در غنیمتى که بدست آورید، خیانت کنید و کسى را مثله نمائید و یا غدر و مکر بکار برید و هرگز پیر افتاده یا کودک و زن را به قتل مرسانید و درخت قطع مکنید جز این که ناچار گردید و اگر ضعیف ترین مسلمان یا بهترین آنها به یکى از مشرکان مهلت داد، آن مشرک در پناه او می باشد و وى در امان است تا این که قرآن به سمع او برسد، اگر اسلام اختیار کرد وى برادر شما خواهد بود، وگرنه او را به محل امن خودش برسانید و از خدا بخواهید که در آینده به وى دست یابید.

سریه‌هاى پیامبر اسلام

از امام کاظم علیه السلام نقل شده که سریه هاى پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله سى و شش بوده که نخستین آنها سریه اى به سرکردگى حمزة بن عبدالمطلب بود که به اتفاق سى تن از مهاجران در کنار دریا به سرزمین جهینه با ابوجهل بن هشام به همراه صد و سى سواره از مشرکان، برخورد نموده و مجدى بن عمرو جهنى دو سپاه را از یکدیگر جدا ساخت و میان آنها فاصله شد و هر دو سپاه بدون جنگ و خونریزى بازگشتند.

پانویس

منابع

• سید مصطفى حسینى دشتى، فرهنگ معارف و معاریف.
• پژوهشکده باقرالعلوم، دانشنامه پژوهه، بازیابی: ۲ بهمن ۱۳۹۲.
• سيد تقى واردى، روزشمار تاريخ اسلام، جلد سوم، ربیع الاول.